İlk Türk uçağını yapan Vecihi Hürkuş

İlk sivil ve askeri uçağı yapan ilk özel havayolu şirketini kuran ve aynı zamanda ilk düşman uçağını vuran adam: Vecihi Hürkuş... Hikayesi muhtemelen Türkiye'nin en inişli çıkışlı hayatına sahip olmasını beraberinde getiriyor. 6 Ocak 1896 İstanbul'da, gümrük müfettişi Faham Bey ve Zeliha Niyir Hanım'ın ortanca çocukları olarak dünyaya gelen Vecihi Faham... 16 yaşındayken eniştesi Kurmay Albay Kemal Bey'in yanında 1912'de Balkan Harbi'ne katıldı. Harbin ardından İstanbul'a dönerek, Beykoz Serviburun esir kampına kumandan olan Vecihi… 1914 yılında İstanbul – Kahire seferinde, Nuri, Sadık ve Fethi Bey'lerin şehit olmalarından çok etkilenerek pilot olmaya karar verdi. Ancak yaşı küçük olduğu için Makinist Mektebine gönderildi. Daha sonra 1. Dünya Savaşında, Bağdat cephesine 'Uçak Makinisti' olarak katıldı. Fakat uçak kazasında yaralanarak İstanbula döndü. Bu kaza Vecihi Hürkuş'un pilot olma isteğini körükledi ve Yeşilköy'deki Tayyare okuluna gitti, 1916 senesinde ilk uçuşunu gerçekleştirerek Pilot Astsubay olarak mezun olan Hürkuş… 1917 senesinde Kafkas cephesine atandı. Kafkas cephesinde bir uçak düşürerek Türkiye'nin uçak düşüren ilk pilotu oldu. Yine aynı cephede bir hava çatışmasında yaralanarak Rus'lara esir düştü. Azerbaycanlı Türk'lerin yardımı ile 1 yıllık esaretten sonra, yüzerek kaçtı ve… O zamanların başkenti İstanbul'a dönerek, 1920'de Kurtuluş Savaşı'na katıldı. Bir çok başarıya ve ilk'e imza atan Hürkuş; Kurtuluş Savaşı'nın ilk ve son uçuşunu gerçekleştirmiş ve… 3 takdirname alarak 'Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası'na layık görülmüştür. 1923 senesinde bir dönem İzmir Seydiköy'de görev yapar ve… 1924 yılında Yunanlılardan savaş ganimeti olarak toplanan parçalardan… İlk Türk uçağı olan 'Vecihi K-6' modelini üretir. Uçağın uçuş sertifikasını alabilmesi için izine ihtiyaç vardır. Bunun için bir heyet toplanır. Fakat heyette uçak uçurmayı bilen olmadığı için Hürkuş'a, 'Biz sana bu lisansı veremeyiz, uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar' denir. 28 Ocak 1925 senesinde Vecihi Hürkuş, denileni yapar uçağına atlar ve 15 dk'lık güzel bir deneme uçuşu yapar. Fakat 'İzin almadan uçtun' gerekçesi ile cezalandırılınca Hürkuş… Hava Kuvvetlerinden istifa eder ve Türk Tayyare Cemiyetine (TTC) katılır. TTC adına bağış toplamak ve halkı havacılık hakkında bilinçlendirmek için uçağını ister… Ancak hayır cevabını alır. Bu arada Vecihi Hürkuş Avrupa'ya gider ve Atlantik Okyanusu'nu geçmesi istenir. Ancak Fransız Aero kulübü'nün baskıları sonucu bu teklif geri çekilir. Milli Savunma Bakanlığı Kayseri'de, Tayyare ve Motor Anonim Şirketi adında bir uçak fabrikası kurmak ister… Kısa adı TOMTAŞ olan fabrika, uçak yapımı için Hürkuş ile anlaşır. Hürkuş, biri 14 kişilik Junkers G-24… Bir diğeri 6 kişilik, tek motorlu Junker F-13 model uçaklarla… 1927 senesinde Ankara – Kayseri arasında ulaşım uçuşları yapar. Bu uçuşlar Türkiye'nin ilk hava yolları uçuşları sayılabilir. Hürkuş, TOMTAŞ'a Junkers A-35 uçaklarının yakıt deposuna ilave yaparak Ankara – Tahran uçuşunu gerçekleştirmek istediğini söylemiş… Bu sayede üretimi arttırarak yabancı devletlere de uçak satabilme fikrini ortaya koymuştur. Ancak TOMTAŞ kabul etmemiş ve 1928 senesinde iflas etmiştir. 1930 Senesinde Vecihi Hürkuş, Kadıköy'de kiraladığı bir keresteci dükkanında, 3 ay gibi bir sürede, ilk Türk sivil uçağı olacak olan Vecihi K-14'ün çalışmalarına başlar ve… 23 Nisan 1931 senesinde Türkiye'den lisans alamadığı için Çekoslovakya'ya giderek, 'Uçabilir lisansı'nı oradan alır. Türkiye'ye döndüğünde hem halkı bilinçlendirmek hem de o dönem çalıştığı Türk Hava Kurumu adına bağış toplamak amacıyla 'Turneler' gerçekleştirir… Ancak 3 Kasım 1931 senesinde gelen telgrafla Vecihi K-14 uçuştan men edilerek uçması yasaklanır. 21 Nisan 1932'de Vecihi Hürkuş, ilk Türk Sivil Tayyare Mektebini Kurar ve 2'si kız toplam 12 öğrenci ile 27 Eylül 1932 eğitim ve öğretime başlar. Türkiye'nin ilk kadın pilotu olan, Bedriye Gökmen bu okuldan mezun olmuştur. Nuri Demirağ, uçak yapımı için Hürkuş'a 5000 TL verir… 1933 senesinde Hürkuş, adı Nuri Bey olan Vecihi K-16 uçağını yapar. Ayrıca aynı yıl tek kanatlı Vecihi K-15 ve… Uçak motoru kullanılarak Vecihi-SK adlı bir deniz botu da yapılmıştır. Türk Hava Kurumu başkanı Fuat Bulca Bey'den aldığı bilgi ile Atatürk… 'Ya, öyle mi? O halde Türk Kuşu namı ile yeni bir çalışma yolu açın ve Vecihi'den faydalanın!' emrini vermiştir. 1937 senesinde Türk Hava Kurumu, Hürkuş'u mühendislik eğitimi alması için Almanya'daki Weimar mühendislik okuluna gönderir… Hürkuş, 1939 senesinde diplomasını alır ancak Türkiye'ye döndüğünde, 'İki yılda mühendis olunmaz' gerekçesi ile uçak mühendisliği ruhsatını alamaz. Havacılıktan uzun yıllar ayrı kaldıktan sonra 1947'de Kanatlılar Cemiyeti'ni ve yine aynı adla Kanatlılar Dergisi'ni kurar. Ancak çoğunluğu üniversite öğrencilerinden oluşan birlik fazla yaşayamaz ve kapanır. 1951'de beş arkadaşı ile birlikte Türk Kanadı adında havadan zirai ilaçlama yapan bir şirket kurar. Fakat ortakları ile anlaşamaz ve şirketten ayrılır. 26 Kasım 1954'te Hürkuş Havayollarını kurar… Ancak kazalar, kaçırılmalar ve sabotaj gibi sebeplerden dolayı şirket uçuştan men edildi. Ankara'da geçirdiği bir kaza sonucu komaya giren Vecihi Hürkuş… İnsanların ay'a ayak basmak üzere uçtuğu gün olan… 16 Temmuz 1969 senesinde Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesinde hayata gözlerini yumdu.