1518 yılının temmuz ayında, bugün Fransa sınırları içindeki Strasbourg kasabasında, tüm zamanların en ilginç salgın vakalarından biri yaşandı.
Frau Troffea isimli bir kadın, şehrin sokaklarında dans etmeye başladı. Yere düşüp bayılana kadar dans etti. Birkaç saat uyuduktan sonra tekrar devam etti. Üçüncü gün, Frau'nun ayakları kanamaya başlamıştı, buna rağmen o durmadan dans etmeyi sürdürdü.
Birinci haftanın sonunda 34 kişi daha onun bu garip dansına eşlik etmeye başladı. Bir ay sonrasında rakam 400'ü buldu. İnsanların önemli bir kısmı, yorgunluk kaynaklı kalp krizi veya beyin kanaması sonucu hayatını kaybetti. Bir rapora göre her gün ortalama beş kişi dans etmekten hayatını kaybediyordu.
Hastalık yayılınca bölgedeki doktorlardan yardım istendi, konu hakkında detaylı inceleme yapıldı. Astrolojik ve doğaüstü nedenlerin elenmesinden sonra doktorlar hastalığın 'sıcak kandan' kaynaklı doğal bir rahatsızlık olduğuna hükmetti. Tedavi olarak ise dans salgınına yakalananların daha çok dans etmesi önerildi.
Doktorlar, bu kişilerin daha çok dans etmeleri halinde kanlarının daha çabuk soğuyacağını ve iyileşeceklerini düşündü. Dans etmelerine yardım etmek için şehir konseyi tahtadan bir sahne inşa etti, dans edenlere eşlik etmek için profesyonel dansçılar ve orkestra kiralandı. Ancak bu önlem işe yaramadı.
BENZER DANS SALGINLARI OLDU
Tam üç ay süren bu garip salgın, başladığı gibi bir anda bitti. Dans eden insanlar bir anda durmuş ve hayatlarına normal bir şekilde devam etmeye başlamıştı. Ne olmuştu da şehirdeki yüzlerce insan ölümüne dans etmiş, kendilerini durduramamışlardı? Bu konuda genel kabul edilmiş tek bir açıklama değil, çok sayıda farklı açıklama mevcut.
Akla ilk gelen açıklama, olayın 1518'de gerçekleşmesinden hareketle, uydurma olduğu. Ancak hemen hiçbir tarihçi bu görüşü kabul etmiyor. Zira bu olayı doğrulayacak çok sayıda tarihi belge mevcut.
Doktorların tuttuğu notlar, katedralde okunan vaazlar ve hatta Strasbourg Şehir Konseyi'nin aldığı notlar, birbirlerinden bağımsız olarak bu insanların dans ettiğini belgeliyor.
Ayrıca bu ünlü dans salgını, türünün tek örneği değil. 1237'de Almanya'nın Erfurt kentinde, 100'ün üstünde çocuğun dans etmeye başladığını ve Arnstadt'a kadar (yorgunluktan halsiz düşmüşler) dans ettiklerini anlatan rivayetler var. Çocuklar, daha sonra ailelerine geri götürülse de birçoğunun hayatını kaybettiği belirtiliyor.
UYUŞTURUCU BİR MADDE Mİ?
1374 yılında günümüz Belçikası ve kuzeydoğu Fransası'ndaki çok sayıda şehirde de dans salgınlarından söz edilmekte. Yine 16. yüzyılda İsviçre, Almanya ve Hollanda'nın başka şehirlerinde de açıklanamayan dans salgını raporları mevcut... Strasbourg salgınının diğerlerinden farkı, çok sayıda belge ile desteklenmiş bir vaka olmasıdır.
Konuyla ilgili bir teoriye göre nemli çavdar saplarında oluşan Ergot Fungi isimli küfün, tüketilen ekmeğe karışması bu salgına yol açmıştır. Bu küf, uyuşturucu LSD'nin de temel hammaddesi olan Ergotamine'i üretir. Bu kimyasal, halüsinasyon görmeye, titreme ve şiddetli sarsılmalara yol açabilir. Halk da sarsılmaları dans ile karıştırmış olabilir.
Bu teze itiraz edenler, doktorların titreme ve sarsılmayı bildiğini, dansla bunu kolayca ayırabileceklerini söylüyor.
Farklı görgü tanıklarının ele aldığı raporların hepsi de açıkça danstan söz etmektedir. Ayrıca bu kimyasal, dans gibi koordine hareketleri zorlaştırmakta. Dolayısıyla dansların bu kimyasal sonucunda ortaya çıktığı iddia edilemez.
Bir diğer teoriye göre, dans edenler gizli ve heretik bir tarikatın üyesidir. Gizli bir ritüel nedeni ile dans etmişlerdir. Bu teori çok popüler değildir, zira, görgü tanıkları dans edenlerin dans etmek istemediğini, acı çektiklerini, yardım istediklerini anlatmakta.
STRES KAYNAKLI PSİKOZ İDDİASI
Diğer bir teoriye göre salgın, batıl inanç kaynaklı kaygılar ve salgınların yarattığı depresyon halinin yol açtığı kitlesel bir hezeyan halidir. Bu dönem, hem doğal felaketlerin hem de ölümcül salgınların yaygın olduğu bir dönemdir. Yine kıtlık, bu dönemde yaygın bir olgudur. Teoriye göre insanlar, bunca felaket karşısında, özellikle de batıl inançlarının da etkisi ile kitlesel 'stres-kaynaklı psikoz'a yakalanmışlardı.
