Polisiye ve casusluk edebiyatının ağababası olan Edgar Allan Poe'nun 3 Ekim 1849'da, ölümünden dört gün önce girip alkol komasında çıktığı barın bulunduğu Maryland eyaletinin Baltimore şehrinin Fell's Point semtindeki bir başka bar, 143 yıl sonra uyuşturucu kaçakçılığı üssü olduğu gerekçesiyle polis tarafından basıldı. Poe'un gittiği bar; 1847'de henüz 24 yaşındayken Tüberküloz hastalığından ölen karısı Virginia Clemm ile ilk kez karşılaşıp âşık olduğu yere de yürüme mesafesindeydi.
1985 yılında Tüberküloz illetinden ötürü ölen ressam bir kadının, 15 yaşında öksüz kalmış kızı ise polis tarafından basılan Fell's Point'teki o barı 1992'de satın alacaktı. Baskının nedeni uyuşturucu mafyasının barı dağıtım üssü olarak kullandığı istihbaratıydı. Baskından sonra devlet bara el koydu. (Türkiye'deki kayyum atamaları gibi…) Ve bar açık artırmayla satıldı. Barı, kocasıyla birlikte satın alan kişi, o sıralar Johns Hopkins Üniversitesi'nde doktora öğrencisi olan geleceğin istihbarat patronu Avril Haines idi. Haines, bu mekânı kitap okumalarının yapıldığı bir kafeye dönüştürdü ve dükkâna da annesinin adını verdi: Adrian's Book Cafe…
TÜRKİYE'DE 'ULUSAL İSTİHBARAT DİREKTÖRLÜĞÜ' YOK
Amerika Birleşik Devletleri'nin yeni yönetiminde Ulusal İstihbarat Direktörlüğü görevini yürütecek olan Avril Danica Haines, 29 Ağustos 1969 tarihinde New York Manhattan'da doğdu. (Joe Biden, geçtiğimiz pazartesi, Haines'i Ulusal İstihbarat Direktörü olarak atayacağını açıkladı.)
Haines'in veremden ölen annesinin adı, kitap dükkânı ve kafenin adından anlayacağınız üzere 'Adrian' idi: Adrian Rappin… Babasının adı ise Thomas Haines'di. Baba, hali vakti yerinde bir biyokimya profesörü idi. Ana ise bir ressam… Avril Haines, annesinin 'realist tablolarını' Adrian's Book Cafe'ye getirip yerleştirdi.
Bu kitapçı, 'olağandışı bir edebiyat koleksiyonu sunumu olan ve erotik okuma gecelerinin düzenlendiği bir yer' olarak hafızalara kazındı. The Daily Beast adlı yayın kuruluşu, kafede okunan kitaplar yüzünden Haines'e 'yosma damgası' vurdu. Öte yandan kitapçıya 1997'de En İyi Bağımsız Kitapçı unvanı da verildi.
Haines, o dönem için "Erotik edebi eserler giderek yaygınlaşıyor, çünkü insanlar seks yapmadan seks yapmaya çalışıyorlar" diyordu.
Bahsi geçen kitapçı/kafe; Avril Haines 2013'te Barack Obama yönetimi döneminde CIA Başkan Yardımcısı olunca sadece yerel değil, ulusal basının olağanüstü ilgisine mazhar oldu.
Hürriyet yazarı Ertuğrul Özkök de, Haines'le ilgili 25 Kasım'da 'Hakan Fidan'ın mevkidaşı bakın hangi bardan çıktı?' başlıklı bir yazı yazmış, ama başlıktan başlayarak yazıda maddi hatalar var. Haines, Hakan Fidan'ın mevkidaşı değil, hatta meslektaşı bile sayılmaz. Fidan'ın mevkidaşı ve meslektaşı olan kişi CIA Başkanı Gina Haspel. Avril Haines'in atanacağı görev ise Ulusal İstihbarat Direktörlüğü. Türkiye'de -malum- Ulusal İstihbarat Direktörlüğü diye bir mevki yok. O makam ABD'ye özgü. 11 Eylül saldırılarından sonra 2004 yılında yürürlüğe giren İstihbarat Reformu ve Terörizmin Önlenmesi Yasası doğrultusunda Beyaz Saray ile Langley (CIA Karargâhı'nın bulunduğu yer) arasındaki irtibatı güçlendirmek için kurulmuş bir makam bu. (ABD'de o dönemde uygulanan istihbarat reformu; toplumu değil, devleti güçlendiren bir reformdu. Yani bizdeki güncel ekonomi ve yargı reformundan farklıydı. Bu aralar reform söylemi dolaşımda olduğu için parantez açayım dedim.)
