Yakın dönemde psikolojinin ortaya attığı bir kavram vardı: Toksik insan... Özetle yanındayken kendinizi kötü hissettiğiniz, enerjinizi emen, sizin mutsuzluğunuzla mutlu olan, sizi size kendiniz gibi hissettirmeyen insan tipiydi tanımlanan.
Ama tabiatta her şeyin bir zıddı vardır. Kötü varsa iyi de olacaktır elbette... Popüler psikolojinin ortaya attığı yeni kavram ise, toksik insanın zıddı olan vitamin insan! Psikolog Rana Kutvan vitamin insan tabirini şöyle tanımlıyor: "Şu sıralarda, toksik insan kavramının karşıtı olan yeni bir kavram çıkıyor karşımıza sık sık. Bu kavram İngilizceden 'besleyici insan' olarak çevirebileceğimiz 'nutric person' kavramı. Dr. Marian Rojas Estape besleyici insanları vitamin insan olarak tanımlıyor. Kısacası 'besleyici insan' sizi destekleyen, ruhunuzu besleyen bir insanı tarif etmek için kullanılan bir kelime. Enerjinizi emen, sizi güçsüzleştiren toksik insanların aksine, besleyici insanlar sizi mutlu eden, size pozitif enerji veren karakter özelliklerine sahipler."
Peki, hayatımızdaki toksik insanları, vitamin insanları nasıl tanırız? Hangi özellikleri onları ele verir? Acaba, biz toksik miyiz, vitamin mi? Her şeyden önemlisi bu iki insan tipini de oluşturan psikolojik süreçler nelerdir? Toksik insanların zararlarından nasıl korunuruz? Aklımızdaki tüm bu 'deli sorular'la pek çok psikoloji uzmanının kapısını çaldık...
10'ar maddede onları tanıyın!
TOKSİK
1. Yalancı 2. Manipülatif 3. Yargılayıcı 4. Kindar 5. Güvenilmez 6. Bencil 7. Tutarsız 8. Düşüncesiz 9. Sorumsuz 10. Anlayışsız
VİTAMİN
1. Dürüst 2. Affedici 3. Sabırlı 4. Anlayışı 5. Tutarlı 6. Düşünceli 7. Adil 8. Empatik 9. Güvenilir 10. Sorumluluk sahibi
EN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Toksikler sürekli eksik ararlar
Psikolog-yazar Gökhan Ergür toksik insanların yanındakilere ne hissettirdiğini şöyle anlatıyor:
Bu tarz kişilerin yanında kimliğinizin silikleştiğini, benliğinizin yavaş yavaş ortadan kalktığını hissedersiniz çünkü önemli olan tek şey onun varlığı ve benliğidir.
Sürekli kendilerinden, kendi problemlerinden, başlarına gelen felaketlerden, talihsizliklerden bahsederler.
Sizde gördükleri eksiklikleri acımasız bir dille doğrudan söylerler.
Hayatınızda gerçekleşen ve sizi mutlu eden güzel şeyleri dinlemekten pek hoşlanmazlar çünkü iyiliklerin ve güzelliklerin sadece kendilerini bulmasını isterler.
"Hayır" demeniz onlar için büyük bir yıkım olur, onları reddettiğinizde ya da mutsuz edecek bir şey söylediğinizde
Vitamin insan, insani değerlere odaklanır
Gökhan Ergür'e göre vitamin insanın özellikleri şöyle:
Bu tarz insanlar olmazlar, oluşurlar. Hayatın zorluklarını, açmazlarını, çaresizliklerini gören, bunlarla mücadele eden ve nihayetinde hayata karşı nasıl bir duruş sergilemelerini öğrenmişlerdir.
Bu insanlar dünyanın sonlu olduğunun farkındadırlar ve asıl odaklanmamız gereken noktanın insani değerler olduğunu bize her fırsatta anlatırlar.
Eylemsizlikle, başımıza gelenlere sadece isyan ederek, pasif agresif bir tutum takınmak yerine, kendisine "Bu problemle başa çıkmak için ne yapmalıyım, neyi değiştirmeliyim?" sorusunu sorar ve bunun için eyleme geçerler.
AYCAN AŞKIM SAROĞLU (GAZETECİ-YAZAR)
Polyanna en ünlü vitamin insandır!
