Gayrinizami Harp kavramı, tarihte ilk olarak eski bir Nazi subayı olan Friedrich August Freiherr von der Heydte tarafından 1972'de Almanca olarak yazılan ve 1 Ocak 1986'da İngilizce'ye çevrilen 'Modern Gayrinizami Harp' adlı kitapta kullanıldı. Bu kitap, bir askeri fenomen olarak savunma politikalarında 'Gayrinizami Harp'in yerini -deyim yerindeyse- tayin eden alanının kült yapıtıydı.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD), tıpkı CIA'in (Merkezi Haber Alma Teşkilatı) tohumlarının atılmasında eski bir Nazi generali olan Reinhard Gehlen'den yararlanması gibi Gladyo'nun kavramsallaştırılmasında ve hayata geçirilmesinde yine bir Nazi subayının birikiminden yararlandı. (Gehlen hikâyesinin ayrıntıları için 13 Nisan 2014'de bu köşede yayınlanan 'Gehlen'den Gülen'e bir istihbarat hikâyesi' başlıklı yazıya bakabilirsiniz: https://www.sabah.com.tr/pazar/2014/04/13/gehlenden-gulene-bir-istihbarat-hikayesi)
Aslında 'Gayrinizami Harp'in uygulayıcısı olan Gladyo adlı yapının çekirdeği, İkinci Dünya Savaşı döneminde 1940'ta Fransa'nın Nazilerce işgalinden sonra dönemin İngiltere Başbakanı Winston Churchill'in, muhtemel bir Nazi işgaline karşı kurdurduğu 'Special Operations Executive' (SOE) adlı kuruluşla oluşturulmuştu. Ne var ki ABD; kendi Gladyosu'nu oluştururken düşmanın (Naziler) yenilgisinden sonra ondan transfer ettiği kadroların birikiminden yararlandı.
Zira bahse konu önemli kitabın yazarı Heydte, 1933'te Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'ne intisap etmiş, yani 'Nazi' olmuş biriydi. Heydte, Polonya ve Fransa'nın işgalinde hafife alınamayacak bir rol oynadı. 1947'de savaş esiri oldu, bu aşamadan sonra ABD ve İngiltere başta olmak üzere müttefikler için yararlı işler yapmaya başladı.
CIA RAPORLARINDA GAYRİNİZAMİ HARP
Heydte'nin kitabının Almanca isminde yer alan 'kleinkrieg' kelimesi, İngilizce'ye 'küçük savaş' veya 'gerilla savaşı' anlamındaki kelimelerle tercüme edildi. Bu yönüyle kavram, günümüzde kullanılan Vekâlet Savaşı'nı da kapsayan bir nitelik arz ediyor.
Heydte'nin kitabından sonra Gayrinizami Harp teriminin ABD'de ilk kullanıldığı metin ise 1996 yılında Jeffrey B. White tarafından kaleme alınmış olan bir CIA raporu. Ancak CIA ve Pentagon, Gayrinizami Harp'i 1960'larda da kullanıyordu. ABD'nin Mayıs 1961'de yayınladığı FD 31-15 isimli talimname, Gayrinizami Harp faaliyetlerinin anayasası niteliğindeydi. Bu köşede 23 Mayıs 2020'de yayınlanan 'Medikal istihbaratın esasları' başlıklı yazıda bu talimnameyi şu cümlelerle anlatmıştım:
"ABD, 7 Temmuz 1989 tarihinde bir sahra talimnamesi yayınladı. İstihbarat üzerine çalışan bir gazeteci olarak vaktiyle gladyo yapılarının, daha spesifik tanımı ile kontrgerilla örgütlenmelerinin deşifre edildiği sahra talimnamelerini okumuştum. Bunlardan en önemlisi Mayıs 1961'de yayınlanmış FD 31-15 isimli talimname idi. Bizdeki Kara Kuvvetleri Komutanlığı Sahra Talimnamesi de FD 31-15'in, yani Amerikan versiyonun neredeyse birebir çevirisiydi. ABD'nin askeri ve istihbari olarak epey güdümünde olduğumuz 1952'den 2000'lere kadar bu tür şeyler normaldi. Bugün anormal görünse de bu bir gerçek. Öyle ya, pek çok şey gibi, istihbarat ve talimnameler de ABD'den ithaldi."
