Türkiye'de sadece birkaç körüklü çizme ustasından biri olan Etem Karakaş, 89 yaşında olmasına rağmen meslek hayatında ün saldığı körüklü çizme üretimine devam ediyor. Her aşamada el emeği gerektiren üretiminin zorluğu, fabrikasyon üretimin "Ismarlama" denilen bireysel ölçülere göre üretimi bitirmesi gibi etkenler karşısında, Karakaş aldığı siparişleri yetiştirmek için kalfası ile mücadele ediyor.
KALFA YETİŞTİRME KONUNDA BEN ŞANSLI ÇIKTIM
Turgutlu'da uzun yıllardır "ısmarlama", kişiye özel ölçülerle deri ve köseleden, normal ve yüksek ökçeli ayakkabı ile körüklü çizme üreten Etem Karakaş mesleğe çırak yetişmediğini, ustalarında tükenmek üzere olduğunun üzüntüsünü dile getirdi.
Karakaş "O zaman öyleydi babamız bir meslek öğrensin diye yazları bir ustanın yanına verirdi. Okuyamaz ise bir mesleği olsun oğlumun. Biz beş çırak olarak ustamızın yanında okullar kapandığında çalışıyor kışın okula gidiyorduk. Eskiden öyleydi babalar, çocuklarının meslek edinmesini arzu eder esnaf yanına verirdi. O dönemde bayrama bir hafta kala terziler ve ayakkabıcılar, bayrama bir hafta kala sipariş yetiştirmek için gece gündüz çalışırlardı. Şimdi bunlar kalktı meslek liseleri var ama onlardan da ayakkabı ustası yetişmiyor. Farklı alanlara yönelik eğitim veriyorlar" ifadelerini kaydetti.
Üretimin azalmasıyla çırak ve kalfa yetiştirmenin mümkün olmadığını ifade eden Karakaş, babaların artık çocuklarını ayakkabı ustası olması için esnafın yanına vermediğini, gençlerin eskisi gibi bu mesleği tercih etmediğini söylüyor. Bu nedenle alanda kalfa ve ustaların yetişemediğini dile getiren Karakaş, bir kalfa yetiştirerek sanatını kendinden sonra birine aktarmış olmaktan duyduğu mutluluğu ifade ediyor ve ben bu konuda şanslıydım dedi.
İKİ DEFA YILIN AHİSİ SEÇİLDİ
"Kaymakam Nazmi Bey döneminde Turgutlu'da yılın Ahisi seçildiğini, Manisa merkezde de yine yılın Ahisi seçildiğinde Vali Hakan Güvençer tarafından şed kuşatıldığını ve belgesini aldığını ifade eden Karakaş" Ayakkabı Fuarı vardı bizde çizme götürdük fuara, Vali Mustafa Hakan Güvençer bey yanımıza geldi. Markalaşmaya büyük önem veriyordu, arkadaşlar marka olmak kolay değil dedi, arkadaşımız marka olmuş dedi. Ethem İş Markası. Eşim vefat ettikten sonra Uğur Turan ve Vali bey taziyeye geldi bana" diye konuştu.
ESKİSİ KADAR SERİ OLMASADA ÜRETİME DEVAM EDİYOR
Dostları ziyaretine geliyor, ihtiyaç sahipleri de dükkanından eksik olmuyor. Ufakta olsa mekânı bir hayır kapısı gibi, ihtiyacı olanlar Ethem amcaya uğruyor elindekini paylaşıyor. Yeri geliyor ihtiyacı olduğunu bildirenlere dükkanına uğrayan hayırseverleri yönlendiriyor.
Karakaş, yaşının verdiği sıkıntılardan şikayetçi olmasa da eskisi kadar yoğun iş çıkaramamaktan şikâyet ediyor.
Körüklü çizme hala üretimine devam ettiğini söyleyen Ethem Amca, hala talep olduğunu belirterek, elinde Uşak bölgesine özgü bir çizme olduğunu ve işin hazırlığını yaparak kalıpları hazırladığını söylüyor. Ancak ilerleyen yaşı nedeniyle hazırladığı işlerin dikimini kalfası Kenan Sormaz'ın akşam geldiğinde yaptığını iş bölümünü bu şekilde gerçekleştirdiklerini belirtiyor.
Gençliğinde 25-30 çift ısmarlama ayakkabı üretebilirken, yaşın getirdiği durumla artık haftada en fazla 5 çift çıkarabiliyor. Körüklü çizmelerinin üretimi ise en az 15 gün içinde gerçekleşiyor, körüklerin kuruması için belli bir sürenin geçmesi gerekiyor.
ISMARLAMA ÜRETİM TEKNOLOJİYE YENİLDİ
Teknolojinin gelişmesi, fabrikasyon üretimin artması ve gençlerin artık hafif olan spor ayakkabıları "ısmarlama" ürüne göre iki katı fiyat vererek aldıklarını kaydeden Karakaş, birebir kullanıcının ölçülerine göre yapılan ve rahatı ile bilinen ayakkabıların tercihinin azaldığını belirtiyor.
Karakaş mesleğin teknolojik gelişmeler sonrası iş gücü kaybettiğini de ifade ediyor. Gençlerin fabrikasyona yönelmesi ile azalan sipariş ve üretim kaynaklı mesleğe tercihin azalmasının alanda usta ve kalfa yetişmesine mâni olduğuna dikkat çekiyor.
Körüklü çizmede ise belli bir müşteri potansiyeli bulunuyor ve talep hala devam ediyor. Birebir kişinin ayak ölçüsüne göre üretimin ustalar tarafından artık tercih edilmediğini söyleyen Karakaş ayağa ölçü alarak üretimi devam ettirdiklerini belirterek ellerinde sipariş ölçülerini kayıt altında tuttukları bir ölçü arşivi de bulunduğunu söylüyor.
ARŞİV DEFTERDE YILLARIN AYAK İZİ VAR
İşin hassasiyetine değinen Karakaş "Hazır iş ile ısmarlama iş harasında her zaman fark vardır her şey birebir ölçüye göre elde yapılır kullanım bu nedenle daha rahattır. İşin hazırlığını ben yapıyorum akşam geldiğinde kalfa dikimi yapıyor, körükler yine bana ait körükleri ben yapıyorum. Körükler yapıldıktan sonra ıslatılıyor kambaya alınıp iki üç gün kuruyor diyor. Cirit oyunu ile ilgilenenler var onlar çok önem veriyor" diyor
Herkesin ayağının bir ölçüsü olduğu ve ölçüye göre ayakkabı yaptıklarını söyleyen Ethem Karakaş, 64 yıldan bu yana aldıkları ölçülerin bir defterde kayıtlı olduğunu söylüyor; "Bu alışkanlık bana ustamdan miras. 'Söz uçar yazı kalır' derler onu uyguluyorum. Müşterinin ayağını yıllardan beri biriktirdiğim defterlerin birine bastırıyorum. Daha sonra kalem yardımıyla ayağın izini deftere çiziyorum. Bu işlemden sonra nasıl bir ayakkabı istediğini defterimin üzerine resmediyorum Hafızamda soyut olarak olgunlaşan ayakkabıyı işlemeye başlıyorum. Üretim sürecini ifade ediyor.
