Beynin alt kısmında bulunan ve yaklaşık olarak 0,5 gr ağırlığında olan hipofiz bezi, çok küçük olmakla birlikte tüm vücudun çalışması ve metabolizmasını kontrol eden temel hormonların dengeli bir şekilde üretilmesini sağlayan bir merkezdir. Yani kendisi küçük, ama görevi inanılmaz büyük ve önemlidir.
Endokrin sistemi içinde çok önemli bir yeri bulunan hipofiz bezi hormonlarının eksikliği veya fazlalığı gibi durumlarda oluşan hastalıklara dair Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları & Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Nesibe Andıran bilgilendirici açıklamalarda bulundu.
HİPOFİZ BEZİ HORMONLARI VE İLİŞKİLİ HASTALIKLAR NELERDİR?
Hipofiz bezi büyüme, gelişme, metabolizma, üreme ve dışa dönük tepkileri kontrol eden yani kısaca tüm vücudu ve yaşamı kontrol eden önemli işlevlere sahip hormonları üretir. Bu hormonlar;
ACTH hormonu, böbrek üstü bezlerinden kortizol sentez ve salınımını sağlar. Kortizol hayatta kalmayı ve yaşamsal faaliyetleri düzenleyen temel hormondur. Eksikliğinde "Adrenal Yetmezlik", fazlalığında da "Cushing Sendromu" oluşur.
TSH hormonu tiroid bezinden tiroid hormonu yapımını düzenler. Eksikliği "Santral hipotiroidi"ye neden olur.
Üreme fonksiyonlarını düzenleyen FSH ve LH hormonları sayesinde puberte, her iki cinsiyet özellikleri, fertilite ve cinsel faaliyetler gerçekleştirilebilir. Eksikliğinde "Hipogonadizm" oluşur.
Büyüme hormonu (BH) özellikle çocukluk döneminde boy uzamasını, bütün yaşam boyunca da önemli metabolik olayları düzenler. Eksikliğinde "Boy Kısalığı ve Cücelik" oluşur. Lipid metabolizması bozulur (hiperkolesterolemi).
Prolaktin hormonu meme ve süt fonksiyonlarını geliştirir. "Prolaktinoma" denilen hipofiz adenomu durumunda, çok yükselen Prolaktin hormonu meme uçlarından süt gelmesi ve adet düzensizliği oluşturur.
Antidiüretik hormon (ADH) ise idrarın yoğunlaşmasını sağlar. Eksikliği aşırı idrar yapma, aşırı su içme ile seyreden " Diabetes İnsiputus yani şekersiz şeker hastalığına neden olur.
Özetle, hormonlar vücudun ve yaşamsal işlevlerinin temel düzenleyicisi olup, hipofiz bezi de hormon sisteminin temel düzenleyicisi ve şefidir. Hormonlarla ilgili bozukluklar vücudun bütün sistemlerini ilgilen semptomlar şeklinde sinyal verebilir. Çocuklarda ve gençlerde obezite, boy kısalığı, erken ergenlik, gecikmiş ergenlik, halsizlik, yorgunluk, kilo alamama, adet düzensizliği, çok su içme, çok idrar yapma, gelişim geriliği, kemik erimesi vs gibi çok geniş spektrumda bulgular görülebilir. Bu semptom ve bulguları dikkate alıp, erken dönemde uzmana başvurarak, tanıya gidilmesi ve tedavi planının yapılması önemlidir.
