El hijyeninin önemi, hayatımıza koronavirüs salgınının girmesiyle bir kat daha arttı. El yıkama konusunda Avrupa'da en iyi ülkeler arasında geldiğimizi, dünya ortalamasının üzerinde olduğumuza dikkat çeken Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Gürkan Mert, makul miktarda el yıkama ile nezle, grip, SARS, MERS ve Covid-19 gibi hastalıklardan etkili biçimde korunmanın mümkün olduğunu söyledi.
Doç. Dr. Gürkan Mert, el hijyeni konusunda merak edilen soruları sabah.com.tr için yanıtladı…
Enfeksiyon hastalıkları açısından doğru el yıkamanın önemi nedir?
Sabun ile gün içinde makul miktarlarda el yıkama, pek çok hastalığın yayılmasını önler. El yıkama sadece ağız ve tuvaletlerden yayılan hastalıklardan (kolera gibi) korunmayı değil, aynı zamanda kolay hastalanılan nezle, grip, SARS, MERS ve Covid-19 gibi solunum yolu hastalıklarından da etkili biçimde korunmayı sağlar. Solunum yolu ile bulaşta, ellerimize bulaşan küçük damlacıkların içindeki virüsleri ellerimizi yıkamadığımız durumlarda gözümüze burnumuza ve ağzımıza dokunarak alır ve hastalanırız.
Koronavirüsten korunmak açısından hangisi daha etkili, sabunla el temizliği mi, yoksa kolonya ve dezenfektan kullanımı mı?
Su, sabun veya deterjanlar ile temizlik mikroorganizmalardan korunmak için ana kaynaklardır. Çünkü sabunların ve deterjanların ana eylemi, çözelti önündeki engelleri azaltmak ve çözünürlüğü artırmaktır. İyi bir temizlik için su tek başına yeterli değildir. Öte yandan kolonya ve dezenfektanlar ile de temizlik olur ancak biz bunları suya ulaşamadığımız zamanlarda tercih etmeliyiz. Su akışkanlığı sağladığı, sabunu veya deterjanı elimizden temizlediği için cilt florası için de son derece sağlıklıdır. Oysa kolonya ve antiseptikler temizlik sağladıkları halde cilt tarafından emilirler. Bunları sık sık kullanırsak dezenfektan içindeki kimyasallar ile fazladan maruziyet oluşur, kolonya içindeki alkol de cildi kurutup cildin kendine mahsus koruyucu florasına zarar verir. Sık dezenfektan ve alkol kullanımı sadece bununla kalmaz, 'alerjik kontakt dermatit' dediğimiz cilt rahatsızlıklarına, ürtikere ve ellerde aşırı hassasiyete neden olabilir. Yani el temizliği için öncelikle su ve doğal sabunu, bulamıyorsak kolonya veya dezenfektanı kullanmalıyız.
Ellerin iyi yıkanmaması korona dışında başka hangi tehlikeli virüslerin vücuda bulaşmasına neden olabilir?
El yıkama ile ellerden uzaklaştırılan bazı virüslerin yanında çok ilaca dirençli bakterilerden (MRSA ve VRE) de korunmuş oluruz. RSV, rinovirüs, poxvirüs, grip ve Hepatit A ve E virüsleri el hijyeni sayesinde korunabileceğimiz virüslerdendir. Adenovirüsler, kızamıkçık, kabakulak, Parvovirüs B19 gibi virüsler de damlacık yoluyla bulaşabilen diğer virüslerdendir. Ayrıca son zamanlarda şiddetli ishal vakalarında rastladığımız norovirüslere karşı da el hijyeni önem arz etmektedir.
Ilık su mu yoksa sıcak suyla mı ellerimizi yıkamak virüslere karşı etkilidir?
Pek çok kişi ılık veya sıcak suyun soğuk sudan daha etkili olduğunu düşünse de, ellerimizi yıkarken kullandığımız sıcak su bakterileri öldürecek ısıda değildir. Aslında sorunuzun cevabı, sıcak veya ılık suyla yıkamanın etkili olmadığı gibi, ılık suyun dahi soğuk sudan pek farkı olmadığı görülmektedir. Sıcak veya ılık sular elde soğuk suya göre daha fazla tahriş yaparlar, önemli olan yıkarken elleri ovuşturarak ve parmak araları ve tırnaklar gibi karanlık yerleri su ve sabunla buluşturmaktadır.
Islak mendil vs. gibi yöntemler el yıkamanın yerine geçer mi?
Geçer, ancak içinde en az yüzde 60-70 alkol içermesi ve daha çok seyahat esnasında tercih edilmesi şartıyla…
Evde ne tür temizleyiciler kullanılmalı?
Çamaşır suyu evlerde yüzey temizliği için en ideal temizleyici olarak kullanılabilir. Bırakın evi, en dirençli mikropların olduğu hastaneler dahi temizliklerini içeriğinde klor olan bileşiklerle yapmaktadırlar. Yerler için 1/10 sulandırılmış sodyum hipoklorit, yerden yüksek yüzey temizliği için ise biraz daha kuvvetli ve yoğun olan 1/5 sulandırılmış çamaşır suyu kullanılması iyi olacaktır.
Çocuklarda doğru el yıkama alışkanlığı geliştirmek için neler önerirsiniz?
Bunun için çeşitli davranış değişikliği metodolojileri geliştirilmektedir. Çünkü bu gerçekten bir ihtiyaçtır. Yetişkinlerin de dâhil olduğu 54 ülkeyi kapsayan bir çalışmada ev halkının sadece yüzde 38.7'sinin ellerini yıkarken sabun kullandıkları gösterilmiştir. Çocuklar için en önemli seçenek günün belli saatlerinde okul çocuklarına gruplar ile sabun kullanarak el yıkama seansları yapılmasıdır. Böylece el yıkamanın hayatın vazgeçilmez bir parçası olduğu fikri yaygınlaştırılabilir. Çocuklar anne babayı rol model olarak aldığı için aile içinde ebeveynlere önemli görevler düşmektedir. Günde 2 kez el yıkamayı ve dişlerini fırçalamayı önermek ve bunun takipçisi olmak önemli bir görev olmalı.
