Sabah Memurlar'a gelen soruların yanıtları;
SORU: Bizler bir özel firmada çalışıyoruz. Ücretsiz izne gönderileceğiz. Bu durumda ödenecek destek parasından nasıl yararlanabiliriz. Başvurumuzu nereye yapacağız. (Bir grup çalışan)
Cevap: Mevzuatımıza göre ücretsiz izin hem işçi hem işverenin anlaşması ile oluyor. Ancak yeni düzenleme sonrasında işveren ücretsiz izne tek taraflı olarak gönderebilecek. Bunun yanında işten atılma da yasaklandı. Tek taraflı ücretsiz izin fesih yasağı süresince geçerli olacak.
Tek taraflı ücretsiz izin sonrasında çalışanlara izin süresince her ay brüt asgari ücretin yüzde 40'ı kadar( 1.177,20TL) nakdi destek ödemesi yapılıyor. İşçinin iş akdi askıda olduğu için fesih yapılmıyor. GSS primleri yatırılıyor ve sağlık hizmetlerinden yararlanıyor. Şartları sağlayamadıkları için işsizlik maaşı alamayanlar ve tek taraflı ücretsiz izne ayrılan çalışanlar ücret desteğinden yararlanacak. Kısa çalışma ödeneği alanlar ve emekli çalışanlar destekten yararlanamıyor.
Nakdi ücret desteğinden yararlanılabilmesi için ücretsiz izne ayrılan işçilere ilişkin aylık bildirimler,
"https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemi" internet adresinden ücretsiz iznin verildiği ayı takip eden ayın 3'üne kadar işverenlerce yapılır. Dolayısıyla sizin bir başvuru yapmanıza gerek yok bu başvuruyu işvereniniz yapacak.
PART-TİME ÇALIŞANA KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ
SORU: Kısmi süreli çalışan bir işçiyim. İşletmemiz zaman zaman kapanıyor ya da üretim azalıyor. Diğer işçilerle birlikte bizim de kısa çalışma ödeneği alma hakkımız bulunuyor mu? (ismi saklı)
Cevap: Koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla işçinin son 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması halinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir. Dolayısıyla burada kısmi süreli ya da tam zamanlı ayrımı yapılmıyor. Şartları taşıyorsanız siz de alabilirsiniz.
KIDEM HESABINDAN SAYILIR
SORU: Ücretsiz izin yıllık izin hesabı ve kıdem süresinde kullanılabilir mi? Tazminat alırken ya da yıllık izin kullanırken bu süreler hesaplanacak mı? Yaşar AKIN
CEVAP: Normal şartlarda ücretsiz izin kıdem ve yıllık ücretli izin hesabında kullanılamıyor. Çünkü mevzuatımıza göre ücretsiz izin hem işçinin hem de işverenin ortak kararıyla oluyor. Zorla yapılan ücretsiz izin tazminat hakkı doğururken, işçi kendi kararıyla ayrılırsa tazminatsız atılabiliyor. Ancak torba yasa ile getirilen işverene tek taraflı ücretsiz izin hakkı bu durumu değiştiriyor. İş Kanunu'nun 55. Maddesi yıllık izin hakkı hesabında çalışılmış gibi sayılan halleri düzenlemektedir. Bu maddenin j bendinde "İşveren tarafından verilen diğer izinler ile 65 inci maddedeki kısa çalışma süreleri." İfadesi yer almaktadır.
Bu maddeye göre işveren tarafından verildiği için ücretsiz izinlerin de kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin hesabında kullanılabileceği görüşündeyiz.
TAZMİNAT HAKKI
SORU: 2004 Mayıs sigorta girişim ve 5334 günüm var. Çalışmaya devam ediyorum. 3600 günden kendi isteğimle işten ayrılsam kıdem tazminatı alabilir miyim? Erol Gümüşsoy
CEVAP: İstifa ederek kıdem tazminatı alabilmenin bazı istisnaları var. Bunlardan birisi de yaş dışında emeklilik şartlarını sağlamak. 9 eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar için 15 yıl 3600 gün sigortalı olma şartıyla tazminat alınıp ayrılma imkanı bulunuyor. Bu tarihten sonra sigortalı olanlar ise 25 yıl 4500 gün ya da 7 bin günü tamamlayarak tazminat talebinde bulunabilir. Sizde 2004 girişiniz dolayısıyla bu şartlara tabisiniz.
BOŞUNA PARA VERMEYİN
SORU: Son bir sene Sigorta primini yüksek göstermenin emekli maaşında bir artışa sebebi olabilir Aydın YALÇIN
CEVAP: Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlara bakılıyor. O yüzden son sene yüksek yatırmak eğer öncekiler düşükse emekli maaşınızı artırmaz, boşuna yük almış olursunuz. Düşünün bir sene yüksekten yatırsanız ayda 6 bin lira civarında prim gerekiyor. Bu da yılda 72 bin lira eder. Sizin maaşınız 500 lira artırsa ki böyle bir ihtimal yok 144 ay beklersiniz bu ödediğiniz paraya gelebilmek için. Hesabı siz yapın.