Cumhurbaşkanlığı ile Milli İstihbarat Teşkilatı'nın 'Kale'si arasındaki irtibatı tahkim etmek için Külliye'de Milli İstihbarat Direktörlüğü olduğunu düşünün, onun gibi bir şey. Ama bu model Türkiye'ye uymaz. Hiç uymaz. Tıpkı iç ve dış istihbaratın CIA ve FBI modeli misali ayrılmasının uymayacağı gibi…
CIA'in mevcut başkanı Gina Haspel, Biden döneminde görevine devam eder mi bunun garantisi verilmez. Ancak Haspel, 2018'de Donald Trump yönetimi tarafından atanmış olsa da siyasi açıdan onun üst pozisyonuna getirilen Avril Haines tarafından korunup görevinde kalabilir. Kalırsa şaşırmayın derim. Zira Haspel CIA başkanlığına getirilirken 2002-2003 yılları arasındaki 'uçak işkenceleri'nden sorumlu tutulduğu için eleştirilere muhatap olduğunda (Ayrıntılar için bkz: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/pazar/ferhat-unlu/2018/03/18/ciain-ilk-kadin-patronu-gina-haspel) Haines, bu eleştirilere göğüs gererek ABD müesses nizamının da arkasında olduğu Gina Haspel'ı desteklemişti. Dolayısıyla Haspel, Trump döneminin istihbarat bürokratı olsa da görevini muhafaza edebilir.
'CAM TAVAN'I İKİ KEZ KIRDI
Avril Haines, feministlerin demeyelim de kadın hakları savunucularının sık sık başvurduğu bir kavram olan 'Cam Tavan Sendromu'nu (Ayrıntılar için bkz: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/pazar/ferhat-unlu/2019/11/10/dorduncu-dalga-feminizm-ve-cam-tavan-sendromu) Obama yönetimi döneminde iki noktada kırmış kişi olarak görülüyor. CIA Başkan Yardımcılığı'na ve Beyaz Saray'da Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcılığı'na atanan ilk kadın.
Haines, CIA Başkan Yardımcılığı'na 9 Ağustos 2013'te getirildi. 2015'te Senato'nun bilgisayarlarına sızmakla suçlanan CIA'cilerle ilgili bir soruşturmada görevlendirildi. Senato İstihbarat Komitesi bu olayla ilgili olarak personel için disiplin cezası istedi. Ancak Haines yetkisini, personelden yana kullanarak bu öneriyi reddetti. Bunu, o dönem CIA'de görev alan Haspel'ın telkinleriyle yapmış olması ihtimal dâhilinde.
KAHVERENGİ KUŞAK JUDOCU
Avril Haines bir kahverengi kuşak judocu. Hunter College Lisesi'ni bitirdikten sonra Japonya'ya gitti. Tokyo'da Kodokan adlı bir elit judo okuluna kaydoldu. (Hem istihbaratçı, hem de judo biliyor. İkisiyle de arası iyi olan Putin'in işi zor!)
1980'lerde Chicago Üniversitesi'nde kuramsal fizik okurken bir yandan da araba motorlarının tamiriyle uğraştı. Haines, öğrenciyken yan uğraşlarla beceriler kazanma konusunda epey yol almış biri. 1991'de New York Üniversitesi'nde öğrenci iken de New Jersey'de uçuş dersleri aldı ve burada gelecekte kocası olacak pilot ve uçuş hocası David Davighi ile tanıştı.
On parmağında on marifet olan Haines'ın asıl mesleğiyse hukukçuluk. 1998'de Georgetown Üniversitesi'ne girdi, 2001'de hukuk doktoru oldu. 2003'ten 2006'ya kadar Dışişleri Bakanlığı'nın hukuk danışmanı olarak çalıştı. 2007-2008 arasında Biden'ın senatörlüğü döneminde Demokratlar'a dış ilişkiler danışmanlığı yaptı.
2008-2010 arasında Dışişleri Bakanlığı'na uluslararası hukuk ve anlaşmalar konusunda danışman yardımcılığı görevinde bulundu. 18 Nisan 2013'te Obama yönetimi Haines'in Dışişleri Bakanlığı'nın resmi danışmanı olduğunu duyurdu.
Haines, yine Obama döneminde, Biden'ın Dışişleri Bakanlığı'na getireceğini açıkladığı Antony Blinken'ın yerine Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı oldu. Kaderin cilvesine bakın ki yıllar önce Columbia Üniversitesi'nde de Blinken'la halef-selef olmuştu Haines.
