Çalışanların en çok merak ettikleri iki konu var. Birincisi; ne zaman emekli olacakları, ikincisi ise ne kadar emekli maaşı alacakları. Birincisini sizin işe giriş tarihiniz ve yaşınız belirliyor. İkincisini ise belirlemek sizin elinizde. Herkesin merak ettiği soru şu: Emekli olunca alacağım maaşı artırmak mümkün mü? Emekli maaşım nasıl hesaplanıyor?
Her iki soruya da cevap vermeye çalışalım..
Şu anda milyonlarca çalışan yaşı dolmadığı için emekli olamıyor ve bunların büyük kısmı çalışıyor. Çalışmaları emekli maaşını artırabilir de azaltabilir de. Burada püf noktalara dikkat etmek lazım. En önemli parametre sizin brüt maaşınız. Bu maaş eğer 4 bin lira ve üzerindeyse ileride maaşınız artacak. Asgari ücret ise istenilen seviyede artmayacak. Gelin emekli maaşını artıracak 8 adımı birlikte inceleyelim.
1) ÜÇ AYRI DÖNEM HESAPLANIYOR
Emekliliğinizi planlarken son bir iki yılı düşünmeyin. Şimdiden yani eğer imkan varsa 8-10 yıl öncesinden yapın. Böylece alacağınız maaşı daha da artırabilirsiniz. Çünkü maaş hesaplarken kazançlarınızın tamamına bakılıyor. Yani ilk sigorta olduğunuz tarihte aldığınız maaş da son maaşınız da emekli ücreti hesaplamasında kullanılıyor. Bu hesaplama da üç ayrı dönemde yapılıyor.
Emekli maaşı hesaplamasında kullanılan aylık bağlama oranları farklı dönemler için farklı oranlarda uygulanıyor. Yani her dönem için de ayrı hesaplama yöntemi kullanılıyor. Emeklilik için yapılan hesaplamalarda 2000 yılı öncesi, 2000-2008 10. ayı arası ve 2008 yılının 10. ayından sonrası olmak üzere üç ayrı dönem uygulanıyor. 2000 yılı ve öncesindeki dönemde aylık bağlama oranları çok daha yüksek uygulanıyor. Burada kazanca göre yüzde 70'i bulan çarpan kullanılıyor. Gösterge ise 14 binlere kadar çıkıyor. Yani bu dönemde yüksek kazanç bildirip çalışması fazla olanlar için emekli maaşı da yükseliyor. 2000-2008 arasında ise aylık bağlama oranları biraz daha düşerken bu kez gösterge sisteminin yerine gelişme hızı ve enflasyon da devreye giriyor. Güncelleme katsayılarıyla kazançlar bugüne uyarlanıyor. 2008'in 10'uncu ayından sonraki dönemde ise aylık bağlama oranları düşerken gelişme hızının yüzde 30'u dikkate alınıyor. Dolayısıyla emekli maaşını en az etkileyen dönem 2008 Ekim ayından sonraki çalışmalar oluyor.
Bu üç hesaplama toplanarak çalışanın emekli maaşı ortaya çıkarılıyor. Yukarıdaki hesaba göre 2000 öncesinde daha çok prim ödeyenlerin maaşları diğerlerine göre daha yüksek çıkıyor.
2) PRİME ESAS KAZANCA DİKKAT
Çok çalışmak ya da çok fazla günü olmak tek başına maaşı etkilemiyor. Hatta günü daha az olan birisi günü fazla olandan daha çok maaş alabiliyor. Burada sizin brüt maaşınız yani prime esas kazancınız önemli. Burada kabaca bir hesap yapılırsa brüt maaşınız 4 bin lira ve üzerinde ise yıllık 60-70 liralık bir maaş artırımına kavuşursunuz. Dolayısıyla maaşınızın asgari ücretten gösterilmesine razı olmayın. Gerçek maaşınız SGK'ya bildirilmiyor asgari ücretten bildirilip kalan elden veriliyorsa emekli maaşınız asgari ücretten hesaplanıyor demektir. Burada işveren hem sizin geleceğinizi çalıyor hem de devletten vergi ve prim kaçırıyor. Bu durumları hemen ALO 170'e bildirin.
3) ÇOK SİGORTA ÇOK MAAŞ
Eğer imkanınız varsa birden fazla yerde sigortalı çalışmak prime esas kazancınızı yükseltecektir. Kaç yerde sigortalı olursanız olun bir ayda 30 gün sayılır. Ancak kazancınız toplanacağından yükselir. Burada bir üst tavan bulunuyor. SGK'ya bildirilecek prime esas kazanç brüt asgari ücretin 7.5 katından fazla olamıyor. Bu yıl içtin tavan ücret 22 bin 72 lira 50 kuruştur.
4) TAVANDAN BİLDİRMEK KAZANDIRIR
Primlerinizi kendiniz ödüyorsanız, yani BAĞ-KUR'lu iseniz ya da isteğe bağlı sigorta yaptıysanız elinizden geldiğince tavandan ödemeye gayret edin. Eskiden tavan ödeme, brüt asgari ücretin 6.5 katı idi. 1 Ocak 2017'den itibaren 7.5 katına çıkartıldı. Yukarıda da belirttiğimiz gibi tavan 22 bin 72 lira 50 kuruş. Ancak son 1 ya da 2 yılda bunu yaparsanız ödediğiniz para alacağınız zammı karşılamaz. Tavandan ödenmesi ne kadar önceden yapılırsa emekli maaşı o kadar artacaktır. Askerlik ve doğum borçlanmalarını da imkan varsa yüksekten yapmak maaşı artırır ancak tek başına çok yüksek bir artışa yol açmaz hazırlatalım.
5) BAĞ-KUR MU? SSK MI?
32008 yılında tüm kurumlar SGK çatısı altında birleşse de henüz tam bir norm birliği sağlanamadı. Yani emeklilik hesaplamaları ve maaş hesaplamaları kurumlarda farklı yapılıyor. Bu durumda SSK'lı olmak Bağ-Kur'lu olmaya nazaran daha avantajlı. Hem daha erken emekli oluyorsunuz hem de maaş farklı oluyor. Bunun için son 3.5 yıl yani 1.261 gün büyük önem kazanıyor. Son 3,5 yılda SSK'lı olarak çalışırsanız emekliliğiniz SSK yani 4A şartlarından hesaplanır. Eğer Bağ-Kur'lu iseniz bir başka işyerinde SSK'lı olarak çalışabilirsiniz.
6) PLANI ERKEN YAPIN
Emeklilik planını son yıllara bırakmayın. Şimdiden yapın. Ne kadar erken davranırsanız o kadar kazançlı çıkarsanız. Zamanınız daraldıysa son 3.5 yılı iyi değerlendirin. Bu sürede yüksek prim yatırmayı ihmal etmeyin.
7) FORMU DOLDURURKEN DİKKAT
Emeklilik zamanınız geldiğinde başvuru sırasında eş, çocuk gibi bakmakla yükümlü olduğunuz kişi sayısını tam olarak bildirin. Bu kişiler de emekli maaşınızı olumlu etkiliyor.
8) GİYDİRİLMİŞ ÜCRETE DİKKAT
Aylık kazancınız maaşı belirleyen en büyük etken. Dolayısıyla öncelikle gerçek maaşınızın bordroda olmasına özen gösterin. düzenli nakit ödemeleriniz varsa (İkramiye, prim, kira yardımı vs) bunların da brüt kazanca eklenip eklenmediğine dikkat edin. Bu sayede hem prime esas kazancınız artacak hem de tazminat alırken yüksek maaştan hesaplama yapılacaktır.