ASKERLİK AVANTAJ SAĞLAR
SORU: 15.10.1970 doğumluyum. Sigorta girişim 01.02.1993, askerliğimi 1990 yılında 18 ay olarak yaptım. Askerliği borçlanırsam ne zaman emekli olurum? Halil KAZAN
CEVAP: İşe başlangıcınıza göre 25 yıl, 54 yaş ve 5675 prim gün şartlarına tabisiniz. Prim gün sayınızı tamamlayarak 54 yaşınızın dolacağı 15.10.2024 tarihinde emekli olursunuz. Ancak 2.5 aylık askerlik borçlanarak 53 yaşınızın dolacağı 15.10.2023 tarihinde yani tam bir yıl önce emekli olabilirsiniz. Askerliğin 2.5 ayını da ödeseniz bir yıl kazanırsınız, hepsini de ödeseniz bir yıl kazanırsınız.
İKİ İŞTE SİGORTA OLUR
SORU: Bir çalışanın aynı anda ikinci bir işte sigortalı olarak çalışması İş Kanunu bakımından bir engel doğurur mu? Adıma iki yerden sigorta primi yatsa sakıncası var mı? Mehmet Ali KAYA
CEVAP: İş sözleşmesinde başka bir işte çalışma yasağı yoksa veya işveren işçinin başka bir işte çalışmasına izin vermiş ise işçi başka bir işte de çalışabilir. Adınıza iki yerden prim yatmasında SGK açısından sakınca yok. Ancak işverenin ikinci işinizi yapmanıza izin vermesi gerekir. Böyle bir izni yoksa işveren bunu öğrendikten itibaren 6 iş günü içinde işçinin iş sözleşmesini tazminatsız olarak sona erdirebilir.
GÜNLÜK SÜRE 7,5 SAAT
SORU: Özel bir kuruluşta çalışıyorum. Çalışma saatlerimiz çok uzun. Günde 12-13 saat çalışıyoruz. Biz çalışma saatlerini günde 8 saat biliyoruz. Biz yasaya aykırı mı çalıştırılıyoruz?(ismi saklı)
CEVAP: 4857 sayılı İş Kanunu'nun 63'üncü maddesi uyarınca, genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir ve toplu iş sözleşmesi veya işçi işveren arasındaki anlaşma ile aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
Bu şekilde genel uygulamaya göre, hafta içi günlük 8 saat, hafta sonu da Cumartesi günü 5 saat çalışmayla 45 saatlik haftalık çalışma süresi tamamlanır. Bu 45 saati aşan çalışmalar ise fazla çalışmaya (fazla mesaiye) girer ve her bir saatlik fazla çalışma için işçiye, saat başına düşen normal ücretinin yüzde 50 fazlasının yani 1.5 katının ödenmesi gerekir.
MAAŞINIZ DÜŞMEZ
SORU: 1971 doğumluyum. 1991 yılında Bağ-Kurum başladı. 1993 yılında SSK'lı olarak çalışmaya başladım. Yaklaşık 8 bin günüm var. Günü dolanlar sigortalı çalışırlarsa emekli maaşı düşer diye bir iddia var. Doğru mu? Ali KARABACAK
CEVAP: Emekli maaşının hesaplanması ile ilgili yöntemleri bu köşeden zaman zaman anlatıyorum. Emekli maaşı hesaplanırken sizin ilk aldığınız ücretten son aldığınız ücrete kadar tüm kazançlarınız dikkate alınıyor. Bu yüzden ne kadar çok kazanç bildirirseniz emekli maaşınız da o kadar artar. Asgari ücretle çalışan birisinin emekli maaşı düşük olurken yüksek maaş alan birisi ise emekli aylığında avantajlı oluyor. Bu yüzden gününüz dolduktan sonra şaş beklerken çalışanlar eğer asgari ücretten gösterilmiyorlarsa emekli maaşları artacaktır. Bu tür algılarla insanları sigortasız çalışmaya yönlendiriyorlar. Hiçbir şekilde sigortasız çalışmaya razı olmayın. Sigortasız çalışırsanız birçok sıkıntı yaşarsınız. Sizi sigortasız çalıştıran işveren de hem devletten vergi ve prim kaçırır hem de sizin geleceğinizi çalarak iki kere hırsızlık yapmı4ş olur.
TAZMİNAT ALIRSINIZ
SORU: Özel sektörde çalışıyorum. Patron sinirlenince bizlere hakaret ediyor. Böyle bir hakkı var mı? (ismi saklı)
CEVAP: İş Kanunu'na göre, işverenin işçisine hakaret etmesi tazminat hakkı doğurur. Hatta işçi için bildirim yapma zorunluluğu bile ortadan kalkar ve bildirim yapmasına gerek kalmadan iş sözleşmesini feshedebilir. Siz de bu nedenle iş sözleşmenizi fesh ederseniz tazminat alabilirsiniz.