Haines, CIA'de ise Michael Morell ile halef-selef oldu. John Brennan döneminde başkan yardımcısıyken önemli operasyonlara öncülük etti. İHA ve SİHA operasyonlarında karargâhta rol aldı. Ve Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği adlı kuruluş tarafından tüm Obama yönetimi üyeleri gibi 'drone cinayetleriyle insan haklarını hiçe saydığı' gerekçesiyle eleştirildi.
AJAN GİBİ DURMAYAN İSTİHBARATÇI
Avril Haines, akademisyenlerle politikacılar arasında daha aktif diyalog kurulması gerektiğine inanan biri. Akademinin ve düşünce kuruluşlarının siyaset kurumuna stratejik konularda kılavuzluk yapmasını salık veriyor.
Beyaz Saray'daki görevinden hemen sonra Columbia Üniversitesi'ne geçmesi ve Brooking Enstitüsü'nde yazılar yazması bunun göstergesi.
28 Nisan 2020'de yazdığı yazının başlığı önemli: "Trump'ın Amerikan istihbarat teşkilatlarını politize etmesi felaketle sonuçlanabilir."
Eh, çok değil, iki ay sonra ABD İstihbarat Topluluğu'nun başına geçeceğine göre artık bu 'müstakbel felaketi' de önleyebilir!
Bu arada istihbarat patronluğuna getirildi ama okumakta olduğunuz yazıdan anlayacağınız üzere Haines, 2013'de Newsweek'in yazdığı gibi 'Ajana asgari düzeyde benzeyen' biri. (The least likely spy.)
BİDEN'IN MELEKLERİ
Ertuğrul Özkök'ün The Washington Post'taki Haines makalesinden ilhamla yazdığı gibi Joe Biden'ın kabinesi bir X Kuşağı kabinesi, evet. Normal olan da bu. Kendisi epey yaşlıyken (Yaşı 78. Dört yılı tamamlayıp tamamlamayacağı bile meçhul) kabine üyelerini kendine oranla genç ama tecrübeli bir nesilden seçmesinde şaşılacak bir şey yok. Özkök gibi 'Sessiz Kuşak' sınırındaki 'Baby Boomers'lardan (Bebek Patlaması Kuşağı) seçmesi politik açıdan fonksiyonel olmazdı doğrusu.
Daha önemlisi şu: Biden'ın müstakbel kabinesi bir kadınlar kabinesi. 'Biden'ın melekleri' yeni ABD'nin karar vericileri olacak. Avril Haines, Biden'ın kadın ağırlıklı kabinesinin (ekibinin) belki de en önemli ismi. Obama için de böylesine önemliydi. Obama'nın Haines için 2014'de söylediklerini hatırlatalım:
"Avril, başkanlığın ilk dönemlerinden beri benim ulusal güvenlik timimin anahtar üyelerinden biriydi.
…
Kamuya hizmette örnek biri olan Avril; zekâsı, çalışma etiği ve alçakgönüllülüğü ile devletin her kademesinde saygı uyandırdı.
…
Ona azami düzeyde itimadım var."
Biden, anavatanın güvenliğini (Homeland Security) Latin kökenli olan Alejandro Mayorkas'a verdi. Bu arada Birleşik Milletler Büyükelçisi de Linda Thomas-Greenfield olacak. Greenfiled, 1952 doğumlu siyahi bir kadın. Üyelerine bakınca kabine, Biden kabinesinden çok Obama kabinesi gibi duruyor.
Kabinede Hazine, yani 'Beytülmal' ABD'nin 244 yıllık tarihinde ilk kez bir kadın tarafından yönetilecek: Janet Yellen. (74) Bu hanımefendinin soyadını FED Başkanlığı döneminde çok duyardık. (Aşağı yukarı yazıldığı gibi okunuyor.)
Ulusal İstihbarat'ın başına bir kadın atandı. Ee, adını Hint Ezoterizmi'ndeki bir tanrıçadan (Kamalatmika) alan Kamala Harris zaten bu kabinenin bir numaralı kadını olacak.
Artık toparlayalım: Habercilikte net istihbarata, bilgiye erişmek için kadını ve parayı takip etme tavsiyesi vardır. O yüzden "Kadını bul ve parayı takip et" derler. Biden kabinesine bakarak bu sözü şöyle güncellemenin zamanı geldi: "Parayı ve istihbaratı izle, kadını bul!"