Hipertansiyon tanısı için önceden doktor muayene odası ölçümleriyle değerlendirilme önerilirken, son yıllarda hastane dışı ölçümlere dayalı değerlendirme ön plana çıkmıştır. Sistolik yani halk arasında büyük tansiyon ve diastolik yani küçük tansiyon değerlerinin belirli periyodlarla ölçülmesi ile tanı konulur. Peki, Hipertansiyon nedenleri, belirtileri ve tedavisi nasıl yapılır? Yüksek tansiyonu ne düşürür?
Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir?
Hipertansiyon sinsi olarak ilerleyebilir. Bir kişide kalp, göz, böbrek ve damar gibi organları etkileyebilirken, herhangi yakınmaya da neden olmayabilir. Örneğin tansiyon yüksekliğine bağlı böbrek fonksiyonları günden güne bozulan bir kişi hiçbir belirti vermeden tamamen tesadüf eseri saptanabilir. Ayrıca beyin damar hastalıkları, kalp yetmezliği, ayak damarlarında tıkanıklık gibi belirti ve bulgulara neden olabilir. Vücudumuzun damar yapısındaki endotel tabakası artan hipertansiyona ve artan basınç yüküne bağlı olarak hasarlanma gösterebilir ve beslediği organda beslenme ve işlev bozukluğuna neden olabilir.
Yüksek Tansiyonu Ne Düşürür?
Tansiyon yükselmesi mutlaka incelenmesi gereken bir durumdur. Bunun için başta kan testleri, elektrokardiyografi, ekokardiyografi gibi bazı tetkiklerin yapılması gerekmektedir. Tansiyon hastalığının çoğunda altta yatan belirli bir neden saptanamaz. Ancak çok küçük kısımında belirli bir neden saptanır ve o nedene özel, uygun tedavi uygulanır. Tansiyon tanısı konulduktan sonra hemen her hastaya ilaç tedavisi başlanmayabilir. Uygun hastalar için başlangıç olarak yaşam tarzı değişiklikleri önerilir. Bunlar arasında spor yapmak, hareketsiz yaşamı terk etmek, tuz alımını azaltmak, alkol ve sigara kullanımını bırakmak gibi öneriler sayılabilir. Özellikle bel çevresinin azaltılması, vücud kitle oranının düşürülmesi, yağ oranının azaltılması hipertansiyon yönetimi için önemlidir. Göbek çevresinin büyümesi hipertansiyonu arttırmakla beraber, tansiyona bağlı gelişecek hastalıkları da artırır. Günlük sodyum alımının >5 gr olması durumunda kişinin tansiyon değeri artar. Bu durum yaşla beraber daha da yüksek seyredecektir. Birçok çalışmada tuz kısıtlama ile tansiyon değerinin düştüğü gösterilmiştir. Tuz kısıtlaması ile tansiyon düşüş faydası en fazla olarak yaşlı bireylerde, şeker hastalığı olan kişilerde ve böbrek yetmezliği olanlarda görülmüştür. Ayrıca tuz kısıtlama ile ilaç doz ve miktarında da azalmalar meydana gelebilir. Genelde önerilen sodyum alımı yaklaşık 2 gr olup takriben günlük 5 gr tuza karşılık gelmektedir.
Yine tansiyonu yüksek kişilerde sebze, meyve, düşük yağlı beslenme, balık ve tam tahıl tüketimi önerilir. Akdeniz diyetinin kalp damar olaylarını azalttığı gösterilmiştir. Kahve tüketimi ile akut yani hızlı başlangıçlı tansiyon yüksekliği olabilmekle beraber çok büyük çalışmalarla kahve tüketmenin yararlı olduğu gösterilmiştir. Yeşil ya da gri çay da kan basıncını azaltmada yararlı olabilir. Şeker içeren içecekler hem şeker, hem de tansiyon açısından riski artırır, mümkünse tüketmemek uygundur.
