Kafein nedir, faydaları ve zararları nelerdir? Türk kahvesinde ve çayda kafein var mı?

Kafein, kahve gibi, çay gibi, kakao gibi 63 çeşit bitkide bulunan uyarıcı bir maddedir. Yeterli miktarda tüketildiğinde oldukça faydalı olan kafein fazla tüketildiğinde çeşitli sorunlara yol açabilir. Kafeini bilerek tüketmek sağlığımız için oldukça büyük bir öneme sahiptir.

KAFEİN NEDİR?

Kafeinin tarihi epey eskilere dayanıyor. 1918 yılında Alman kimyager Friedich Ferdinand Runge tarafından bulunan kafein, kimya dilinde matein ya da guaranin olarak da tanımlanır. Sinir sistemi uyarıcısı olarak tanımlanan kafein solunum sistemini ve kalp atışını da etkiler. Beyin nöronlarını uyararak uyanıklık hissi yaratan kafein kendimizi dinlenmiş, zinde ve uyanık hissetmemizi sağlar.

KAFEİN NE İŞE YARAR?

Etkili uyarıcılardan biri olan kafeinin etkileri faydalı olabileceği gibi zararlı da olabilir. Kafeinin etkileri kişiden kişiye farklılık gösterir ancak bir ortalamadan bahsedilecek olursa kafeinin vücutta kalma süresi 3 ila 4 saat arasındadır. Sonrasında vücuttan atılır. Kafeinin en bilindik etkisi, vücuttaki adrenalin hormonunun salgılanmasına neden olması sebebiyle performans arttırmasıdır. Özellikle sporcularda performans arttırıcı etkisiyle öne çıkar. Ancak bunun yanında vücuttaki stres hormonlarının artmasına da neden olabilir.

KAFEİNİN FAYDALARI NELERDİR?

Genelde kafenin faydaları ve kafeinin zararları tüketilen kafein miktarına göre netleşir. Uykusuz kaldığımız gecelerin sabahında ya da odaklanmamız gereken çalışmaların öncesinde kafein tüketmek beyin nöronlarını uyandıracağından daha kolay odaklanmamızı ve fiziksel olarak da dinlenmiş hissetmemizi sağlar ancak aşırı kafein tüketiminin vücudumuza zararlarını da bilmek gerekir.

• Solunum yollarına da etkisi olan kafeinin nefes alışverişlerimizi kolaylaştırması ve solunum yolu problemlerimizi rahatlatması kafenin faydaları arasında sayılır.
• Kafenin sindirimi ince bağırsakta gerçekleşir. Sindirim sistemini de uyaran kafein yeterli miktarda tüketildiğinde bağırsakları uyaracak ve sindirimi kolaylaştıracaktır.
• Uykusuzlukla baş etmeye, hafızayı güçlendirmeye, daha hızlı düşünmeye ve daha hızlı odaklanmaya yardımcı olan kafein metabolizmayı hızlandırdığı için kilo vermek isteyenlerin de yardımına koşar.
• Baş ağrısı, kas ağrısı gibi şikayetleri bulunanlara da iyi gelen kafeini tüketirken dikkatli olmakta fayda var. Her şeyde olduğu gibi kafeinde de fazla tüketim sebebiyle sorunlar gözlemlenebilir.

KAFEİNİN ZARARLARI NELERDİR?

Kafeinin en bilindik zararları arasında yediğimiz ve içtiğimiz besinlerden vücudumuza giren vitaminlerin ve minerallerin vücuttaki emilimini azaltmasıdır. Kalsiyumun vücutta depolanmasının önüne geçen kafein aynı zamanda idrar söktürücü özelliğe sahip olması sebebiyle vitaminlerin ve minarallerin depolanmadan vücuttan atılmasına yol açabilir.

