Kortizol hormonu nedir, ne işe yarar? Kortizol hormonunu dengelemenin yolları

Kortizol hormonu veya halk arasında bilinen diğer adıyla stres hormonu, tehdit durumlarımda ortaya çıkarak stresin yönetimini sağlayan ana steroid hormonudur. Başka bir deyişle kortizol hormonu, bir tehdit algıladığında salgılanan, bu strese karşı verilen doğal koruyucu bir cevaptır. Bu sebeple koruyucu bir hormon olarak kabul edilmektedir. İşte kortizol hormonu nedir sorusunun cevabı kısaca bu şekilde verilebilmektedir.

KORTİZOL HORMONU NEDİR?

Kortizol hormonu, böbreküstü bezlerinde üretilmekte ve psikolojik olarak tehlike anında salgılanmaktadır. Vücutta bulunan neredeyse her hücrede kortizol hormonu alıcısı bulunmaktadır. Kortizol hormonu, bağışıklık sisteminin düzgün bir şekilde çalışabilmesi için büyük bir önem arz etmektedir. Kortizol hormonunun vücutta oldukça önemli görevleri bulunmaktadır.

KORTİZOL HORMONU NE İŞE YARAR?

Kortizol hormonu, insanlığın devamı için büyük önem arz etmektedir. Kortizol hormonunun vücutta birçok işlevi bulunmaktadır. Kortizol hormonu görevi temelde; tehlike ve baskı gibi durumlarda oluşan strese karşı vücudun savunma mekanizmasını harekete geçirmektir. Bu açılardan adrenalin hormonu ile kardeş hormon olduğu söylenebilmektedir. Bu görevi haricinde ise kortizol hormonu; hızlı kalp atışı, ishal, mide bozuklukları, ağızda kuruluk ve panik gibi vücut reaksiyonlarını bastırmaktır. Diğer kortizol hormonu görevleri ise şunlardır:

• Kan şekeri seviyesini yükseltmek için proteini glikoza dönüştürme; sabit kalması içinse insülin hormonuyla ortak çalışma,
• Kan basıncını dengeleme,
• Bağışıklık sistemini düzenleme,
• Vücudun savunma mekanizmasını artırma,
• Uyku döngüsünü düzenleme,
• Hafızayı güçlendirme,
• Ani enfeksiyon gelişimini önleme,
• Vücutta bulunan tuz ve su dengesini kontrol altında tutma

Görüldüğü üzere kortizol hormonu ne işe yarar sorusunun cevabı oldukça hayatidir. Bu nedenle kortizol hormonunun düzgün çalışması çok önemlidir.

KORTİZOL HORMONU ETKİLERİ

Kortizol hormonu etkileri, sağlık açısından saymakla bitmemektedir. Lakin kortizol hormonunun sağlığa etkileri, hormonun vücutta ne sıklıkta ve ne miktarda dolaştığına bağlıdır. Kortizol hormonu etkilerini ana başlıklar halinde sıralamak gerekirse, bu sıralama şöyle olacaktır:

• Diyabet: Kortizol hormonu; insülin direnci, yüksek kan şekeri ve diyabet gelişiminin baş süphelilerinden birisidir. Yükselen kortizol hormonu, insülinin görevini yerine getirmesini engellemektedir. Bu da kan şekerinin artmasına neden olmaktadır. Lakin kortizol hormonu normal seviyelerde seyrettiği sürece, kan şekerini düzenlemeye yardımcı olmaktadır.
• Kan basıncı: Kortizol hormonu, stresin etkisini kontrol altına alıp, dengelemek için atardamarları daraltarak kan basıncını düzenlemektedir. Lakin kortizol hormonu yüksekliği kan basıncı açısından sakıncalı bir durum oluşturmaktadır.
• Bağışıklık: Vücutta iltihaplanma olduğunda kortizol hormonunun salınımı artmaktadır. Normal durumlarda bu olumlu bir etkiye sahiptir, lakin kortizol hormonu yüksekliği durumunda, bağışıklık sisteminde ciddi sıkıntılar ortaya çıkabilmektedir.
• Depresyon: Kortizol hormonu yükselmesi veya düşmesi de kişide depresyon ve panik hissi oluşturabilmektedir.

