Aslında depresyon türleri içinde en ağır olanlardan biri... Majör depresyona yakın bir çökkünlük hali. Ama kişi bu tükenmişliği içinde yaşıyor. Dışarı belli etmiyor. Dışarıya takındığı 'mutlu insan' maskesi durumunun fark edilmesini imkansız kılıyor. Tıpkı şarkıdaki gibi "İçimdeki sazlar başka, söz başka" hali yaşıyorlar. Gülümseyen depresyondan bahsediyoruz. Günümüzün mutlu olmayı mecbur kılan, sürekli pozitiflik baskısı yapan kişisel gelişim akımlarının da körüklediği depresyonu içten yaşama hali. Ve sonu gerçek bir çöküntü. Patlama hali... Psikiyatr Cem Keçe, gülümseyen depresyonu şöyle anlatıyor: "Gülümseyen depresyon", "atipik depresyon" veya "maskeli depresyon" adıyla bilinir. "Gülümseyen depresyon", klasik depresyon semptomlarından farklı olan ve özellikle atipik özellikler taşıyan bir tür majör depresif bozukluktur yani majör depresyonun alt türlerinden biridir. Diğer depresyon türlerine göre gülümseyen depresyon yaşayan kişiler sürekli depresif belirtiler göstermeyebilirler. İyi olaylar yaşadıklarında iyi tepkiler gösterebilirler."
Psikolojik danışman Aleyna Nazlıcan aday ise bu durumun klasik depresyondan bile daha tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini söylüyor ve şöyle devam ediyor: "Hissettikleri olumsuz ruh halini çevresindeki insanlara yansıtmadıkları için gizli depresyon olarak da bilinir. Gülümseyen depresyondaki kişiler psikotik sanrı ve halüsinasyon görme ve melankolik olma gibi özellikler göstermemektedir. Gülümseyen depresyon yaşayan kişilerde yoğun bir şekilde hayattan zevk almama ve umutsuzluk gibi düşünceler ve hisler hakimdir. Olumlu olan duygularında bile kişi anlık bir mutluluk yaşar fakat bu durum geçici olmaktadır. Depresyon ile belirtileri benzer olsa da gülümseyen depresyon yaşayan kişiler bunu gizleyebilir. İştahsızlık veya aşırı yeme durumlarına bağlı olarak yaşanan kilo değişimlerini bol ve siyah renkli kıyafetleri tercih ederek gizleyebilirler. Uyku problemleri yaşama diğer depresyon hastaları ile ortak olan bir belirti gibi gözükse de gülümseyen depresyon yaşayan kişilerin enerjilerinde bir kaybolma olmaz. Depresyonun klasik belirtilerinde enerjide inanılmaz bir düşüş ve sabahları yataktan çıkmakta bile güçlük yaşama söz konusudur. Durum böyle iken intiharı düşünecek enerjileri bile olmaz ancak gülümseyen depresyonda kişilerin enerji seviyeleri etkilenmeyebilir. Bu durum onların intihar riskini arttırabilir."
GÜNÜMÜZDE ARTIYOR
"Günümüzde, sürekli bir mutluluk baskısı var. Kişisel gelişim akımları da bunu pompalıyor. Gülümseyen depresyon da bir nevi ruh halini belli etmeme hali. Bu açıdan bakarsak günümüzde arttığı söylenebilir mi gülümseyen depresyonun?" diye soruyorum Klinik Psikolog Ayhan Altaş'a, şöyle yanıtlıyor: "'Mutlu olmak zorunda mıyız?' konulu bir yazı yazmıştım. Bu yazıda tam da şu an bahsettiğiniz konudan bahsediyordum. Sizlerin de söylediği gibi özellikle yanlış yönlendirilen kişisel gelişim akımları insanlara sürekli pozitif olması gerektiği veya mutlu olmama durumunu sorunmuş gibi aktarmaktadır. Mutlu olmamak ile mutsuz olmak aynı şey değildir. Son dönemdeki bu akımlardan dolayı insanlar mutlu olamadıkları için mutsuz oluyorlar. Aslında beklenti bir insanın mutlu olmamasının karşılığı mutsuzluk değildir. Nötr de olabilir yani duygusuzluk hali, bir insanı mutlu edecek bir şey yaşanıyorsa mutlu olursunuz. Mutsuz edecek bir şey yaşanıyorsa da mutsuz olursunuz. Bu ikisi de yoksa nötr olursunuz." Gülümseyen depresyonu nedenleri, sonuçları, tedavi süreçleri ve gerçek vaka örnekleriyle araştırdık... Konuyu işin uzmanlarına sorup detaylı bilgiler aldık.
