Böbrekler çalışmadığında elektrolitler ve atık sıvılar vücutta birikmeye başlar ve bu atıkların seviyesi yükseldikçe ölümcül sonuçlar doğurabilen komplikasyonlara neden olabilir.
Böbrek yetmezliği belirtileri arasında, tuvalete çıktığınızda çok az idrar gelmesi, hiç gelmemesi, bacak ve ayaklarda ödem oluşması ilk sıralarda gelmektedir.
BÖBREK YETMEZLİĞİ BELİRTİLERİ
Böbrek yetmezliğinin ilk aşamalarında herhangi bir belirti görülmeyebilir (asemptomatik).
Ancak böbreklerin çalışma kapasitesi düştükçe vücuttaki su ve elektrolit dengesi bozulmaya başlar.
Böbrek yetmezliği bir sonraki aşamaya geçtiğinde güçsüzlük, nefes darlığı görülür. Bu noktada ayaklar ve bacaklar başta olmak üzere vücut genelinde şişlik oluşabilir.
Böbrekler tam kapasite ile çalışmadığı için tuvalette idrar çok az gelebilir ya da hiç gelmez.
Diğer belirtileri ise iştah azlığı, mide bulantısı ve kusmadır. Tüm bunlarla birlikte zihin karışıklığı, kaygı, sinirlilik hali ve uyku sorunları baş gösterebilir.
Böbrek yetmezliğinin yukarıdaki belirtilerine ek olarak görülen diğer bazı belirtileri ise hıçkırık, kas krampları, kas seğirmesi, kaşıntı, göğüs ağrısı, kontrol altına alınamayan yüksek tansiyon olarak sıralanabilir.
Böbrek yetmezliği belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir veya başka bir rahatsızlığın belirtileri ile benzeşebilir.
Ayrıca böbrekler her türlü duruma oldukça kolay uyum gösterebildiğinden, böbrek yetmezliğinin ciddi belirtileri, böbrekler geri döndürülemez şekilde hasar görene kadar ortaya çıkmayabilir.
Bundan korunmak için, belirtiler hafif dahi olsa, normal dışı bir durum fark ettiğinizde vakit kaybetmeden doktor kontrolüne giderek gerekli testleri yaptırmanız önerilir.
BÖBREK YETMEZLİĞİ ÇEŞİTLERİ
Böbrek yetmezliği nedenlerine göre 5 ana kategoriye ayrılır:
1) Akut Prerenal Böbrek Yetmezliği: Akut prerenal böbrek yetmezliği böbreklere doğru olan kan akışının azalması durumunda yaşanır. Kan akışı yetersiz olduğu için böbrekler kanı tam anlamıyla filtreleyemez. Bu tip böbrek yetmezliği genellikle kan akışını etkileyen durumun düzeltilmesiyle birlikte tedavi edilebilir.
2) Akut İçsel Böbrek Yetmezliği: Akut içsel böbrek yetmezliği direkt böbrekleri etkileyen travmalar neticesinde görülür. Kazalar, böbreklere alınan darbeler, toksin yüklenmesi, böbreklere yeterince oksijen gitmemesi, aşırı kan kaybı, böbrek enfeksiyonları içsel böbrek yetmezliği nedenleri arasındadır.
3) Kronik Prerenal Böbrek Yetmezliği: Akut prerenal böbrek yetmezliği tedavi edilmediğinde ve böbrekler kanı temizleyemediğinde durum akut içsel böbrek yetmezliğine dönüşür. Bu durumda böbrekler küçülmeye başlar ve fonksiyonunu yavaş yavaş kaybeder.
4) Kronik İçsel Böbrek Yetmezliği: Böbreklere alınan darbeler, travmalar ve tedavi edilmeyen böbrek enfeksiyonları akut içsel böbrek yetmezliğinin kronik içsel böbrek yetmezliğine dönüşmesine neden olur.
5) Kronik Postrenal Böbrek Yetmezliği: Bu tip böbrek yetmezliği idrar yollarının uzun süre tıkalı kalması ve idrarın vücuttan tam olarak atılamaması neticesinde oluşur.