• Vücudumuzun kalsiyum depolayamaması kemiklerin sağlığı açısından oldukça kötü sonuçlara yol açacaktır. Kemik erimesi ve kemiklerin güçsüz kalması sebebiyle yaşanacak kolay kırılmalar bu kötü sonuçların örnekleridir.
• Yine kafeinin fazla tüketilmesine bağlı olarak uykusuzluk, ya da verimli uyku uyuyamama sorunu da kafeinin zararlarından biridir.
• Kafeinin kalp atışını hızlandırdığından bahsetmiştik. Kalp atışının hızlanması her zaman iyi bir anlam taşımaz. Fazla tüketildiğinde kalp ritminde bozukluklar, çarpıntı da yaratabilen kafein kalbimizin sağlığı açısından pek de faydalı değildir.
• Kafein tüketiminin zararları arasında en çok dikkat edilmesi gereken de hamilikte kafein kullanılmasının yol açacağı zararlardır. Bebeğin gelişimini olumsuz etkileyen kafeini hamilelikte tüketmekten kaçınmak gerekir.

KAHVEDEKİ KAFEİN MİKTARI NEDİR?

Kahvede ve çayda kafein bulunur. Bunlar sonradan dışarıdan eklenen kafeinler de değildir. Kafein tüketme miktarı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Uzmanlar, bir fincan filtre kahvesinde bulunan kafein miktarının ortalama olarak 135-200 mg kadar bulunduğunu söylüyor. Buna göre günlük kahve tüketimimizi 2 ila 3 fincanla sınırlandırmalıyız.

TÜRK KAHVESİNDE KAFEİN VAR MI?

Türk kahvesi bilinen en eski kahve çeşitlerinden biridir. Kafeinin kahve çekirdeğinde bulunduğunu hesaba katarsak Türk kahvesinde de kafein bulunur. Uzmanlar bir fincan Türk kahvesinde ortalama olarak 60-65 mg kafein bulunduğundan bahsediyor.

ÇAYDA KAFEİN VAR MI?

Kültürümüzde çok önemli bir yere sahip olan çayda kafein bulunup bulunmadığı da sık sık merak edilen konulardan biri. Çay, doğal kafein içeren besinlerden biridir. Evet, çayda da kafein bulunur. Bir fincan siyah çayda ortalama olarak 40 mg kafein bulunduğu söylenir.

KAFEİN BAĞIMLILIĞI NEDEN OLUR?

Fazla kafein tüketiminin akıllara getirdiği ilk şey kafein bağımlılığı oluyor. Kafein bağımlılığı alkol ya da sigara bağımlılığı gibi bir durum değildir. Aslında buna bağımlılık da denmeyebilir. Kafein bağımlılığı diye tanımlanan şey genelde duyarlılığının azalması durumudur. Yani normal şartlarda uyanmak ya da zinde hissetmek, dinlenmek amacıyla içtiğiniz kahveler ve çaylar eskisi kadar etki etmiyorsa vücudunuzun kafein duyarlılığı düşmüş demektir.

Çok fazla kahve tüketmeyen bir insanın kahve içtiğinde hemen ayılması ve işine konsantre olması mümkünken her gün fazla kahve tüketen insanların aynı konsantrasyonu yakalayabilmek için daha fazla kahve ya da çay tüketmesi gerekirse kafein duyarlılıkları azalmış demektir. Ancak bu durumu düzeltmek imkansız değildir. Kafein tüketimini bir süre durdurursanız (2-9 gün kadar) vücudunuz yine eski duyarlılık seviyesine gelecektir.

Kafein içeren içecekler nelerdir?

Kahvenin çekirdeğinde kafein bulunduğunu artık biliyoruz. Çekirdek kahvenin dışında hazır kahvede, siyah çay dışında beyaz çay ve yeşil çayda da kafein bulunur. Kakao içinde kafein bulunduğunu da yukarıda söylemiştik. Bu sebeple sütlü ya da bitter fark etmez, çikolatada da kafein bulunur. Gazlı içeceklere dışarıdan kafein takviyesi yapılır. Yani bu durumda kola gibi gazlı içeceklerde de kafein vardır.