AYSU ÇELENOĞLU (Uzman Klinik Psikolog)
Kadınlarda dört kat Pozitiflik dayatması daha fazla görülüyor
"Depresyon, türüne göre belirtilerinde farklılık gösteren ruhsal bir bozukluktur. Birçok şekilde karşımıza çıkabilir. Gülümseyen depresyon olarak bilinen tür, atipik özellikli majör depresif bozukluktur. Bu depresyon çeşidinde kişinin yaşadığı mutsuzluk, keyifsizlik ve isteksizlik çevresindekiler tarafından pek fark edilemez. Dışarıdan bakanlar karşılarında, sosyal ilişkilerini sürdüren, iş ve aile yaşamını dengede yürüten birini görürler. Oysa kişi; içinde fırtınalar kopsa da, hayattan zevk almıyor olsa da bunu etrafındakilere belli etmez. Yüzünde adeta bir maske vardır. Topluluk içinde veya arkadaşlarıyla birlikteyken mutlu ve eğleniyor gibi görünür, yalnız kaldığında ise depresif boyuta geçer. Gülümseyen depresyonun en tipik özelliği, duygu durumun dış faktörlerden çok etkilenmesi ve çok hızlı bir değişim göstermesidir. Olumlu olaylara yanıt olarak, ruh halindeki hızlı iyileşme dikkat çekerken; yaşanan sıkıntılara karşı verilen tepkilerin şiddeti ve sıklığı artar. Ayrıca sıklıkla önemli ölçüde kilo alımı, iştah artışı, aşırı uyku (hipersomni), uzuvlarda ağırlık hissi, kişilerarası reddedilme duyarlılığı ve zamanla gelişen sosyal veya mesleki bozulma içerir. En az iki haftayı aşan bir süredir bu belirtiler yaşanıyorsa, gülümseyen depresyon akla gelmeli ve mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır. Gülümseyen depresyon kadınlarda, erkeklere göre dört kat daha sık görülür. Genç bireylerde görülme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca anksiyete bozukluğu, bipolar bozukluk ve mevsimsel duygulanım bozukluğu olan kişilerde görülme sıklığı artabilir."
ALEYNA NAZLICAN ADAY (Psikolojik Danışman
Pozitiflik dayatması daha fazla görülüyor hastalığı körüklüyor
"Özellikle sosyal medya akımları ve fenomenlerin paylaşımları küçük büyük herkesin algılarını hipnoz etmektedir. Onlar gibi mutlu olmak, onlar gibi davranmak bir nevi onların her gün çizdiği mutluluk senaryolarına özenmek kendi benliklerine ve duygularına yabancılaşmalarına neden olmaktadır. Kendini tam olarak tanımayan, bireysel benliğine hak ettiği değeri veremeyen insanlar ilgiyi ve sevgiyi başka insanlardan karşılamak için yüzlerine gülümseme maskelerini takabilirler. Bunu bilerek değil bir mecburiyet olarak yapabilirler. Sevilme ve saygı görme ihtiyaçlarını karşılamak için toplumun beklentilerine uymayı tercih ediyorlar. Aslına bu bireyler yalnız, güvenebilecekleri bir benlikleri ve çevrelerinde sosyal ağları olmadığı için içsel olarak yalnız ve güvensiz hisseden kırılgan bireyler. Duygusal yalnızlığı bastırmak için yaşadıkları depresyonu perdeliyorlar ve çoğu bunu bilinçsiz gerçekleştiriyor. Kişilerin yaşadıkları durumu anlamlandırabilmeleri için en az iki hafta boyunca süren iştahta artış varsa ve kilo alıyorsa, sürekli uyumak isteyip dinlenmemiş uyanıyorsa, eskiden keyif aldığı şeylerden keyif almadığına dair şikâyetleri varsa, odaklanmakta zorlanıyorsa depresyonda olduğunu düşünebilir. Bu kişilerin mutlaka uzman desteği alması gereklidir."
AYHAN ALTAŞ (Uzman Klinik Psikolog
Nasıl tedavi ediliyor?
Depresyonun ortaya çıkma nedeni kişiden kişiye farklılık gösterebilir fakat kişinin depresyonunu maskeleme neden dışardaki insanların düşüncelerini aşırı önemsemeden kaynaklanmaktadır. Daha önceki sorunuzda bahsettiğim gibi cinsiyet farklılığı görülmemektedir. Dışarı vurum açısından erkekler daha çok depresyonunu maskeleme eğilimindedir. Başlangıç olarak da genelde yirmili yaşlarda ortaya çıkar fakat hayatın her hangi bir zaman diliminde de ortaya çıkabilir. Teşhisi için bir ruh sağlığı uzmanının ayrıntılı psikolojik değerlendirme ve bazı psikolojik testler uygulanması gerekmektedir. Tedavi noktasında ise kişinin yaşadığı durumun hayatını etkileme boyutuna göre farklı tedavi yöntemleri tercih edilebilir. Bu durum psikoterapi ile veya psikiyatrik ilaç tedavisi ile müdahale edilmektedir."
