Uzun süredir gündemde olan ve çözüm arayışı süren Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili son dakika gelişmesi gözleri yeniden bu konuya çevirdi. AK Parti Grup Başkanvekili Muhammed Emin Akbaşoğlu katıldığı bir televizyon programında EYT'lilerle ilgili önemli bir müjde verdi. EYT'lilerin şu anda içinde bulunduğu durumun 2002 öncesi yasaya dayandığını ifade eden Akbaşoğlu, "2022 yılı içerisinde EYT'lilerle ilgili de ne yapacağımızın müjdesini, Çalışma Bakanımızla beraber paylaşacağız." açıklamalarında bulundu.
Geçtiğimiz yıl gündeme tekrar gelen EYT konusunun bu yıl içinde bir çözüme kavuşturulması bekleniyor. Çözüm için değişik formüllerin masada olduğu biliniyor. Ancak öncelikle kimlerin bu yasa ile emekli olabileceği de belirlenmesi gerekiyor. Genel olarak EYT olarak ifade edilen kesim 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş yıl ve prim şartını tamamlamış ve yaşı bekleyen sigortalılardan oluşuyor. Ancak farklı kurumlarda çalışmaların olması, bazı sigortalıların prim bazılarının yıl şartını tamamlamamış bulunması çalışmaları zorlaştırıyor. Bu konuda daha önce değişik formüller üzerinde durulmuştu. Sadece prim ve yılı doldurmak yeterli denilirken, bir başka formülde belli bir yaşın da doldurulmuş olması gündeme gelmişti.
Yine yaş şartını doldurulmasına kalan süreye göre belli oranlarda maaş indirimi yapılması şeklinde uygulanan Almanya ve Finlandiya modelleri de tartışılmıştı. Ayrıca kademeli emeklilik ve kısmi emeklilik de konuşulmuştu. Bütün bu formüller çerçevesinde yapılacak çalışma için 5 adımlı bir çözüm sistemi de bulunuyor.
1-KAPSAMIN TESPİT EDİLMESİ
Öncelikle EYT yasasının kapsamının belirlenmesi gerekiyor. Yani kimlerin hak sahibi olacağı, yada olduğunun tespiti lazım. Böylece yasa çıkar çıkmaz hemen emeklilik hakkı kazanacakların sayısı da ortaya çıkacak. Bu sayının belirlenmesi ile birlikte maliyet hesapları daha kolay yapılabilecek. Ancak genel çerçeveye bakıldığında EYT'li grubu 9 Eylül 1999 öncesinde ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlamış, yıl ve prim şartını tamamlamasına rağmen yaş şartı getirildiği için emekli olamamış sigortalılar oluşturuyor. Bu tarihten önce sigortalı olanlar için yaş dışında erkeklerde 25 kadınlarda ise 20 yıl sigortalılık süresi şartı var. Bu sürede çalışıyor olmak ya da sigortalı olmak gerekmiyor. İlk sigorta olunun tarihten bu güne kadar erkekler için 25 kadınlar için ise 20 yılın geçmesi gerekiyor. Bu şarta bakıldığında 9 Eylül 1999 tarihi itibariyle kadınlar için 20 yıllık süre 2019 yılının 9 Eylül tarihinde dolmuş durumda. Erkekler için ise 2022 yılına göre 1997 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar için 25 yıl tamamlanmış durumda. Daha sonra sigortalı olanlar için de 25 yılın geçmesi gerekiyor. Ancak bu tarihten önce Emekli Sandığı'na girmiş ya da Bağ-Kur'lu olmuş EYT'liler de mevcut. Bütün bunlar ayrı ayrı değerlendirilerek kapsamlı bir çalışma yapılacak. Böylece yasanın da bir çerçevesi ortaya çıkacak
2- EMEKLİLİK ŞARTLARININ BELİRLENMESİ
Kapsamın belirlenmesinden sonra emeklilik şartlarının da tespit edilmesi gerekiyor. Bu noktada kimin hangi şartlarda emeklilik hakkı kazanacağı önem kazanıyor. Yani primini ve yılını dolduranların başka şarta bakılmaksızın emekli edilmeleri şeklinde bir öneri bulunurken burada farklı kurumlarda çalışmış (memur, esnaf, Bağ-kur Emekli Sadığı gibi) kişilerin hangi statüde emekli olacaklarının da tespiti gerekiyor. Burada belli bir yaşın üstünde olanlara emeklilik verilmesi gibi bir formül de konuşulurken, kademeli olarak emeklilik hakkının verilmesi de söz konusu olabilecek. Bütün bu formüllerin çalışılıp karar verilmesi gerekiyor. Böylece kapsama giren kişilerin belli şartları da tamamlamaları gerekecek.
3- MALİ BOYUTUNUN TESPİTİ VE KAYNAK BULUNMASI
Emeklilikte Yaşa Takılanlar'ın sayısı ile ilgili 5 milyon kişi gibi sayılar ortaya atılsa bile kesin bir rakam yok. Ancak farklı kurumlardan sigortalıların olduğu bir yapısı olması dolayısıyla çok sayıda insanı ilgilendiriyor. Bu noktada kapsam belirlendiğinde sayı da ortaya çıkacak. Bu yönüyle kaç kişinin emekli olabileceği ve kaç lira maaş alacağı hesaplanarak konunun mali boyutu da ortaya çıkartılacak. Mali boyut ortaya çıktıktan sonra bu paranın bütçeleştirilmesi ve kaynağının da sağlanması ile ilgili de çalışma yapılacak.
4- UYGULAMA USULÜNÜN BELİRLENMESİ
Bu aşamada uygulamayla ilgili kısımların da tespit edilmesi gerekiyor. Yani hak sahiplerinin belirlenmesi, onların emeklilik işlemlerinin usul ve esaslarının tespit edilmesi önem kazanıyor. Örneğin 9 Eylül öncesinde sigortalı olmuş ancak şimdi memur olarak çalışan birisi yasa çıktıktan sonra hangi kurumdan emekli olacak? Bu kişi memurluğa devam etmek istiyorsa EYT'li diye resen emekli mi edilecek? Gibi karmaşık soruların da cevap bulması gerekiyor. Yani kişilerin müracaatının şart olup olmadığı da burada önem kazanacak.
5-YASALAŞMA AŞAMASI
Bütün çalışmalar tamamlandıktan sonra uygulamanın başlayabilmesi için yasal çalışmanın da yapılması gerekiyor. Bunun için de bir taslak metnin oluşturulması ve bunun TBMM gündemine gelmesi gerekiyor. Burada milletvekillerinin de itiraz ve katkıları olacaktır. Bu süreçte yasa tasarısı Meclis'ten geçtikten sonra uygulanması için de yönetmeliklerin çıkartılması gerekiyor