BÖBREK YETMEZLİĞİ RİSKİNİ ARTTIRAN FAKTÖRLER
Yukarıdaki durumlara ek olarak kısa zamanda aşırı miktarda sıvı kaybı, yüksek tansiyon ilaçları, kalp krizi, kalp hastalıkları, enfeksiyon, karaciğer yetmezliği, bazı ilaçların (aspirin, ibuprofen, advil…) sık kullanımı, lupus hastalığı, kemik iliği kanseri, kolesterol birikimi nedeniyle tıkanan damarlar, aşırı alkol tüketimi, uyarıcı ilaçların kullanımı, kan damalarında görülen iltihaplanmalar, ciddi yanıklar ve vücudun susuz kalması böbrek yetmezliği nedenleri arasındadır.
BÖBREK YETMEZLİĞİ TEŞHİSİ NASIL KONUR?
Doktorunuz dikkatinizi çeken belirtilerin neler olduğunu öğrendikten sonra fiziksel muayene yapacaktır. Gün içinde ne kadar idrar yaptığınızı ve idrara çıktığınızda herhangi bir sorun yaşayıp yaşamadığınızı sorabilir.
Böbrek yetmezliği teşhisinin tam konulabilmesi için çeşitli testler ve prosedürler kullanılır. İdrar ve kan testleri böbreklerin fonksiyonunu tam olarak yapıp yapmadığının belirlenmesi için doktorunuza yardımcı olacaktır.
Böbreklerin boyutlarında herhangi bir değişiklik olup olmadığının görülebilmesi için ultrason ve/veya CT taraması gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.
Bazı durumlarda böbrek biyopsisi yapılması gerekebilir.
TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Tedavi seçenekleri böbrek yetmezliğinin nedenine bağlı olarak değişmektedir.
Örneğin böbrek yetmezliği kandaki sıvı noksanlığına bağlı olarak oluştuysa doktorunuz damar yoluyla (entravenöz) sıvı takviyesi önerebilir.
Tam tersi durumda ise, yani böbrek yetmezliği aşırı sıvı birikimi nedeniyle gelişirse idrar söktürücü ilaçlar reçete edilebilir.
Ayrıca hastanın kanında bulunan mineral (kalsiyum, potasyum…) oranlarını normal düzeylerine çekebilmek için ilaç desteği önerilebilir.
Böbrek yetmezliği nedeniyle artan kandaki toksinler diyaliz tedavisiyle atılabilir. Yapay bir böbrek görevi gören diyaliz makinesi kanı filtreden geçirir ve toksinleri temizler.
BESLENME ÖNERİLERİ
Böbrek yetmezliği tedavisi sırasında ve sonrasında böbrekleri korumak için doğru beslenme kritik bir rol oynar.
Doktorunuz sizin durumunuza uygun bir beslenme programının oluşturulması için sizi bir beslenme uzmanına yönlendirebilir.
Böbrek yetmezliği yaşayan hastalara, böbreklere binen yükün hafiflemesi için genellikle daha az potasyum tüketmeleri (muz, portakal, patates, ıspanak, domates yüksek oranda potasyum içeren gıdalardan bazıları), sodyumu kontrol altında tutmaları (konserve gıdalar, dondurulmuş gıdalar, hazır gıdalar, fast-food gıdalar yüksek oranda sodyum içerir), tükettikleri fosforu sınırlandırmaları (süt, fıstık, kuruyemişler yüksek fosfor içeren besinler arasındadır) önerilmektedir.
BÖBREK YETMEZLİĞİNDEN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?
Böbrek yetmezliğinden korunmak için yapılabilecek tek şey böbreklere aşırı yük bindirmeyen bir beslenme programına sadık kalmaktır.
Çok fazla tuz tüketiyorsanız, aşırı yağlı gıdalarla besleniyorsanız, düzenli olarak alkol kullanıyorsanız, sigara içiyorsanız böbrek yetmezliği riskini arttırıyorsunuz demektir. Çünkü böbrekleriniz tüm bunları temizlemek için fazla mesai yapacaktır.
Uzun yıllar boyu normalden fazla çalışan böbrekler günün birinde yorulabilir.
Ayrıca yüksek tansiyon ve diyabet hastaları, ilerleyen yıllarda böbrek yetmezliği yaşamamak için doktorun verdiği ilaçları düzenli olarak kullanmalı, diyabeti ve tansiyonu kontrol altında tutmalıdır.