GAYRİNİZAMİ HARBİN BÜTÇEDEKİ YERİ
Gazeteci arkadaşımız Nedim Şener, 14 Aralık'ta 'Amerika'nın gayrinizami harp operasyonlarına hazır mısınız?' başlıklı önemli bir yazı yazdı. Şener; yazısında
ABD savunma bütçesinde Gayrinizami Harp'in önemli bir yer tuttuğunu hatırlattı ve son tasarıyla toplam 740 milyar dolarlık savunma bütçesinde Gayrinizami Harp harcamalarının artırıldığını belirtti. Şener, yazısında ABD'nin 2018 yılındaki Ulusal Güvenlik Stratejisi'nin eki olan bir gayrinizami harp belgesinden de söz etti. ABD Ulusal Savunma Stratejisi Gayrinizami Harp Eki Özeti 2020 başlıklı metni, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı çevirmiş. Metnin önemli kısımlarına bakalım. Metin, "Gayrinizami Harp, Amerika'nın ulusal güvenliği için kalıcı ve ekonomik bir katkıdır ve ABD Savunma Bakanlığı'nın ihtiyaç duyduğu bir temel yetkinlik olmaya devam edecektir" diye başlıyor. Devam cümleleri şunlar:
"Harplerin karakteri ve şekli sürekli değişime uğramaktadır, fakat özü aynı kalmaktadır. Neredeyse yirmi yıl boyunca dünya genelindeki şiddete varan aşırıcı örgütlere karşı yürütülen Gayrinizami Harp'in bırakılmasıyla artık Büyük Güç Rekabeti temel ulusal güvenlik sınamamız olsa da Gayrinizami Harp'te ustalaşma ihtiyacımız devam etmektedir. Bu önemli yetkinliklerden vazgeçmenin aksine bu kabiliyetlerimizi muhatap rakiplerimiz ve ulus-devlet
düşmanlarımıza karşı kullanmak amacıyla daha da iyileştireceğiz."
Muhatap rakiplerimiz ve ulus devlet düşmanlarımız diye ayırma gereği hissetmişler. Demek ki ulus devlet harici rakipler de var. Küreselciler mesela… Onları kast etmiş olabilirler mi? Mümkündür.
DÜNYAYI KARIŞTIRMAYA DEVAM EDECEĞİZ
Metinde devamla şu cümleler yer alıyor:
"Amerikalılar, silahlı kuvvetlerinden yalnızca krizlere tepki vermesinden daha fazlasını beklemektedir; Amerikan halkı bizden rekabet etmemizi ve üstünlüğümüzü koruyup sürdürmemizi beklemektedir. Büyük Güç Rekabeti'nde ve çatışmasında ABD'yi hazırlıksız bırakan âni yükseliş ve düşüş döngüsünü tekrarlamamalıyız ve tekrarlamayacağız."
Siz yukarıdaki cümleleri kısaca "Dünyayı karıştırmaya devam edeceğiz" diye tefsir edin. Amerikan halkının bizden isteği bu demek istiyor. Hâlbuki Trump'ın bundan dört yıl önce seçilmesi ve iktidarı boyunca uyguladığı politikalar, Amerikan halkının isteğinin aslında bu olmadığının bir göstergesiydi. Nitekim Trump, "Dünyanın jandarması olmayacağız" demişti.
Gelelim metindeki Gayrinizami Harp şöyle tanımlamasına:
"Gayrinizami Harp, tanım olarak ülkelerin halklarını etki altına almak ve meşruiyet algısını değiştirmek amacıyla devlet ve devlet dışı aktörler arasındaki mücadele anlamına gelmektedir."
