Ankara Üniversitesi (AÜ) Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim üyesi Prof. Dr. İsmail Balık, kullanımda olan Kovid-19 aşılarının bağışıklığın sağlanmasında etkinliğine ve doz miktarına ilişkin açıklamalarda bulundu.
Aşı geliştirme çalışmaları sonucunda çeşitli ülkelerde BioNTech, SinoVac, Moderna, Sputnik V ve AstraZeneca aşılarının uygulandığını hatırlatan Balık, bu süreçte Türkiye'nin bir yandan yerli aşı çalışmalarına ağırlık verirken diğer yandan ise yurt dışından aşı temin etmek için harekete geçtiğini anımsattı. Türkiye'de ilk olarak SinoVac, ardından BioNTech aşılarına erişim için anlaşmaların yapılmasıyla vatandaşların tercihleri doğrultusunda iki aşıdan birini yaptırma imkanını elde ettiğini aktaran Balık, Sputnik V aşısının Türkiye'de üretilmesine yönelik Rusya ile yapılan anlaşma sonrasında aşının ülkeye gelmesiyle üçüncü bir seçeneğin de söz konusu olacağını anlattı.
Balık, mevcut durumdaki tüm aşıların ilk uygulamada belirlenen aralıklar içinde toplam 2 doz şeklinde yapıldığını belirterek SinoVac aşılarının ikinci dozunun birinci dozdan 28 gün sonra yapıldığını söyledi. Son yapılan açıklamaya göre BioNTech aşısının ilk dozdan 4-8 hafta sonra ikinci dozunun yapılacağını dile getiren Balık, Sputnik V aşısının ikinci dozunun da birinci dozdan 28 gün sonra yapılacağına işaret etti.
Prof. Dr. Balık, bilimsel çalışmalarla aşının etkinliğinin kalıcı olabilmesi için belli bir zaman sonra 2 dozun ardından tekrar bir hatırlatma dozunun yapılması gerektiğinin ortaya konduğunu bildirdi. Salgın sonlanana kadar her kişiye hatırlatma dozlarının mutlaka yapılması gerektiğini vurgulayan Balık, "Gözlemlerimize göre, inaktif aşılarda 6 ayda bir, diğer aşılarda ise 8 ay ile 1,5 yıl arasında tek doz hatırlatma aşısı yapılması uygun olacaktır." dedi.
Prof. Dr. Balık, hatırlatma aşılarına ilişkin şu bilgileri verdi:
"Bazı aşılar başlangıçta tek, 2 ya da 3 doz yapılır. Örneğin, Hepatit B aşısının arka arkaya 3, Hepatit A aşısının ise 2 doz yapılması gerekir. Kovid-19 sürecinde faz-3 çalışmaları sonuçlanmadan, ön raporlarına göre acil kullanım onayı verildi ve aşılama başladı. Aşıların kaç doz kullanılacağı faz çalışmaları sonuçlarına göre yapıldı. Bu aşılarda doz uygulaması, aşının bağışıklık sisteminde etkili ve kalıcı sonuç oluşturması için gereken sayıdır. Hatırlatma dozu ise ilk başta yapılan aşıların zaman içinde bağışıklık sistemi üzerinde etkisinin yitirmesinin engellenebilmesi için uygulanır. Bu hatırlatma aşısı tek doz yapılır. Kovid-19 salgını devam ettiği sürece de aşıların etkinliği 6 aydan sonra giderek azalığından, korunmanın sağlanabilmesi için tek doz hatırlatma aşısı yapılmalı."
Hatırlatma aşısının ne kadar süre sonra yapılması gerektiğinin ise aşıdan aşıya farklılık gösterdiğini belirten Balık, BioNTech aşılarının kalıcı etkili bağışıklık süresinin şu an için daha uzun olmasının öngörüldüğüne dikkati çekti. Balık, şunları kaydetti:
"Hatırlatma dozlarının kaç ay aralıklarla yapılacağı aşıya göre değişebilir ve bu süre faz-3 çalışmalarının son raporları çıktıktan sonra ve kullanımda olan aşıların etkinlik sürelerinin takibinden sonra kesinleşecektir. Bu süre 8 ay ile 2 yıl arasında olabilir ama bu ancak faz-3 çalışmalarının sonunda kesinleşecektir. Biz de ekim ayında başladığımız faz-3 çalışması kapsamındaki gönüllü kişileri bu açıdan takip ediyoruz. Aşıların koruyuculuk süresi ancak faz-3 çalışmalarının sonunda öngörülebilecek. Bu nedenle hatırlatma aşısının ne zaman yapılması gerektiği önümüzdeki sonbaharda kesin açıklanmış olacaktır."
