Aylar önceden çevremdeki herkes grip aşısı için oturduğum sitenin yakınındaki eczanede sıraya girdiğinde beni de bir telaş aldı. Eczaneyi aradığımda ancak 54. sırada kendime yer bulabilmiştim. Hayatımda ne kendim ne de aile üyelerimden biri aşı yaptırmıştı ama dünya olağanüstü bir süreçten geçiyordu ve sanki Covid-19'dan tek korunma yolu bulunmuş gibi herkes bir telaş içindeydi.
Yaz bitti, aşı zamanı geldi. Ezcanede girilen sıraların tamamı deyim yerindeyse yalan oldu. Çünkü sadece Türkiye'de değil, dünyada da grip aşısına talep yükselince stoklar kilitlendi. Bir yıl önceden talebe göre belli sayıda üretilen aşı için gereklilik şartı kondu. Açıkcası ben kendi adıma rahatladım. Çünkü risk grubunda olanların aşıya ulaşması, bunun Sağlık Bakanlığı tarafından belli bir sıraya konması çok daha sağduyulu geldi. Aşı ve Covid süreciyle ilgili akıllara takılanları, Dr. Esra Ergün, Dr. İlkay Keskinel ve eczacı Nilgün Öncebe sekiz maddede anlattı...
Hakkaniyetli bir uygulama
Dr. Esra Ergün Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
1 - Covid-19 vakalarına bakan bir hekim olarak önümüzdeki kışa dair öngörüleriniz neler?
- Tüm dünyada özellikle Avrupa'da aktif vakalarda ciddi bir artış söz konusu. Fransa günlük 41 bin vaka, İtalya 16 bin yeni vaka bildirmiş. Havalar soğudukça, kapalı ortamlara girildikçe, açık havanın etkileri azaldıkça vakalar artıyor. Vaka sayıları bizde de artıyor, artmaya devam edecektir. İçinde olduğumuz süreç: "Ben değil, biz deme" dönemi! Kişiler kendisi Covid'li, karşılaştığı herkes Covid'li gibi hareket etmeli, buna göre önlemini almalı.
2- Covid-19 ile grip virüsünün karıştırılma riski var mı?
- Geçen şubat ayında çok ciddi bir grup artışı vardı. Karıştırılma olasılığı var çünkü ikisinde de eklem ağrısı, ateş görüyoruz. Tat, koku duyusu kaybı grip hastalarında da olur. İkisinin bulgularının karıştırılma riski çok fazla olduğu için en başlarda, Covid pozitif ve grip tedavisi birlikte veriliyordu hastalara. Sonrasında grip bulguları dönemi geçti, alınan önlemlerin gribe karşı da koruyucu olması nedeniyle grip vakaları azaldı ve sadece Covid tedavisi uygulamaya başladık. Ama önümüzdeki günlerde arada kaldığımız vakalar olacaktır.
3- Grip aşısı için belirlenen e-nabız uygulamasındaki yöntem doğru mu sizce?
- Sonuçta aşıların üretim kapasitesi belli. Ve bunların doğru
kaynaklara, doğru şekilde ulaştırılması gerekiyor. Önceliklerin belirlenip dağılımın hakkaniyetli biçimde yapılması lazım. Ben risk grubunda değilim ve yaptırmayacağım. Daha riskli insanlar olabilir, ben dikkat ediyorum ve ihtiyacı olan insanlara öncelik verilmesi için ben kendim yaptırmıyorum. Hakkaniyeti sağlamak için güzel bir uygulama olduğunu düşünüyorum.
Grip olmamak elinizde
Dr. İlkay Keskinel Göğüs Hastalıkları Uzmanı, İmmünolog
4- Grip aşısı olamayanlar, gripten nasıl korunmalı?
- Grip, çoğunlukla sonbahar ve kış aylarında görülür. Hastalığı taşıyan kişilerin öksürmesi ya da hapşırması ile havaya yayılan damlacıklarla ve doğrudan temasla bulaşır. Kapı kolları, bilgisayar klavyeleri, telefonlar gibi ortak kullanılabilecek eşyalar bulaşmaya neden olabilir. Kuluçka dönemi, 1-4 gün arasındadır. Belirtilerin başlamasından önceki 24 saat ve sonraki beş gün kişinin bulaştırıcılığı devam eder. Gribin belirtileri arasında ateş, boğaz ağrısı, burun akıntısı, hapşırık, öksürük, baş ağrısı, kaslarda ve eklemlerde ağrı ve halsizlik sayılabilir. Genellikle bir-iki hafta içinde iyileşme görülür. Ancak yaşlılarda, diyabetlilerde, altta yatan böbreğe, kalbe ya da solunum sistemine ait kronik hastalığı olan kişilerde daha ağır seyredebilir. Bunun yanında zatürre gibi hastalıklara da zemin hazırlayabilir. Grip bir virüs hastalığı olduğundan antibiyotik tedavisine yanıt vermez. Hastalara bol sıvı almaları, yatak istirahati ve belirtilere yönelik ilaçlar önerilir. Virüse yönelik ilaçlar erken dönemde faydalıdır. Gripten korunmada gripli kişilerle temastan kaçınılması, ellerin sık sık yıkanması, kapalı kalabalık ortamlardan kaçınılması ve grip aşısı önerilebilir.
