New York City'de bulunan ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük ve en çok ziyaret edilen sanat müzesinin gelecek planlarını ve gündemden düşmeyen yağma eserlerin akıbetini öğrenmek için yola çıkıyorum. New York'un simgesi haline gelmiş müze (The Met), Max Hollein'in liderliğindeki yönetimi ve sıra dışı koleksiyonuyla dünya genelinde büyük bir ilgi odağı ancak son yıllarda ortaya çıkan yağma ve kaçakçılık iddiaları, müzenin itibarını sarsmış ve kamuoyunda önemli bir tartışma yaratmıştı. Metropolitan Müzesi, koleksiyonundaki binden fazla eserin yağma ve kaçakçılıkla ilişkilendirilmesiyle aklımdaki soruları Metropolitan müzesi ceo'su Max Hollein'e yöneltiyorum. Bu konuyu tek merak eden ben değilmişim. Tüm dünya basınıyla gerçekleşen bir buluşma bu diğer ülkeler de kendi eserleriyle ilgili kısmı merak ediyor. Ben de Türkiye'den katılan tek gazeteci olarak müzede haberlere konu olmuş yağma eserlerin akıbetini soruyorum.
MÜZEDE 118 ESERİMİZ VAR
Hollein, bu iddialarla yüzleşirken sergilediği etkileyici duruş ve verdiği cevaplarla dikkat çekiyor. New York Metropolitan Sanat Müzesi'nin müdürü perşembe günü yaptığı açıklamada, ünlü kurumun uluslararası antika kaçakçılığıyla mücadele çabalarına katılırken yağma kurbanı olan ülkelere daha fazla sanat eseri iade edeceğini söyledi. 2018'den bu yana Met'in başkanlığını yapan Avusturyalı sanat tarihçisi, "Koleksiyonlarımızda, yasa dışı gelen hiçbir nesnenin olmasını istemiyoruz" dedi. Son yıllarda Met ve diğer prestijli müzeler, başta 1970'den 1990'a dek çatışmalarla boğuşan ülkelerden gelen parçalar olmak üzere, kaçakçılığı yapılan eserleri iade etmeyi kabul etti.
Mayıs ayında Hollein, Met koleksiyonundaki 1.5 milyon parça arasındaki bazı eserlerin kaynağını incelemek üzere bir komisyon kurulduğunu duyurdu. "Koleksiyonlarımız hakkındaki araştırmalara ve objelerimizin kökenlerine ilişkin şeffaflığa yönelik yatırımlarımızı artırıyoruz" dedi. Özetle Max Hollein'in liderliğindeki Met, geçmişteki hatalardan ders çıkararak, geleceğe dair umut verici bir vizyon sunuyor. Bu zorlu süreçte, müze, yağmalanan eserlerin iadesi gibi adımlarla kültür mirasına ve etik değerlere olan bağlılığını kanıtlıyor.
Sohbetin ardından Metropolitan Sanat Müzesi'ni gezmeye başladığımda, gözüme bir dizi etkileyici Türk eseri çarptı. Bu eserlerin büyük bir kısmı, özellikle Anadolu topraklarından getirilmiş olanlar, müzenin Yunan ve Roma Sanatı, Antik Yakın Doğu ve İslam Sanatı bölümlerinde yer alıyor. Metropolitan Sanat Müzesi, dünya genelinde benzersiz eserlere ev sahipliği yaparken, Anadolu topraklarından getirilen eserler özellikle dikkat çekici. Yunan ve Roma dönemine ait olanlar arasında, antik Anadolu'nun zengin tarihini yansıtan birçok eser bulunuyor. Toplam 118 adet türk eser olduğunu öğreniyorum. Anadolu'dan getirilen eserler arasında öne çıkanlar arasında, Sardes dönemine ait eserlerin yanı sıra Lidya ve Bergama antik dönemine ait eserler de bulunuyor.