Bu harp biçiminin yöntemine dair de şu cümleler sarf edilmiş:
"Gayrinizami Harp'te, düşmanın gücünü, etkisini ve iradesini kırmak amacıyla
dolaylı ve asimetrik yaklaşımlar benimsenir. Fakat bununla birlikte tamamen askeri kabiliyetler ve başka kabiliyetler de kullanılabilir. Gayrinizami Harp'te konvansiyonel olmayan harp, istikrar sağlama, yabancı dâhili savunma, terörle mücadele ve kontrgerilla gibi özel misyon taktikleri de kullanılmaktadır. Askeri enformasyon destek operasyonları, siber operasyonlar, tehdit ağları ile mücadele, finans kaynaklı tehditlerle mücadele, sivil-askeri operasyonlar ve
güvenlik işbirliği gibi ilgili faaliyetler de enformasyon ortamını ve rekabet ve çatışmanın diğer nüfus odaklı alanlarını şekillendirmektedir."
ÇİN, RUSYA VE İRAN'A SUÇLAMA
Metnin devamındaki bir cümle dikkate şayan:
"Çin, Rusya ve İran, dezenformasyon, aldatma, sabotaj, ekonomik baskı yanında vekalet yoluyla savaş, gerilla harekatı ve örtülü operasyonlar gibi teknikleri iştahlı bir şekilde uygulamaktadır."
ABD, Gayrinizami Harp denilen şeyi; Çin ve Rusya gibi başat rakiplerine ya da Kuzey Kore ve İran gibi küçük hasımlarına karşı kullandığını söylüyor (onlar da kullandığı için) ama ne hikmetse bu işten en çok zarar gören PYD/YPG örneğindeki gibi Türkiye.
CIA'in eski paramiliter operasyonları yetkilisi ve eski Savunma Bakan Yardımcısı Mick Mulroy, geçtiğimiz yılın Ekim ayında ülkesinin önemli düşünce kuruluşlarından RAND Corporation'da yaptığı bir konuşmada Gayrinizami Harp'in 2018'in Ulusal Savunma Stratejisi'nin önemli bir bileşkeni olduğunu açıkladı. Şaşırdık mı? Hayır. Zira ABD, 2018'den geriye doğru gidersek 2013 senesine dek ve ileriye gelirsek bugüne dek Suriye'de PYD/YPG'yi en büyük paralimiter ordusu olarak besledi, büyüttü. Bir terör ordusu kurdu.
Öte yandan ABD'nin kendini tarif ederken Çin, Rusya ve İran'ın dezenformasyon, aldatma, sabotaj ve ekonomik baskıdan söz etmesi rastlantı değil. Elbette bu üç ülke de bu tür kirli operasyonlar yapıyorlar. Ancak bu işlerin dünyadaki üstadı ABD. Hiç uzağa gitmeyelim, Ağustos 2018'de bize yapılanı hatırlayalım. ABD Başkanı Donald Trump'ın küstah tweetiyle bize 'ekonomik operasyon' yapmadılar mı? İstediklerini elde edemeyince de bundan vazgeçmediler mi?
Tam bu noktada bir felsefi ilkeyi hatırlatmakta fayda var: "Nesnel kavram üretiminde veya eylem tarifinde/tasnifinde akıl, genelde kendi öznel deneyimlerini referans alma eğilimindedir. Daha basit bir anlatımla akıl, başkasını tanımlarken bazen kendi özniteliklerini yansıtır.
Metinde yer alan şu cümle ise -Gayrinizami Harp kavramının kendisi, henüz yarım asırlık bile maziyi sahip olmasa bile- ABD'nin neredeyse 220 yıllık Gayrinizami Harp geçmişinin itirafı nitelinde:
"ABD, 1800'lerin başında Berberi Korsanlarına karşı ilk büyük Amerikan denizaşırı harekâtından başlayarak ve IŞİD'i aşağılama kampanyası boyunca
devam ederek, Gayrinizami Harp yürütme konusunda derin deneyime sahiptir."
Bir başka itiraf da (Bu işte eskisi kadar başarılı olamadıklarının itirafı) şu cümlenin içinde:
"Gayrinizami Harp tarihimizden sayısız ders çıkardık. Bununla birlikte, sıklıkla taktiksel başarılarımızı ve askeri kazanımlarımızı kalıcı stratejik sonuçlara dönüştürmede ve yeteneklerimizi büyük güç rekabetine yönelik olarak uyarlamada zorlanıyoruz."