Bu teori, özellikle tarihçi John Waller tarafından savunuldu. Ona göre, böyle bir psikozun etkisi ile şehir sakinleri transa girmiş ve bilinçsiz bir şekilde dans etmişlerdir. Waller, halkın özellikle St. Vitus isimli, dansçıların koruyucusu olan bir azize inandığını ve bu inancın bu hezeyanda önemli rol oynadığı kanaatinde.
Rivayete göre St. Vitus, insanları zorla dans etmeye zorlama yeteneğine sahipti. Waller'a göre Avrupa'da Protestanlığın yayılması ile St. Vitus'a olan inanç kayboldu ve dans salgınları da böylece tarihe karıştı. Bu açıklama da diğer açıklamalar gibi birçok soruna sahip.
Elimizde ciddi bir kanıt olmadığı için ne yazık ki bu durumun açıklamasının ne olduğunu belirlememiz mümkün gözükmüyor.
BİLİM TARİHİNDEN NOTLAR
Tansiyon sorunundan Viagra'ya giden yol
İngiltere'deki Pfizer şirketindeki bilim insanları, 1992 yılında, yüksek tansiyon ve anjina pektoris isimli kalp hastalığına iyi gelebileceğini düşündükleri sildenafil isimli bir kimyasal üstünde çalışıyorlardı.
Aynı yıl Swansea'daki Morriston Hastanesi'nde, gönüllü anjina hastaları üstünde deney yapmaya başladılar. Ian Osterloh yönetiminde yapılan bu deneyler ilaç üstünde çalışan bilim insanlarını üzen bir sonuç ortaya çıkardı; ilaç anjina hastalığına iyi gelmiyordu.
Deneyler tam sonuçlanıp, ilaç rafa kaldırılacağı zaman ilginç bir şey oldu. Erkek hastalar ilaçtan vazgeçmek istemediler, ısrarla ilaçtan daha fazla istediler. Osterloh bu duruma şaşırıp hastaları ile konuştuğunda ilginç bir şey gördü. Çoğunluğu orta yaş üstü olan bu hastalar, ilacın cinsel sorunlarını çözdüğünü iddia ediyor; bu sebepten dolayı bu ilacı bırakmak istemiyorlardı.
Sonunda Pfizer şirketi, ilacın amacını değiştirip, ilacı Viagra adı ile piyasaya sürdü. İlaç, yıllık 2 milyar dolara varan kâr marjı ile ilaç sanayinin en başarılı ilaçları arasına girdi.
SÖZLER
Her büyük ve derin zorluk kendi çözümünü içinde barındırır. O zorluk, çözümü bulmak için düşünce şeklimizi değiştirmeye bizi zorlar.
(Niels Bohr)
ŞAŞIRTAN GERÇEKLER
Kafein vücut tarafından 45 dakika içinde emilirken, vücuttan tamamen atılması 12 saat gibi uzun bir zaman alır.
Yediğiniz yemek yerçekimi yardımı ile midenize inmez; yemek borusu, yemekleri peristalsis denen bir hareketle mideye doğru iter. Dolayısıyla yerçekimsiz ortamda ya da baş aşağı halde yemek yeseniz de yemek, midenize gitmeyi başarır.
Şili'deki Atacama Çölü içindeki bazı bölgelerde yağmur yağdığı hiç gözlemlenememiştir.
En küçük memeli canlı, yabanarısı yarasasıdır.
Bu yarasalar sadece iki gram ağırlığındadır ve boyları 29-33 mm arasındadır. Bu yarasalar, güneydoğu Asya'da yaşarlar.
DOĞRU BİLDİĞİMİZ YANLIŞLAR
Don Juan Göleti
Lut Gölü ya da Ölüdeniz, Dünya'nın en yoğun gölü değildir. En yoğun göl, Antarktika'daki Don Juan Göleti'dir. Lut Gölü, en yoğun yedinci göldür.
Kar ve buz, havayı soğuk yapmaz; hava soğuk olduğu için kar ve buz oluşur.
BİLİMSEL BİLMECELER
Saatin yelkovan, akrep ve saniye kolu bir günde kaç kere tam olarak üst üste gelir?
Üç arkadaş, bir torbadaki bozuk para sayısını tahmin etmeye çalışır. Üç tahmin büyükten küçüğe şu şekildedir: 34, 32, 25.
Hiçbiri tam rakamı tutturamamıştır; en çok yaklaşan doğru tahmini iki, ikinci en çok yaklaşan dört ve diğeri de beş adet para ile ıskalamıştır. Torbada kaç adet bozuk para vardır?
Çözümü haftaya Pazar SABAH'ta
GEÇEN HAFTANIN ÇÖZÜMLERİ:
"Ben dün yalan söyledim" ifadesi, ancak cuma ve pazartesi günleri söylenmiş olabilir. Pazartesiden üç gün sonra, yani perşembe günü doğru söyleyeceği için bu cümle pazartesi kurulmuş olamaz. Dolayısıyla doğru cevap cuma günüdür.
Önce 24 litrelik şişedeki suyla 11 litrelik şişe tamamen doldurulur. Sonra 11 litrelik şişedeki suyla beş litrelik şişe doldurulur. Beş litrelik şişedeki tüm su sonra 24 litrelik şişeye dökülür. Böylece 24 litrelik şişede 18 litre, 11 litrelik şişede de altı litre su olmuş olur. 11 litrelik şişedeki suyla yine beş litrelik şişe doldurulur ve bu su gene 24 litrelik şişeye boşaltılır. Böylece 11 litrelik şişede bir litre, 24 litrelik şişede 23 litre su olmuş olur. 11 litrelik şişedeki kalan bir litre, beş litrelik şişeye boşaltılır ve 24 litredeki suyla 11 litrelik şişe tamamen doldurulur. Bu son hamleden sonra 24 litrelik şişede 12 litre su kalmıştır.