5- Grip aşısı yaptıramayanlar bağışıklığını nasıl yüksek tutabilir?
- Grip aşısı yaptırmayanlara en öncelikli önerim, bağışıklığın optimal düzeyde tutulması. Bunun sihirli formülü, iyi beslenme, uyku düzeni ve stresten uzak durulmasıdır. İyi beslenmeyle kast ettiğim, her renkten sebze ve meyveyi içeren, proteinden ve probiyotiklerden zengin doğal ürünlerin tüketilmesidir. "İyi uyku" ise çok uyumak anlamına gelmiyor. Özellikle melatonin denen ve bağışıklık için de önemi bulunan bir hormonun salgılandığı saat 23.00-04.00 saatleri arasında karanlık ortamda uyuyor olmak önemli. İyi besleniyor ve uykunuzu iyi almalısınız. Ama stresinizi yönetmeyi başaramıyorsanız bağışıklığınız düşebilir. D vitamini düzeyi mutlaka optimal düzeyde tutulmalı.
6 - Grip aşısını ne zamana kadar yaptırılabilir?
- Grip aşısı için Dünya Sağlık Örgütü her yıl Kuzey Yarımküre için şubat ve Güney Yarımküre için eylül aylarında, bir sonraki sezonun grip aşısına konacak grip virüsü tiplerini belirler. Yani, aslında grip aşısı hep aynı aşı değildir, sadece yapıldığı sezonda etkili olması beklenir. Grip aşısı için genellikle uygun uygulama zamanı ekim ve kasım aylarıdır. Aşının koruyucu etkisi, aşının yapılmasından 10-15 gün kadar sonra başlar. Tüm kış boyunca yapılmasının bir sakıncası yoktur, erken yapılmasının nedeni, gribe karşı bağışıklığın bir an önce oluşmasının sağlanmasıdır. Ancak, bu dönemde aşı yapılamadıysa bile, mart sonuna dek aşı yapılabilir. Grip virüsü sürekli tip değiştiren bir virüstür. Bu nedenle, grip aşısı yapılması asla grip olmayacağınız anlamına gelmez. Aşının koruyuculuğu, yüzde 60-80 arasında değişir. Ayrıca grip aşısı gribe benzer diğer hastalıklardan (nezle gibi) korumaz.
Aşı dağıtımı doğru ve eşit şekilde yapılıyor
Nilgün Öncebe Eczacı
7- Grip aşısı Covid 19'dan korur mu?
- Influenza (grip) virüsü ve Covid-19 virüsü farklı virüslerdir. Grip aşısı Covid-19'a koruyuculuk sağlamaz. Ancak bu iki hastalık bir arada görüldüğünde ağır bir hastalık ve ölüm gelişme riski çok fazladır. Bu nedenle her ikisi de benzer belirtilere sebep olan ve ölümcül riskleri bulunan bu iki salgın hastalıktan korunmak çok önemli. Özellikle bu yıl grip aşısı olmak hem kişisel hem de toplumsal anlamda büyük önem taşıyor
8- E-nabız sistemi eczacıları rahatlatttı mı?
- Bu sistem sayesinde sağlık hizmet sunucularında kullanılan ilaç ve tedavi bilgilerine dair veri bütünlüğü sağlanarak, tedavi protokollerine yön verecek uygun bir veri havuzu oluşturuldu. E-nabız sistemi ile risk değerlendirmesi yapılarak, aşının dağıtımının daha doğru ve eşit şekilde yapıldığını düşünüyorum.
Grip aşısına giden yol
Aşının dağıtım şekli Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği kurallar çerçevesinde sadece serbest eczanelerden temin edilecek. Ancak grip aşıları eczanelerde hazır olarak bulundurulamayacak!
Grip aşısı yaptırmak isteyen kişiler, e-nabiz.gov. tr adresine e-devlet şifresi kullanarak giriş yaptıklarında kendi risk durumlarını öğrenebilecek.
Aşı olmak isteyen kişi, Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği yüksek risk grubunda değilse, eczacı veya doktoruna müracaat etmesine gerek yok. Bu arada risk durumu kontrolünü zaman zaman yapmak gerekir.
Aşı yaptırmak isteyen kişi, risk grubunda değerlendirildiği zaman aile hekimine müracaat etmeli. Doktor da Reçetem sisteminde (renkli reçete sistemi) reçetesini yazar.
Bu sistemde yazılan reçete, kağıt reçeteden farklı olarak sistemin ürettiği bir kod olarak düzenlenir. Bu kodla eczanenin de Reçetem sistemine giriş yapmasıyla aşı temin hakkı oluşur.
Depo, talep edilen aşıyı reçete sahibinin adına eczaneye ulaştırır. Eczane, aşıyı, sistemden alacağı belgeyle birlikte teslim eder.
Aşı yapılacak kişi, bu belgeyle aşısını yaptırmak üzere sağlık kuruluşuna müracaat eder.