"İlk kişisel gelişim kitaplarından biri bence 'Pollyanna'dır. Pollyanna bir çocuk kitabı olarak neden bu kadar ünlenmiştir peki! Pollyanna bir vitamin insandır. En kötü durumda bile bardağın dolu tarafını gören, hem kendine hem de çevresine ışık saçan, umudunu koruyan, hedefini iyiye yönelten, pes etmeyen tam bir vitamindir. İşte vitamin insanlar son heves bükücülük yapmak yerine, insanlara, neşe, umut, enerji, güç aşılarlar, karşılarındaki kişinin kendilerine inanmasını sağlarlar ve en önemlisi onları harekete geçirirler. Toksikler ne kadar karanlıksa vitaminler o kadar aydınlıktır. İyimserlikleri en sonunda galip çıkar, insanı yükseltir, yaralarını sarar o insanın daha iyi bir versiyona yükseltirler. Hayatına vitamin insanlarını alanlar çok önemli bir sırrı keşfetmişlerdir. Ümit ve inanç karanlığı yener. Bu insanlar sayesinde ruhun bağışıklığı güçlenir. Toksikler oraya artık giremez. Star Wars'ta Master Yoda şöyle der: 'Korku karanlık tarafa giden yoldur. Korku öfkeye, öfke nefrete, nefret ise acıya yol açar. İşte toksik insanlar korkuyu beslerler vitamin insanlar ise sevgiyi ve umudu. Hangisini seçerseniz yol sizi oraya götürecektir. Rastgele!"
GÖKHAN ERGÜR (KLİNİK PSİKOLOG-YAZAR)
Toksik insan iyiyi ve güzeli takdir edemez!
"Son yıllarda sıklıkla kullanılmaya başlanan toksik insan tabiri bana göre bazı kişilik bozukluklarının birleşim kümesi formatındadır. Ama en çok da narsistik kişilik bozukluğuna dair özellikler barındıran bir tabirdir. İlgiyi sürekli kendinde isteyen, benliğini her şeyden ve herkesten daha üstün gören, etrafını kontrol edebilmek için sıklıkla manipülasyona başvuran, karşındakini dinlemeyen, fikirlerini pek önemsemeyen, sürekli eleştiren, iyiyi ve güzeli takdir etmeyen, merhamet, adalet, tevazu gibi değerleri sadece kendi çıkarları doğrultusunda hatırlayan ve kullanan, sizinle menfaati bittiğinde dostluğunu da bitiren kişilerde patolojik olarak bir problem olduğunu düşünebiliriz."
AYHAN ALTAŞ (KLİNİK PSİKOLOG)
Toksikler, size kendinizi değersiz hissettirirler
"Toksik İngilizceden dilimize olduğu gibi geçmiş bir kelimedir. Toksik zehir demek, zehir insanlara zarar verir. Bu insanlara toksik denmesinin ana nedeni de etrafındakilere zarar vermeleridir. Bu insanların anne babaları bebeklik ve çocukluk döneminde çocuklarına toksik ebeveyn oldukları için aileden iletişimi sağlıklı alamamışlar ve etrafındaki insanlarla da sağlıklı iletişim kuramıyorlar. İnsanların ilk iletişimi kurduğu ve öğrendiği kişiler ebeveyn olduğu için onlarla nasıl iletişim kurarlarsa iletişimi o şekilde öğrenirler ve öğrendikleri gibi de iletişimi devam ettirirler. Yani bu kişilerin toksik olmasının önemli nedeni çevredir. Toksik insanlar etrafındakilerin enerjilerini emerler. Onlarla iletişim kurarken kendinizi aşağılanmış, kullanılmış, değersiz hissedersiniz. Bu kişiler sıklıkla kendi mutsuzluklarını etrafına yansıtır ve etrafındaki insanları da mutsuz ederler."
DR. CEM KEÇE (PSİKİYATR)
Vitamin insan, kendini gerçekleştirmiş insandır!
"Vitamin insanlar, bize kendimizi iyi hissettiren, güven veren, bizi cesaretlendiren, içimizdeki en iyiyi ortaya çıkaran dürüst, yardımsever kişilerdir. Onlarla birlikteyken mutlu oluruz ve onlarla daha çok zaman geçirmek isteriz. Kısacası bu insanlar toksik davranışı olmayan kişilerdir. Bu insanlar kendini gerçekleştirmiş kişilerdir. Yani, kendilerini ve diğer insanları oldukları gibi kabul ederler ve insanların başka türlü nasıl olmaları gerektiğine dair bir beklentileri yoktur, onları değiştirmeye çalışmazlar. Kimsenin kusursuz olmadığını bilerek kendilerine, diğer insanlara, aslında tüm yaşama empati, hoşgörü ile bakarlar."