Kortizol hormonu, vücudun her yerinde bulunabildiğinden kan, idrar ve tükürükten de ölçülebilmektedir. Yetişkinlerde normal kortizol hormonu seviyesi şöyledir:

• Sabahları 0,25-0,60 mg/dl,
• Öğlenleri 0,08-0,20 mg/dl,
• Akşamları 0,04-0,13 mgr/dl,
• Geceleri 0,02-0,07 mgr/dl

KORTİZOL HORMONU DÜŞÜKLÜĞÜ

Kortizol hormonu düşüklüğü, adrenal bezlerin yeterince kortizol üretmemesi halinde ortaya çıkmaktadır. Kortizol hormonu değerinin olması gereken aralıklarda seyretmemesi ciddi problemlere yol açabilmektedir. Kortizol hormonu eksikliğinin başlıca nedenleri şunlardır:

• Kafa travması,
• Tümör oluşumu,
• Adrenal bezlerin cerrahi müdahale sonucunda alınması,
• Adrenal bezlerde oluşan bazı rahatsızlıklar,
• Aşırı oranda kan kaybı,
• AIDS ve verem gibi hastalıklar

Kortizol hormonu düşüklüğü bazı hastalıklara ve sorunlara yol açabilmektedir. Bu hastalıklardan ilki Addison hastalığıdır. Bu hastalık adrenal bezlere zarar veren bir bağışıklık hastalığı olup, oldukça ender görülmektedir. Kortizol hormonu eksikliği ihtimali halinde, öncelikle bir kortizol kan testi yapılmalıdır. Kortizol hormonunun düşüklüğünün belirtileri şunlardır:

• Yorgunluk hissi,
• Baş dönmesi,
• Kaslarda güçsüzlük,
• Ruh halinde ani değişiklikler,
• Cildin bazı bölgelerinde kararma,
• Kilo kaybı,

KORTİZOL HORMONU YÜKSEKLİĞİ

Kortizol hormonu bazı durumlarda yükselişe geçebilmektedir. Özellikle yoğun stres altında geçirilen dönemlerde ve tehlike altında kortizol hormonu seviyesi artmaktadır. Kortizol hormonu yüksekliğinin başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Yüksek stres ve baskı altında olma,
• Tümörler,
• Böbreküstü bezlerde rahatsızlık,
• Gebelik,
• Kan şekerinde eksiklik,
• İçinde steroid olan ürünlerin aşırı miktarda alınması,
• Östrojen barındıran ilaç kullanımı,
• Doğum kontrol hapları kullanımı

Kortizol hormonu yüksekliği bazı hastalıklara ve sorunlara yol açabilmektedir. Bu hastalıklardan ilki Cushing sendromudur. Bu hastalıkta oldukça ender gözükmektedir. Kortizol hormonu yüksekliğinden şüpheleniliyorsa öncelikle bir kortizol kan testi yapılmalıdır. Kortizol hormonunun yüksekliğinin belirtileri şunlardır:

• Başta yüz ve üst vücut bölümlerinde oluşan hızlı kilo alımı,
• Yüzük kızarık olması,
• Yüksek tansiyon,
• Kaslarda güçsüzlük,
• Cilt değişiklikleri,
• Anksiyete,
• Depresyon,
• Ruh halinde ani değişim,
• Susuzluk,
• İdrara sık çıkma,
• Cinsel dürtü eksikliği,
• Osteoporoz

KORTİZOL HORMONU NASIL DENGELENİR?

Kortizol hormonunun kandaki seviyesi saatlere göre değişiklik göstermektedir. Kortizol hormonu genellikle sabah saatlerinde yükselmekte ve gün boyunca giderek düşmektedir. Buna günlük ritim denmektedir. Kortizol hormonu salgılanmasını dengelemenin temel yollarından biri sağlıklı beslenmektir. Kortizol hormonu seviyesini dengelemenin bir diğer yolu ise stres seviyesini azaltmaktır. Peki kortizol hormonu nasıl dengelenir? Şu yollar kortizol hormonunu dengelemenin basit yollarıdır:

• Meditasyon ve yoga yapmak,
• Uykuyu düzenlemek,
• Egzersiz yapmak,
• Evcil hayvan beslemek