Düzenli spor ile tansiyon değerleri azalmaktadır. Haftada 5-7 gün en az 30 dakika orta yoğunlukta dinamik aerobik egzersizler önerilir. Bunlar arasında yüzme, yürüme, hafif koşu ve bisiklet sayılabilir. Aeorbik egezersiz önerisi haftalık 300 dakika orta yoğunluk ya da 150 dakika şiddetli yoğunluk aktivitesidir. Ağırlık kaldırma gibi izometrik egzersizlerin etkinliği tam olarak kanıtlanmamıştır.
Bu yaşam tarzı değişiklikleri yanında hekimin uygun görmesi halinde tek ya da kombine denilen birden fazla ilaç tedavisi uygun hastada başlanabilir. Hipertansiyon derecesi ve şiddeti hangi boyutta olursa olsun yukarıda belirtilen yaşam tarzı değişiklikleri hastalar tarafından uygulanmalıdır.
Yüksek tansiyonun tehlikeli belirtileri nelerdir?
Tansiyon etkisi sadece tek bir organ üzerinde olmayıp tüm vücud sistemini, damarları ve başta beyin, böbrek ve göz olmak üzere pek çok organı etkileyebilir. Tutulan organa bağlı olarak da semptomlar değişebilir. Kalp damarları etkilenen bir kişide yürürken göğüs ağrısı ya da nefes darlığı belirtileri oluşabilir. Kalp duvarının kalınlaşması ile kişide önceden rahat yaptığı aktivitelerde zorlanma, nefes darlığı görülebilir. Yine tansiyon yüksekiği ile bazı ritim bozuklukları tetiklenebilir. Bunlar kişide felç, bunama gibi bazı olayları tetikleyebilir.
Tansiyonun tehlikeli başka bir belirtisi ani gelişen şiddetli bir ağrıyla kendini gösterebilen aort damar yırtığı olabilir. Bu durum ivedilikle tanınması ve tetkik edilerek tedavi edilmesi gereken aksi takdirle ölümle sonuçlanabilecek bir durumdur. Özellikle 2 kürek kemiği arasında bıçakla yarılır tarzda çok şiddetli ani başlangıçlı ağrı, tansiyonu yüksek bireylerde aort damar hasarlanmasını akla getirmektedir.
Tansiyon beyin damar sisteminde de oldukça ölümcül ve ciddi sekel bırakacak şekilde seyredebilir. Gerek beyin damar tıkanıklığı gerekse beyin içi kanama riski ile kişide ciddi sorunlara neden olabilir.
Hipertansiyon Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tansiyon yüksekliği ani görme kaybını da içine alabilecek birçok göz ve görme sorununa da neden olabilir. Ayrıca ayak damar tıkanıklığı, gebelerde erken doğum ya da düşükle sonuçlanabilecek istenmeyen olaylara da neden olabilir. Bu belirtilerin olması durumunda zaman kaybetmeden en yakın acile başvurulması gerekmektedir. Ülkemizde tüm acil servislerde çok hızlı bir şekilde tüm acil olayların tanısı konarak ilgili branşlarca tedavisi yapılmaktadır. Hastaların tüm acil olaylarda hastaneye erken gelmesi tedavi başarısında oldukça önemlidir. O nedenle tansiyon yüksekliği olan bir kişide ani gelişen şiddetli göğüs ya da sırt ağrısı, nefes darlığı, görme bozukluğu, bilinç bulanıklığı, kol ya da bacakta güçsüzlük, konuşma zorluğu gibi durumlarda zaman kaybetmeksizin en yakın acil servise başvurulması gerekmektedir.
Sonuç olarak tansiyon önlenebilen bir hastalıktır. Tedavisi bazı hastalarda zor olabilmekle beraber tedavi edilebilmektedir. Ancak özellikle kontrolsüz tansiyonun ölümcül durumlara yol açabileceği unutulmamalıdır. Bu durumları en aza indirmek için tuz alımını azaltmak, sağlıklı beslenmek, alkol ve sigaradan uzak durmak, bel çevresini azaltmak ve düzenli spor yapmak hepimiz için en uygun yaşam tarzı değişiklikleridir.
