Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik topyekün saldırıları sürüyor. Gözyaşı ve kan... Yine dünyayı umutsuzluğa iten görüntüler... Rusya lideri Vladimir Putin, saldırı emrini 24 Şubat Perşembe günü vermişti. Şimdilerde merak edilen bir sürü soru var:
Rusların, Olimpiyat takıntısı nereden geliyor? 2008 Olimpiyatları'nda Güney Osetya ve Abhazya'ya müdahale ettiler. 2014 Olimpiyatları'nda Kırım'ı ilhak ettiler. Pekin Kış Olimpiyatları'nın bitmesiyle Ukrayna'ya saldırdılar.
Rusya neden hızlı ilerleyemiyor? Bir gruba göre strateji gereği yavaş ilerliyor. Dünyanın dikkatini Kiev'e çekip kıyı şehirlerini ele geçiriyorlar. Direnç beklediklerinden güçlü çıktı.
Savaş, Avrupa'da yayılır mı? Bu korku giderek artıyor. Sonraki hedef Moldova olabilir.
Nükleer savaşa dönüşür mü? ABD'ye göre böylesi bir korkunç senaryo mümkün değil.
Dijital dünyadaki savaş hangi boyutta? İşte haberimizde bu soruya odaklanacağız. Teknoloji devlerinden sosyal ağlara ya da uzaydaki uydulardan start-up şirketlerine kadar uzanan savaşı ele alacağız.
Savaşta bile ikiyüzlülük devrede
Google (YouTube), Meta (Facebook, Instagram, Whatsapp), Twitter ve Telegram gibi internetin dev firmalarının güçleri Ukrayna savaşında test alanına dönüştü.
Daha önce Arap Baharı, Suriye'deki iç savaş ya da İsrail'in Filistin'e yönelik saldırılarında herhangi bir adım atmayan bu firmalar, Rusya'ya karşı hareketsiz kalmadılar.
Savaşta bile çifte standardın göstergesi bu.
Ukrayna'ya gösterilen hassasiyeti keşke diğer savaş bölgelerinde de görebilseydik.
Sahte habere 15 yıl hapis
Wikipedia: ABD merkezli firmaların adımlarına karşılık Rusya, Wikipedia sitesini yasaklayabileceklerini duyurdu.
Telegram: Yukarıdaki firmaların aksine Telegram, Rusya merkezli. Mesajlaşma uygulaması. Ukrayna'da da çok popüler. Şirket, iki taraftan da savaş manipülasyonu yapan hesapları askıya alacaklarını duyurdu. Ancak Ukraynalılar, Telegram'ın özellikle kendilerini bloke ettiğini savunuyor.
Rusya ayrıca ABD merkezli sosyal ağları yavaşlatıyor.
Rusya'da savaş hakkında sahte haber yayanlara 15 yıl hapis cezası öngörülüyor.
İnternet erişimini kesebilirler mi?
Rusya, Ukrayna'nın internetini kesebilir mi? Bu sorunun cevabı şimdilik hayır.
Halihazırda Ukrayna genelinde kesinti yok.
Ülkedeki internet sağlayıcıları çok çeşitli ve Rusya'nın bunları dışarıdan kesmesi zor.
İlk olarak ABD'li milyarder Elon Musk devreye girdi. Starlink kamyonunu gönderdi. Fişe takıldığı an aktif olacak ve Musk'a ait en yakınlardaki Starlink uydusuna bağlanarak internet sağlayacak. Özellikle Ukraynalı yetkililer ve bölgedeki gazeteciler için önemli bir adım olabilir.
Rusya tarafı ise kendi önlemlerini en az beş yıldır alıyor.
Moskova, 2019'da kendi bağımsız internet ağı olan Runet'i hayata geçirdi.
Ancak Rusya'nın eli ABD kadar güçlü değil.
Uydu görüntüleri kilit rolde
BBC'nin haberine göre uydulardan iki tür görüntü alınıyor: SAR (mikrodalga radar sinyallerinin yeryüzünden yansıması) ve uydulardan çekilen fotoğraflar.
SAR teknolojisi tüm askeri hareketliliği her türlü hava koşulunda görüntüleyebiliyor.
Gündüz ve bulutsuz havada uydu görüntüleri alan firmalar arasında ise Maxar Technologies ve Planet var.