Nitekim bu itirafı metnin bir ara başlığında açıkça da yapmışlar: "Gayrinizami Harp İçin Yeteri Kadar Hazır Değiliz."
Bir başka kritik cümle de şu:
"2014 yılından bu yana, konvansiyonel kuvvetler ve özel harekât kuvvetleri, Gayrinizami Harbe yönelik uzun süredir devam eden 'yan yana, birlikte ve aracılığıyla' yaklaşımını iyileştirmek için Irak ve Suriye'de yakın işbirliği içinde
çalışmaktadır. Bu operasyonların kendimiz yapmazsak daha uygun maliyetli olduğu kanıtlanmıştır."
PYD'YE DAHA ETKİN DESTEĞİ MİLADI 2014
Dikkat buyrun; 2014; ABD'nin PYD/YPG'yi DEAŞ'la savaş bahanesiyle daha etkin biçimde desteklemeye başlamasının miladı. Daha az maliyetle daha çok iş yapıyoruz demeye getiriyorlar. Bak hele bak bak!
Metinde devamla şöyle deniliyor:
"Bakanlık (Savunma Bakanlığı'nı kast ediyor) tam da bu rekabet ortamında yenilikler yapmak zorundadır. Geleneksel muharebe gücümüzü yaratıcı bir şekilde proaktif, dinamik ve alışılmışın dışında gayrinizami harp yaklaşımları ile birleştirmeliyiz. Böylelikle ulusumuzun düşmanlarını değiştirebilir, engelleyebilir ve onlara üstünlük sağlayabiliriz ve önemli ortak ve müttefiklerimiz ile birlikte bölgesel güç dengelerini istediğimiz şekilde koruyabiliriz. Bakanlık, rekabet ve çatışma düzleminin tamamında düşmanlarımıza bedel ödetme ve onları ikileme düşürme yeteneğini sürdürerek Gayrinizami Harp'i hem konvansiyonel, hem de özel harekât kuvvetleri için bir temel yetkinlik olarak kurumsallaştırmalıdır."
Son olarak 'Gayrinizami Harp'te teknolojinin kullanımını da ihmal etmemişler:
"Yapay zekâ ve kuantum bilişimindeki gelişmeler, bilgiyi işleme, eğilimleri anlama ve eyleme geçirilebilir zekâyı karar vericilere ve savaşçılara iletme
şeklimizi dönüştürmek için önemli bir potansiyele sahiptir. Düşmanlarımızın yürüttüğü çok alanlı, sinsi Gayrinizami Harp harekâtlarını yenmek için bu yenilikleri agresif bir şekilde takip etmeliyiz."
ABD KASATURAYI SAVURDUKÇA KENDİNİ YARALAR
ABD'nin yeni Gayrinizami Harp anayasası diyebileceğimiz metinde yer alan bu cümlelerden yola çıkarak yazıyı şöyle bağlayalım:
Roma dönemindeki dövüşlerde kullanılan nesneden ilhamla türetilen Gladyo terimi, bugün yapay zekâ ve kuantumla ilgili gelişmeleri de hesaba katmak zorunda olan bir forma doğru evrim geçirdi.
İngilizce'deki 'gladio' terimi, İtalyanca'daki 'gladius' kelimesinden türeme. Gladius, yaygın bilginin aksine bildiğimiz anlamda 'kılıç' demek değil. Romalıların kullandığı türden bir palyoşa verilen bir isim. Palyoş ise, kılıçtan küçük ve ondan farklı olarak iki tarafı keskin nesne. Kılıcın küçüğü, bıçağın büyüğü, kasatura gibi bir savaş aleti yani. Ve gladyatörlerin de Roma Colosseum'daki dövüşlerde kullandığı türden bir alet.
ABD, bu iki ucu keskin kasaturayı bugüne dek çok hoyrat biçimde kullandı. Daha önceki operasyonlarında hasım ya da rakip olarak gördüklerine epey zarar verdi elbette. Ama tarihin bu aşamasından sonra bu aleti hangi bütçeyle olursa olsun ne kadar çok savurursa kendini yaralama riski de o kadar artar. Her ne kadar gladyo; kasaturadan kuantum fiziğine radikal bir evrim geçirmekte olsa da…