TUĞÇE BETÜL ŞENEL (Uzman Klinik Psikolog)
Normal depresyondan farkı ne?
"Depresyon tanısı almış bireylerin ortak semptomlarına baktığımızda hayattan zevk alamama, kendine güvenin gitgide azalması, yoğun umutsuzluk, kronik yorgunluk, günlük rutin işlerini yerine getirememe, karamsarlık ve çaresizlik gibi belirtiler gözlemlenmektedir. Bu belirtiler çevresindeki bireyler tarafından yoğun bir şekilde fark edilebilecek boyuttadır. Ancak gülümseyen depresyonda olan bireyde melankolik tavırlar görülmemektedir tam tersine bireyler toplum içerisinde neşelidir ancak yalnız kaldıklarında anı ruhsal çökkün duygu durumu içerisine girebilmektedirler. Bireyler reddedilme korkusu ile duygularını çevresindeki bireylerin fark edemeyeceği şekilde bastırırlar ancak kendileriyle baş başa kaldıklarında durum farklı olmaktadır. Bu durumu yaşayan bireylerde yoğun duygu bastırmasından kaynaklı kronik ağrılar çekebilmektedirler. Fazla uyuma isteği veya ani bir iştah artışı gözlemlenen semptomlardan bir kaçıdır."
CEM KEÇE (Psikiyatr)
Hangi kişilikler daha yatkın?
1) Genel olarak depresyon kadınlarda erkeklere göre daha yaygın olarak görülür ve bu kadınların gülümseyen depresyona yakalanma olasılığını artırabilir.
2) Gülümseyen depresyon genellikle genç yetişkinler ve orta yaş grubundaki kişilerde daha sık görülür. Özellikle ergenlik ve genç yetişkinlik dönemlerinde bu tür depresyon semptomları daha yaygın olabilir.
3) Aile geçmişi, gülümseyen depresyon riskini artırabilir.
Aile üyelerinde depresyon öyküsü olan kişilerde bu tür depresyon riski daha yüksek olabilir.
4) Bazı kişilik özellikleri, gülümseyen depresyon riskini artırabilir. Örneğin, duygusal hassasiyet veya duygusal olarak daha dengesiz kişilik özellikleri, gülümseyen depresyonla ilişkilendirilebilir.
5) Gülümseyen depresyonlu kişilerde aşırı kilo alma veya obezite sıklıkla görülür.
Aşırı kilolu veya obez olmak da gülümseyen depresyon riskini artırabilir.
6) Duygusal veya fiziksel travmalar, gülümseyen depresyon riskini artırabilir. Çocukluk döneminde cinsel, fiziksel veya duygusal istismara uğramış kişilerde bu risk daha yüksek olabilir.
7) Gülümseyen depresyonla yeme bozuklukları (örneğin, aşırı yeme bozukluğu veya bulimia nervoza) arasında bir ilişki bulunabilir. Bu tür yeme bozukluklarına sahip olan kişiler, gülümseyen depresyon riski altında olabilirler. Özetle, gülümseyen depresyon risk faktörleri kişiden kişiye değişebilir ve herhangi bir birey bu faktörlerin bir veya daha fazlasını taşıyabilir. Ancak bu risk faktörleri sadece bir kişinin gülümseyen depresyon geliştireceğini garanti etmez.
TEST
Gülümseyen depresyonda mısınız?
1) Son zamanlarda neşenizde azalma yaşandı mı?
Evet Hayır
2) Uykunuzda düzensizlikler
(uyuyamama veya fazla uyuma) yaşıyor musunuz?
Evet Hayır
3) İştahınızda değişiklikler (aşırı yeme veya iştah kaybı) yaşandı mı?
Evet Hayır
4) İç dünyanızı dışa yansıtmamak için çaba gösteriyor musunuz?
Evet Hayır
5) Başka insanların düşüncelerini aşırı önemsiyor musunuz?
Evet Hayır
6) Mutlu olmasanız bile mutlu gözükmeye çalışıyor musunuz?
Evet Hayır
7) Dışardan enerjik ve neşeli gibi gözükmenize rağmen iç dünyanızda sıkıntılar yaşıyor musunuz?
Evet Hayır
8) Kalabalıklar içinde kendinizi yalnız hissediyor musunuz?
Evet Hayır
9) Sosyal ilişkilerde geri çekiliyor veya izole hissediyor musunuz?
Evet Hayır
10) Daha önce keyif aldığınız aktiviteler size artık zevk vermiyor mu?
Evet Hayır
Değerlendirme: Evet cevabınız 5 ve üzeriyse gülümseyen depresyon yaşıyor olabilirsiniz. Psikolojik destek almanız gerekebilir. (Hazırlayan: Uzman Klinik Psikolog Ayhan Altaş)