İnaktif aşı olan SinoVac'ta ise bağışıklık üzerindeki etkinin daha kısa olacağının öngörüldüğünü dile getiren Balık, sözlerine şöyle devam etti:
"SinoVac için de 6 ayda bir hatırlatma aşısının yapılması gerektiği düşünülüyor. Bir diğer aşı olan Sputnik V'nin etkisinin, SinoVac'a oranla daha uzun olacağı bekleniyor. Bu süre şimdiki tahminlere göre inaktif aşılarda 6 ayda bir, diğer aşılarda ise 8 ay ile 1,5 yıl arasında tek doz olacaktır. SinoVac aşısı özellikle belli gruplarda 2 doz yapıldığında zayıf antikor yanıtı oluşturabiliyor. SinoVac aşısı hem ağır enfeksiyona bağlı hastaneye yatışları hem de ölüm oranını büyük ölçüde engelliyor. İnaktif aşının, ikinci dozdan 15 gün sonra koruduğunu ve hastaneye yatış ve ağır hastalık riskini büyük ölçüde azalttığı belirlendi."
Elde edilen veriler sonucunda, bağışıklığı güçlendirmek için 2 yerine 3 doz aşı uygulamasının bazı hasta grupları için gündeme gelebileceğini, tartışılabileceğini anlatan Balık, şöyle devam etti:
"Bakanlık ilgili verileri topladıkça ileri yaş gruplarında, kemoterapi alanlarda, obezitesi bulunanlarda, diyaliz hastaları, romatizmal hastalıklara bağlı kortizon ya da bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlarda, organ nakli hastaları gibi zayıf bağışıklığı olan ya da ağır enfeksiyon geçirenlerde, aşı etkisi zayıf kalanlarda, aşı tedarik sorunu kalmadığında, kendi aşımız olduğunda bu kişilere daha yüksek doz ya da 2 yerine 3 doz gibi inaktif aşının etkisini yükseltmek gündeme gelecek."
Prof. Dr. Balık, hatırlatma dozu gerekliliğinin, SinoVac dışında BioNTech ya da Sputnik V aşı olan ya da olacaklar için de geçerli olacağını ancak 3. doz için sürenin değişiklik gösterebileceğini hatırlattı. Balık, "Başlangıçtaki immün sistem öğrenene kadar kullanılması gereken dozlar aynı aşıyla olmalı, yani kişi ilk dozu hangi aşıdan olduysa ikinci dozu ondan yaptırmalı ama 6 ay ya da bir yıl sonra yapılacak hatırlatma dozu farklı bir aşıdan da olabilir, örneğin kendi yerli aşımız olabilir. Hatırlatma aşısı için tek doz yeterlidir. Bu uygulamadan sonrasında ise hastalığa karşı sürekli korunmak için her yıl tek doz Kovid-19 aşılarından istenilen biri yaptırılmalı." diye konuştu.
Hatırlatma aşılarının yapılabilmesi ve aşılamada sürekliliğin sağlanabilmesi için aşı temininde sıkıntı yaşanmaması gerektiğine dikkati çeken Balık, Türkiye'nin aşı teminine ilişkin planlamada bunları da dikkate aldığını söyledi. Prof. Dr. Balık, "Bu anlamda Sağlık Bakanı Koca'nın açıkladığı 240 milyon doz aşının temini için bağlantı yapılması son derece yerindedir. 240 milyon doz aşı boşa istenmiş doz değil, hem aşı olmayanların yaz aylarındaki aşılarının yapılması hem de aşı olup da hatırlatma dozları yapılması uygun görülen kişiler içindir. Umarız ki bu bağlantıları yaptığımız firmalar, sözlerinde dursunlar. Elbette bu süreçte yerli aşı üretimi, Türkiye için büyük bir güçtür." dedi.
Etkinlik ve koruyuculuğu yüzde 50'nin üstünde olan her aşının kullanılmasının uygun olduğunu ifade eden Balık, bu nedenle herkesin erişebildiği aşıyı mutlaka yaptırması gerektiğini kaydetti.