RANA KUTVAN (PSİKOLOG)
Zarar görmemek için sınırlarınızı çizin
Rana Kutvan, konu üzerine en çok kalem oynatan ve düşünen psikoloji uzmanlarımızdan biri... Kutvan, toksik insanlardan psikolojik olarak korunma yollarını anlatırken aslında bu tipolojinin özelliklerini de özetliyor: "Toksik insanlardan kendinizi korumanın en önemli yollarından biri, onlara sınırlarınızın haritasını vermektir. Sizin sınırlarınızı çiğneme eğiliminde olan toksik insanlara açık ve net bir şekilde sık sık sınırlarınızı hatırlatın. Unutmamak gerekir ki toksik kişilikler yalnızca sizi olumsuz etkilediklerinde toksiklerdir. Tabii ki en kısa ve net çözüm mümkünse size rahatsızlık veren toksik insanı hayatınızdan tamamen çıkarmak, ya da onu daha az görmektir. Eğer hayatınızdan çıkaramayacağınız biriyse onu öyle kabul edin ve hayatınızı etkilemesine izin vermeyin."
CAN GOX (MÜZİSYEN)
Vitaminsel hayat aşırı dozda mutluluk içermektedir!
Müzisyen Can Gox, mutlu olmanın ve mutluluk vermenin bir seçim olduğunu düşünenlerden... Ona göre insanın bu kararı kendi vermesi gerekiyor: "'Toksik eşittir kolay, vitamin eşittir zor' hissiyatı uyandırıyor bende. Az önce bir cümle yankılandı içimde: 'I found the comfort in being sad'. Okuduğum bir kitaptan veya şarkı sözü kalıntısı olabilir. Yani cümlemizin mealine gelince... Mutsuzluk içerisinde güvenli bir şekilde yaşamak ve oradan beslenerek yaşamı bu temel üzerine kurmak mutlu yaşam verilmesi gereken çaba, emek ve savaştan daha kolay gibi görünüyor. Velhasıl kelam, dikkat: Vitaminsel hayat aşırı derecede mutluluk içermektedir.
ŞENAY LAMBAOĞLU (MÜZİSYEN)
Vitamin insan olduğuma inanıyorum
"Hayatımdan bir sürü toksik insan geldi geçti. Kendi karanlık sarmallarına beni de sürükleyenler elbette oldu. Hepsini eledim. Geriye kalan vitamin tabir ettiklerime ise sıkıca sarılıyorum. Eşim Erhan Ertürk bunlardan biri. İnsanlara kendisini iyi hissettirmeyi seven biriyim, mutluluk da mutsuzluk da dalga dalga yayılan çoğalan bir şey çünkü. O yüzden kendimin de vitamin olduğunu düşünmüyorum. Hepimizin hayatta baş etmek zorunda olduğu bir sürü sorunu oluyor. Bir araya gelindiğinde kendi derdine odaklı, toleransı düşük, başkasının özelini sizinle paylaşarak yakınlık kurmaya çalışan kişileri bir kenara atmak gerekiyor. Bulunduğum ortamın enerjisini düşüren kişilerden uzaklaşıyorum."
GÖKÇE (MÜZİSYEN)
Enerji vampirlerine geçit vermiyorum
"Toksik insan tabiriyle ilk defa 2000'li yılların başında karşılaştım. Britney Spears'ın bir şarkısında duymuştum. Ve araştırdım. Amerika'da çoktan bahsedilen söz Türkiye'ye yeni gelmişti. İnanılmaz fazla toksik insan var etrafta bence. 30 yaşından sonra maalesef toksik insanları hayatımdan uzaklaştırabildim. Ben toksik insanlara aynı zamanda enerji vampiri derim. Yani sizin enerjinizi yerler bitirirler, çok mutluyken sizi aşağı çekebilirler kendi mutsuzluklarıyla ve kendi olumsuz enerjileriyle. Aslında birazcık zekiyseniz bu insanların sizi kullanmaya çalıştıklarını ya da kullanmasalar bile bu insanların hayatınıza hiçbir şey katamayacağını öğrenirsiniz. Bence herkes toksik insanlardan uzaklaşmalı."