Bu şirketlerin birçoğu kamuoyu üzerinden Rus askeri hareketliliği paylaşarak Ukrayna ile destek sağlıyor.
Örneğin Kiev'e doğru 64 kilometrelik Rus konvoyunu gösteren uydu görüntülerini Maxar Technologies yayınladı.
Navigasyon yarışı
GPS: ABD ordusunun kontrolünde.
Galileo: Avrupa Birliği'nin.
Beidou: Çin'e ait.
GLONASS: Rusların uydu sistemi.
Uzaydan yeryüzünün haritalanması işlemlerinde ABD ile AB işbirliği içinde. Karşılarında da Çin ve Rusya var.
Rusların füzeleri kendi navigasyon sistemlerine entegre.
Ancak GLONASS'ı Ukrayna'da aktif kullanamadıkları düşünülüyor.
Bu arada Türk savunma sanayisinin geliştirdiği yeni nesil drone'lar GPS sistemine bağımlı değil.
Dijital abluka ilk kez aktif
Google: Rus devletine ait haber kanalı Russia Today'i arama sonuçlarından çıkardı.
Google Maps: Rusya tarafının takibini engellemek için Ukrayna'da servisini durdurdu.
Apple: Rus haber kaynaklarının uygulamalarını çıkardı.
Facebook, Twitter ve YouTube: Rus haber sitelerini Avrupa sınırları içinde yasakladı.
Twitter: Ukrayna Savunma Bakanlığı'nın halka molotof kokteyli yapılışını gösteren videolarını kaldırmıyor.
Amazon: Ukrayna'ya destek veren kurumlara 10 milyon dolarlık bağış açıkladı.
ABD merkezli bu firmalar, Ukrayna'dan paylaşım yapanları koruma altına altı.
Temel hedef Rusya merkezli 'yalan bilgilerin' önüne geçmek.
Bunlar bir ülkeye karşı savaş esnasında uygulanan dijital ablukanın ilk örnekleri oldu.
Hacker'lar toplanıyor
İlk başta korkulduğu gibi büyük bir siber savaş başlamadı.
Yine de Ukrayna'ya yönelik siber saldırlar yüzde 200 arttı.
Rusya'ya karşı gönüllülerden oluşan 'teknoloji ordusu' kuruluyor.
Özellikle ABD merkezli büyük teknoloji firmalarında çalışan Ukraynalılar, internet üzerinden bir araya geliyor.
Hacker grubu Anonymous da Rus sitelerine saldırılar düzenliyor.
Kripto paralar henüz etkilenmedi
Dijital savaş ve Rusya'ya karşı uygulanan devasa ekonomik yaptırımlardan kripto para borsaları henüz etkilenmedi.
İngiliz basını bu durumu eleştiriyor.
En büyük kripto para borsalarında Binance'nin kurucusu Changpeng Zhao, BBC'ye konuştu ve Rusya'nın erişimi yasaklamayacaklarını söyledi.
Vice News'e göre diğer kripto para borsaları da hesap dondurmalarına karşı.
Savaş uzaya taşınır mı?
Rusya'nın uzay faaliyetlerinde AB ve ABD ile işbirliği var.
Uluslararası Uzay İstasyonu'nda birlikteler.
Savaşın uzaya sıçraması da kaçınılmaz. İşbirlikleri ciddi zarar görecek.
Ayrıca Uzay İstasyonu'nun görev süresi dolmak üzere. Yörüngedeki tek istasyon Çin'e ait olacak. Moskova uzayda yönünü Pekin'e çevirebilir.
Uzayda sıcak savaş olur mu? Yani uyduların vurulması gibi.
Bu ihtimal pek mümkün görülmüyor ama Kasım 2021'de Rusya uydusavar füze denemesini yapmıştı. Kendi uydusunu vurmuştu. ABD bu duruma tepki göstermişti.
Start-up'lar destek gücü oldu
Teknoloji start-up'ları da devrede. Bu bir ilk.
Ukrayna'da birçok internet firması mevcut işlerini bırakarak internet ortamında adeta 'destek gücü' oluyor.
Ülkedeki sığınakların yerlerini paylaşıyorlar ya da bombalanan yerleri gösteriyorlar.
Savaştaki anlık gelişmeleri veren canlı anlatım sitesi kurdular.
Ukrayna ordusu için bağış toplanan siteleri hayata geçirdiler.
