Rahim ağzı kanserinin büyük bir çoğunluğu, yüzde 95'ten fazlası HPV'den (İnsan Papilloma Virüsünden ) kaynaklanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre dünyada kadınlar arasında en yaygın dördüncü kanserdir. 2020'de 342 bin kadın rahim ağzı kanseri nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Dünyada yeni görülen rahim ağzı kanseri vakalarının ve ölümlerinin çoğunluğu HPV'ye karşı aşılamanın olmadığı, tarama testlerinin yapılmadığı düşük gelirli ülkelerde meydana gelmiştir. Rahim ağzı kanserlerini önlemenin en uygun yolu; HPV'ye karşı aşılama ve kanser öncesi değişikliklerin erken tanınması için tarama testleri yapılması ve henüz kansere dönüşmeden tedavi edilmesidir. Rahim ağzı kanseri erken evrede teşhis edilirse ve hemen tedavi edilirse tamamen iyileşme sağlanabilir.
HPV CİNSEL YOLLA BULAŞAN BİR VİRÜSTÜR
HPV, 100'den fazla çeşidi olan virüstür. Cinsel yolla bulaşarak, cinsel bölgede, anüste, ağız ve boğazda yerleşerek hastalığa yol açan HPV'nin 40 türüdür. Tensel temasla geçen virüsler enfeksiyona yol açar, bulaşma olması için cinsel birleşme olması şart değildir. HPV hem kadınlarda hem de erkeklerde cinsel yolla bulaşan, en sık görülen enfeksiyondur. Anneden bebeğe doğum sırasında bulaşmaya da nadiren rastlanır.
HPV'NİN YOL AÇTIĞI KANSERLER
HPV enfeksiyonları çoğu zaman belirti vermez, enfekte kişiler cinsellik sırasında kendilerinde olan HPV'yi bilmeden bulaştırmış olurlar. HPV enfeksiyonları ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Rahim ağzı kanseri dışında, cinsel bölgede kanserler, boğaz ve solunum yolu kanserlerine yol açabilirler. Genital siğiller doğum esnasında bebeğin solunum yollarına bulaşırsa yenidoğanın gırtlağında tekrarlayan tedavisi güç enfeksiyona neden olabilirler. Gebe kadınlarda siğil varsa doğum öncesi tedavi edilmelidir. Nadiren erişkinlerde de siğiller üst solunum yollarında enfeksiyon yaparlar. HPV'nin yol açtığı kanserler ancak ilerlediğinde belirti verir. Bu yüzden tarama testlerini düzenli yaptırmak esastır.
HPV TESTİ YAPTIRMA YAŞI 21'DE BAŞLIYOR
21 yaşından önce cinsel aktiviteye başlayan kadınlardan smear alınmaz, HPV taraması rahim ağzından örnek alınarak yapılır. HPV'nin genç kadınlarda kendiliğinden gerilemesi mümkündür.
21-29 yaşında olan kadınlarda 3 kez üst üste yapılan smear testleri normalse 3 yılda 1 smear alınır. Smear sonucu anormal ise HPV taraması yapılır.
30-65 yaşları arasında HPV taraması istenir, normalse 5 yılda 1 smear alınır. HPV taraması yapılmaz ise üst üste yapılan 3 smear testi normalse, 3 yılda 1 smear alınır.
Eğer kansere yol açan HPV türlerinden biri veya daha fazlası varsa smear incelemesi sık yapılmalıdır.
45 yaşına kadar etkili
İlk cinsel temastan önce aşı yapılırsa koruyuculuk tam olacaktır. Kızlara 9-26 yaş arası aşı yapılmalıdır, 12 yaş aşıya karşın immün cevabın en yüksek olduğu yaş olduğu için tercih edilmelidir. Son çalışmalar 45 yaşına kadar aşının faydalı olabileceğini belirtirse de genç yaşlarda yapılan aşının etkinliği daha yüksektir.
AŞISININ HİÇBİR ZARARI YOK
1983 yılında "Rahim ağzı kanserinin nedeni HPV'dir" diyerek ilk kez HPV ile rahim ağzı kanseri arasındaki ilişkiye dikkat çeken Dr. Hausen'e 2008 yılında Nobel Tıp Ödülü verilmiştir. Aşının geliştirilmesi 20 yıldan uzun sürmüştür. İlk aşı 2006 yılında çıkmıştır ve 16 yıldır güvenle kullanılmaktadırlar. HPV aşıları rahim ağzı kanserine yol açan HPV 16 ve HPV 18 tiplerine karşı yüzde 99 etkin koruma sağlarlar. Aşılar virüsün DNA'sını içermezler. Enfeksiyon yapmazlar, kansere ve kısırlığa yol açmazlar, kesinlikle güvenlidirler.
ERKEKLERE ÖNERİLİYOR MU?
Erkeklere de 9-26 yaş arasında aşı önerilmektedir. HPV'nin yol açtığı boğaz, anüs, penis kanserlerine karşı koruma sağlar.
TEK DOZ YETERLİ Mİ?
9'lu aşı henüz ülkemizde yoktur. Hem genital siğile hem de rahim ağzı kanserine karşı koruma sağlayan 4'lü aşının toplam 3 kez yapılması gerekir. Koldan kas içine yapılan aşı; ilk dozdan 2 ay sonra 2. kez, 2. dozdan 4 ay sonra 3. kez yapılır.
Dr. Dilek USLU/Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
