Sultanhmet'te Osmanlı- Türk mimarisinin anıt isimlerinden Vedat Tek'in inşa ettiği Defter- i Hakani ya da bilinen ismiyle Tapu ve Kadastro Müdürlüğü, bir süredir Ayasofya Tarih ve Deneyim Müzesi olarak hizmet veriyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesinde DEM Müzecilik tarafından açılan bu yeni müze, öznesi Ayasofya olduğu için merak ettiğim bir mekandı. DEM Müzecilik CEO'su Eda Bildiricioğlu'ndan randevu alarak dünya tarihinin en önemli olaylarına ev sahipliği yapan At Meydanı'na gidiyorum. Nika isyanında dile kolay 30 bin kişinin öldürüldüğü bu meydanda aynı yerde üçüncü kez inşa edilen Ayasofya'ya selam verip müzeye giriyoruz.
Burası yeniçağın deneyim müzelerinden, bir başka örneğini de Efes'te gezmiştim. Girişte sıramızı bekliyoruz. Bu esnada içeride kulağımıza Ayasofya'nın 1700 yıllık hikayesini fısıldayacak Selçuk Yöntem'in sesini bize iletecek kulaklığı seçiyoruz. 23 ayrı dil seçeneği mevcut. 15'er kişilik gruplarla, tarih bilgisi çok iyi bir mihmandarla iki kata yayılan 13 odayı geziyoruz. Müthiş güçlü görseller, animasyon, sağlı sollu çizimler, renk cümbüşü... Kulağımızda yüzyıllara yayılan Ayasofya'nın tarihi akıp geçiyor. En heyecanlandığım yer fetih öncesi görkemli kapının önünde durduğum andı. Anlatım tarzı asla taraflı değil. Yazılan metnin gücü de buradan geliyor. Bu da müzenin dünyadan en objektif kuruluşlarından aldığı yedi ödülü açıklıyor gibi.
RESTORASYONDA ORTAYA ÇIKAN SARNIÇ
Müzede donakaldığım bir başka nokta ise aniden karşıma çıkan Mimar Sinan oldu. Ayasofya'nın bugünlere kadar sağsalim ulaşmasında büyük emeği var. Temelini tabanını kuvvetlendirmesi, kubbelerini elden geçirmesi vb. çalışmalarıyla tarihi süreçte üzerine düşeni yapmış. Müzeye büyük emek veren isimlerden sanat yönetmeni Soydan Kuş da 3 santimetrelik 12 bin küpü 2 bin 800 alüminyum şişe geçirerek, 3D dijital projection mapping tekniği ile Mimar Sinan'ın büyüleyici bir heykelini yaparak saygısını göstermiş. Müze bitti derken karşınıza birden sarnıç çıkıyor. Burada bulunan Tapu ve Kadastro Müdürlüğü varken hiç gün yüzüne çıkmayan sarnıcı, bina müzeye dönüştürülürken işçiler tarafından fark ediliyor. Kazı izinlerinin alınması sonrası 400 kamyondan fazla toprak çıkarılıyor. Şu an alan su içerisinde. Arkeologlar neler bulacak, tarihçiler merakla bekliyor olmalı.
BU MÜZE, AYASOFYA'YA BAKIŞIMI DEĞİŞTİRDİ
DEM Müzecilik Ceo'su Eda Bildiricioğlu'ndan Ayasofya Tarih ve Deneyim Müzesi'nin hikayesini dinlemek istiyorum.
- Burada önce tarihi görüp dinliyorsunuz. Ardından Ayasofya'dan getirilen çok kıymetli tarihi eserleri görüyorsunuz. Daha sonra camiye giderek gördüklerinizi başka bir gözle bakıp sindiriyorsunuz.
Ben İstanbul doğumluyum, bunca yıldır bu şehirde yaşıyorum ama Ayasofya'ya hiç bu gözle bakmamıştım.
- Deneyim müzelerinin yapımı ve hazırlık aşamasında insanların ortalama olarak sıkılmadan odaklanma sürelerini dikkate aldık. Turistler nerelerde ne kadar süre kalıyor? Tek tek araştırıldı. Buna göre ziyaretçileri sıkmadan mekanın tarihsel sürecini anlatmaya odaklandık. Burası tarihi bir bina olduğu için alçıpanlarla odaların içinde kutucuklar oluşturuldu. Yerdeki taban ve duvarlardaki mozaikler aynen duruyor ve korunuyor.
Bu konuda çok hassas davranıldı. Ses izolasyonu için özel malzemeler, projeksiyonlar gerekiyor. Bir yandan da yazın serin, kışın sıcak tutulması için özel havalandırmalar gerekiyor. Yerden yükseltme yapıldı. Hepsi 7-8 ay içinde bitirildi. Böyle birkaç cümlede anlatılıyor ama çok detaylı çalışmalar gerekti.
- Tarihçilerle sürekli temas halindeydik. Mimarlar ve iç mimarlar bizim olmazsa olmazımız. Senaristler bir yandan içerideki sunumlar için tarihçilerle paralel çalışıyor. Bir yandan turistler için 23 lisana çevrilmesi için düzenlemeler gerekiyor.
Hollywood stüdyolarına gönderiliyor düzenlemeler için. Müzeci gibi duruyoruz ama aslında deneyim dizayn ediyoruz.
- Arka arkaya ABD ağırlıklı yedi ödül alınmasının arka planında hikaye anlatıcılığı öne çıkıyor. Diğer bir yönümüz de duygu yoğunluğu... Tarihsel gerçeklere sadık alarak duygusal boyutu doğru aktarmamız bize bu ödülleri getirdi.
- Müze Shop için yerel ürünlerin, özellikle kadınların ürettiği el sanatları eşyaları için Anadolu'da araştırmalar yapıldı. Türkiye'ye gelen turistin kalitesi çok önemli. Buraya gelen turistlerin içeride zaman geçirenleri var, müze shop'ta, kafede daha çok vakit harcayanlar da mevcut. Biz hepsine hitap etmek istedik.
SERGİLENEN ESERLERDEN BAZILARI
Fatih'in vasiyetinin yer aldığı 65 metrelik Ayasofya Vakfiyesi...
Daha önce Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivinde sergileniyordu.
El yazması Habeş İncil...
Serafim melek tasvirlerinin yüzünü örten maskelerden biri...
Zaman içerisinde Ayasofya'nın kubbesinden dökülen mozaikler...
Sikke ve sütun başlıkları
Ayasofya tarihine ilişkin yazılmış eserlerin orijinalleri...
Ayasofya restorasyonuna ilişkin hatıra madalyaları