Metropolitan Sanat Müzesi'nde Anadolu'dan getirilen eserler arasında, Antakya'daki ilk Hristiyanlık dönemine ait eserler de öne çıkıyor. Bu eserler, tarih boyunca Anadolu'nun barındırdığı kültürel çeşitliliği ve etkileşimi yansıtıyor. Ayrıca, Hitit dönemine ait eserler ve Osmanlı İmparatorluğu'na ait izler de müzenin zengin koleksiyonunda yer alıyor. Bu eserlerin Metropolitan Sanat Müzesi'nde sergileniyor olması, onların geçmişlerine ve kültürlerine olan saygıyı yansıtıyor. Bu muazzam koleksiyonun, kültürel çeşitliliğin ve tarihin izlerini sürmenin keyfini çıkararak, geçmişle bugün arasında bir köprü kurma şansı buldum. Özellikle; 6. yüzyılın ortalarından, Osmanlı döneminden kalma Kur'an'dan ibareler ile süslenmiş çelik miğfer, 16. yüzyılın ilk yarısından kalma vazo, Bizans döneminden Leontios'un (990-1030), üzerinde "Tanrım, Leontios'a (Patrikios ve Tanrı tarafından korunan Opsikion'un lideri) yardım et" yazılı yüzüğü dikkat çekici.
TÜMÜNÜ BİR GÜNDE GEZMEK ZOR
Madeni paralarla kaplı, altın ve bakır/ gümüş karışımı siyah kükürt alaşımından yapılma göğüs kemeri, Bizans (539-550), 500-700 yıllarından, Bizans döneminden kalma değerli taşlarla süslü bilezikler, 11. yüzyılın sonları, 12. yüzyılın başlarından kalma o dönem el yazmalarını okurken okuyucunun okumasına yardımcı olan işaretçinin ucu, üzerine savaşçı ve dansçıların kazındığı 11. yüzyıldan (Bizans) kalma mücevher kutusu, M.Ö 2500'lü yıllardan kalma, yaprak şekilli saç süsü, Mezopotamya hepsi görülmeli. Metropolitan Müzesi, Afrika, Asya, Okyanus, Bizans, Hint ve İslam sanatından oluşan geniş bir koleksiyona sahip, müzeyi bir tam günde gezmek bile çok zor ancak not alarak bu saydıklarımın en azından birçoğunu avrupa bölümüne doğru gezerseniz görebilirsiniz.
İŞTE İADESİ SAĞLANAN ESERLER
ABD'de milyarder Michael Steinhardt'ın koleksiyonunda bulunan 28 eserin Türkiye'ye iadesi gerçekleşti. Bu olay, sanat eserlerinin doğal yurdunda sergilenmesi gerekliliğini vurguluyor. İstanbul'da ele geçirilen beş altın sikke ile bir Türk koleksiyoncunun yurt dışındaki müzayededen satın aldığı taş eserlerin Irak'a, Kabe anahtarı, metal anahtar ve kilit ile Kabe anahtar çantasının ise Mısır'a iadesi, kültürel bağların yeniden tesis edilmesini simgeliyor. 2022 yılında, farklı kategorilerde yer alan bin 121 eserin kendi topraklarına geri dönüşü, kültürel mirasın güçlü bir şekilde korunduğunu ve topraklarından koparılan eserlerin yeniden dirilişini simgeliyor.
Bu yılın başlarında, kaçak yollarla Bulgaristan'dan çıkartılan 2 bin 940 sikke Türkiye'ye geri döndü. ABD'de ele geçirilen 12 tarihi eser de Mart sonunda Türkiye'ye getirildi. Bu eserler arasında Zeugma Antik Kenti'nden gelen tarihi mezar steli, Roma dönemi bronz büst, Neolitik Hacılar Ana Tanrıça figürü gibi önemli eserler bulunuyor. Sonuç olarak, kültürel mirasın korunması ve eserlerin topraklarına geri kazandırılması, uluslararası düzeyde bir işbirliğini ve kararlılığı gerektiriyor. 2022'nin kültürel mirasın iadesindeki bu başarılar, geçmişin izlerini günümüze taşımanın ve gelecek nesillere aktarmanın önemini bir kez daha vurguluyor. Bu mücadelede gösterilen çaba, tarih ve kültür bağlamında kaybolan bir parçanın yeniden bulunması ve topraklarına dönmesi anlamına geliyor.
