Çölyak, genetik yatkınlığı olduğu bilinen bireylerde gluten alımı sonrasında ortaya çıkan ve ince bağırsağın üst kısımlarında oluşan alerjik reaksiyon sonrasında ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalık, kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülmekle beraber genel toplumda %1 oranında görülür. Bu alerjen olan protein daha çok buğday, arpa gibi besin maddelerinde bulunmaktadır. Bunlar yenildiğinde hastalarda şikayetler ortaya çıkar.
Çölyak hastalığınnı tanısı için iki önemli prosedür vardır. Bunlardan bir tanesi kanda bakılan antikorlar. Kanda bakılan artikorlar özellikle glutene karşı oluşan antikorları içerir. Bu antikorların pozitif saptanması çölyak hastası olduğunuz anlamına gelmez. Eğer hastada çölyak şüphesi bulunuyorsa bu saptamalar tarama amaçlı kullanılabilir.
Bunun dışında yapılması gereken şey, hastaya endoskopi yapılıp özellikle on iki parmak bağırsağından biyopsiler alınmasıdır. Biyopsilerde çölyak hastalığına yönelik uyumlu bulgular saptanması yapılır. Bu iki testin de çölyak hastalığını destekler nitelikte olması hastada çölyak hastalığı olduğunu düşündürür ve buna göre tedavi uygulanır.
Çölyak hastalığının tek tedavisi gluten içeren ürünlerden uzak durulmasıdır. Bu ürünler ister gıda ister kozmetik ürünler olsun. Bu her zaman kolay olmamaktadır. Yediğimiz gıdaların içerisinde arpa, buğday gibi gluten ürünler olabilir ve bunlardan uzak durulabilir; ancak birçok ürünün içerisinde gizli gluten vardır. O yüzden çölyak hastalığı tanısı konulan kişilerin marketten aldıkları ürünlerin içeriğine bakması ve ürün gluten içeriyorsa bunlardan uzak durması gerekmektedir. Gluten tedavisi gören bir kişi, gluten içeren tek bir ürün dahi kullanırsa tedavisi en başa döner.
Çölyak hastalığı genellikle çok belirgin semptom yaratmaz; ancak çölyak hastalığı ince bağırsaktaki hücrelerde yaygın bir hasar oluşturuyorsa şişkinlik, gaz, ishal gibi sıkıntılar yaratabilir. Bunun dışında herhangi bir nedenle yaptırdığı testlerle karaciğer enzimlerinde yükseklik saptanırsa, bu enzimlerin yüksek olmasının nedeni de çölyak hastalığıdır. Çölyak hastalığı ayrıca, kansızlık durumlarına da kaynaklık edebilir.
