"İnsan, beyin fonksiyonlarının gelişmiş olmasıyla diğer canlılardan ayrılır. Günümüzde kötü beslenmenin beyinde yaptığı tahribatlar ispatlanmıştır" diyen Beyin ve Sinir Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Serdar Dağ, beyin sağlığımızı koruyabilmemiz için nasıl beslenmemiz gerektiğini anlattı:
HÜCRELERİMİZİ KORUR
Tüm hücreler gibi beyin ve sinir hücreleri de yaşlanır. Önemli olan bu süre içerisinde hücrelerimizi yıpratan ve hastalığa götüren etkenlerden korumaktır. İyi beslenme tedaviye yardımcı olur, vücudun savunma mekanizmasını artırarak vücudu hastalıklara karşı korur, hastalıkları önler. Beyni besleyen ve hastalıklardan koruyan besinler şunlardır:
B VİTAMİNİ: B vitamini; et, balık, yağsız süt, yoğurt, muz, yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagillerde vardır. Bu besinleri makul düzeyde tüketmek önemlidir. Eksikliğinde, beyin ve beynin emirlerini uygulayan sinir sisteminde çeşitli derecede hasarlar oluşur. El ve ayaklarda yanma, iğnelenme, duyu kusuru gibi belirtiler meydana gelir.
E VİTAMİNİ: Vücudumuzda depo edilebilen bu vitaminin eksikliği yıllarca gizli kalabilir. Bu süre erişkinlerde 15-20 yıl, çocuklarda iki-üç yıl kadardır. E vitamini; havuç, ıspanak, çilek, domates ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde, yer fıstığı, bitkisel yağlar ve buğdayda bulunur. Bu vitamin, hafıza ve öğrenme gücünü artırdığı gibi eksikliğinde el ve ayaklarda duyu kusuru, kuvvet kaybı, dengesizlik gibi belirtiler yapabilir.
A VİTAMİNİ: Balık yağı, tereyağı, krema, peynir, yumurta sarısı, havuç, patates, brokoli, yeşil yapraklı ve sarı sebzelerde, tahıllarda ve kayısıda bulunur. Eksikliğinde görme azalır, fazla alımı ise beyinde sıvı birikmesine yol açar.
D VİTAMİNİ: Karaciğer, balık, yumurta, tereyağı ve mantarda bulunur. Bu vitaminden vücudumuzun faydalanabilmesi için güneş ışığı gereklidir. Eksikliğinde kaslarda kuvvet kaybı, ağrı ve dengesizlik görülebilir.
OMEGA 3 SON DERECE ÖNEMLİ
KARBONHİDRAT VE YAĞLAR: Unlu mamuller, baklagiller, patates, tatlılar, şekerler, muz, elma, karbonhidrat bakımından zengin besinlerdir. Beynin enerji kaynağı olan glikoz, yani şeker bu gruptandır. Yağlardan özellikle balık yağlarından omega-3, bitkisel yağlarda bulunan omega-6 hayati önem taşır. Bu yağlar, Alzheimer hastalığına, baş ağrılarına, konsantrasyon bozukluğuna iyi gelir.
PROTEİNLER: Vücutta depo edilmez. Özellikle bebeklikten ergenliğe kadar yeterli protein almak gerekir. Yetersiz protein almak beyin gelişmesini önler, zeka geriliği yapar.
SU: Özellikle yaşlılık döneminde eksik su alımı beyin fonksiyonlarını zayıflatır, şuur bulanıklığı yapar.
ÇOCUKLARDA HANGİ BESİNLER BEYNİ BESLER?
Beyin gelişimi anne karnında başlar, 5 yaşına kadar sürer. Entelektüel gelişimi ise yaşam boyu sürer. Doğumun ilk yılında beyin için lazım olan tüm besinler anne sütünde vardır. Daha sonraki dönemlerde başta süt olmak üzere yumurta, et, balık, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler ve mevsim meyvelerini tüketmek gerekir. Çocukluk döneminde beyin gelişimi hızlıdır. Saydığım gıdaların eksiksiz alınması gerekirse vitamin takviyesi yapılması beyni besler, ileriki dönemde yaşam kalitesini artırır. Fast-food türü gıdaların tüketilmesi aşırı kilo, vücut direncinde düşme ve hafıza zayıflığı yapar.
YAŞLILIK DÖNEMİNDE BEYİN BESLENMESİ NİÇİN ÖNEMLİDİR?
Beyin, kanla taşınan besin maddeleri ile beslenir. İleri yaşlarda, beyne giden damarların yapısının yıpranmasına ve kan akımının azalmasına bağlı olarak besinlerden yararlanabilme kapasitesi düşer. İleriki yaşlarda beynin besin ihtiyacı değişir. Beslenmede asıl amaç; yaşa uygun gıdalar alarak, hastalıkları önlemektir. Yaşlılıkta kırmızı etten kaçınmak, bunun yerine özellikle balık ve tavukla et ihtiyacı karşılanmalıdır. Bol oranda yeşil sebze tüketilmelidir. Şekerli, aşırı tuzlu, unlu maddeler, pirinç pilavı, beyaz ekmek, tüm tatlılar; mümkün olduğu kadar beslenmeden çıkarılmalıdır. İleri yaşta makul ölçülerde süt ve yoğurt, taze meyve ve sebze, kuru baklagiller, balık veya balık yağı, kepekli ekmek tüketmekte fayda vardır.
UNUTKANLIĞA BALIK YAĞI, UYKUSUZLUĞA PAPATYA ÇAYI
Beyİn hastalıklarının oluşmasında tansiyon, yüksek şeker gibi hastalıkların, genetik yapı ve çevresel etkenlerin varlığı tartışılmazdır. Yaşam için gerekli olan gıdaların yeterli ve doğru alınması, birçok hastalığın oluşumunu engeller. Birkaç örnek vermek gerekirse şöyle sıralanabilir:
Beyin yaşlanmasını yavaşlatmak için: Arı poleni, üzüm çekirdeği, A, E, C ve B vitamini, balık, yeşil çay, baharatlardan biberiye, zencefil, dereotu, fesleğen ve bir tür bitki türü olan gingo biloba faydalıdır. Doğal yetişmiş yeşil yapraklı sebzeler, taze, mevsiminde yetişmiş meyvelere ağırlık verilmelidir.
Unutkanlık ve hafıza zayıflığı için: B vitamini, balık ve balık yağı, E ve C vitamini, gingo biloba, ada çayı, yeşil çay, meyve çayları, kahve, çay, biberiye, zencefil, karabiber faydalıdır. Özellikle kakulenin, beyni canlandırıcı etkisi vardır.
Felç olmamak için: Yağ, şeker ve unlu yiyeceklerden kaçınmak, hayvansal gıda olarak balık, tavuk, süt ve yoğurt tüketmek, bol sebze ve meyve yemek, sigaradan, alkolden, fast-food tarzı gıdalardan uzak durmak, kilo almamak kişiyi korur.
Uyku bozukluğu: Bol sebze ve meyve tüketimi yapılmalı, yoğurt ve süt dışında hayvansal ağırlıklı gıdalardan kaçınılmalıdır. Melisa ağırlıklı, içinde anason ve papatya bulunan çaylar uykusuzluğa iyi gelir. Kahve, çay ve asitli içecekler akşam içilmemelidir.
