Emmy Noether'in 133. Doğum Günü! Matematiğin duayeni olarak gösterilen Alman Geometri uzmanı
Emmy Noether için Google'dan büyük vefa. Google önemli günlerde önemli kişiler için oluşturduğu Doodle'da bugün
Emmy Noether anıldı. Peki
Emmy Noether 'i bu kadar kıymetli kılan nedir?
Gündeme göre değişiklik gösteren ve ziyaretçiler tarafından büyük ilgi gören bu hizmetin detaylarını sizler için araştırdık. İnternet ortamında dünyanın en çok ziyaret edilen sayfası sizin de bildiğiniz üzere tartışmasız Google ana sayfasıdır. Google , internet araması, çevrimiçi bilgi dağıtımı, reklam teknolojileri ve arama motorları için yatırımlar yapan çok uluslu Amerikan anonim şirketidir. 1998 yılından bu yana çalışmalarını sürdüren Google'ın en bilindik çalışmalarından biri olan Doodle ziyaretçileri sürprizleriyle şaşırtıyor.
İŞTE O DOODLE
Günün anlam ve önemini belirtmek için
Emmy Noether kelimesinde olduğu gibi sürekli değişen sözcüklerle kullanıcı karşısına çıkan
Doodle ziyaretçilerine bu alanda çok faydalı bir hizmet sunmuş oluyor. Yoğun iş temposundan gündeme dair gelişmelerden uzak kalan internet kullanıcıları
Emmy Noether gibi popüler kelimelerinden Doodle sayesinde haberdar olup, önemli ve özel günlerden de geri kalmamış oluyor.
Yüksek matematikçi ve teorik fizikçidir. Modern cebiren önemli katkıları vardır. Babası Max northerde matematikçidir ve cebirsel geometride bazı teoremleri ile tanınmıştır. 1881 yılında Almanya'da doğdu annesi zengin bir ailenin kızıydı.1933 yılında , yahudi olduğu için Naziler tarafından sürgün edildi. Nazilerin elinden kurtulmayı, başardı ve Amerika'da Bryn Mawr College' de kısa bir süre profesörlük yaptı. 1935 yılında kanser olup öldü. Emmy, Avrupa da üniversiteye giden ilk kadın olmuştur. Bunu başarmak için kişilerle ve kurallarla mücadele etmiş, akademik hayata başlamak için Hilbert'ten destek almıştır.
2. Dünya Savaşı'ndan sonra Nazilerin yaptıklarının özrü olarak emmy onurlandırmak için ,Erlangen üniversitesi, matematik alanında uzman bir Gymnasivm'a Noether adını vermiştir.
Sonja Kowalewsky'den 30 yil sonra dogan Emmy Noether'in modern soyut bilime katkilarini anlatmak için daha bilimsel bir yazi çerçevesi gerekir. Üniversite ögrenciligim sirasinda, rahmetli hocam Cahit Arf'in cebir ve ileri sayilir teorisi derslerinde Noether ismini çok duymustum, ama kendisinin bir büyük hanim matematikçi oldugunu sonradan farkettim; soyadinin önündeki harflere dikkat etmemisim herhalde... Çünkü babasi Max Noether (1844-1921) Almanya'da yasamis, cebirsel fonksiyonlar teorisi, cebirsel geometride sayisiz teoremleri ile taninmis bir matemakçidir.
Erlangen'de dogan kizi Emmy, önce Göttingen'de profesör olmus, modern cebire önemli katkilarda bulunarak sayisiz ögrenciler yetistirmistir. Topoloji ve ideal teorileri ve Galois teorisinin modern takdimi üzerindeki arastirmalari ile adini dünyaya duyurmustur. 1933'de Yahudi oldugu için Alman Nazizmi'nden kaçmak zorunda kalarak, ABD'ye göç etmistir. Yine orada önemli bir kolej olan Bryn Mawr College'de profesörlüge baslamistir. O da, oldukça genç ölmüstür. Daha uzun yasasaydi matematik çok seyler kazanacakti.
Alman matematikçisi Landau'a göre Emmy, N. ailesinin baslangiç (orijin) noktasidir.
EMMY NOETHER KİMDİR?
23 Mart 1882'de doğan Emmy soyut cebir ve kuramsal fiziğe olan çığır açıcı katkılarıyla bilinen bir Alman matematikçidir. Pavel Alexandrov, Albert Einstein, Jean Dieudonné, Hermann Weyl, Norbert Wiener ve daha birçok kişi tarafından halka, alan, ve cebir teorilerinde devrim yaratan, tarihin en önemli kadın matematikçisi olarak nitelendirmiştir. Noether teoremi simetri ile korunum yasaları arasındaki temel bağı açıklar.
Bavyera'nın Erlangen kasabasında Yahudi bir aileye doğmuştur. Babası matematikçi Max Noether'dir. Gerekli sınavları geçtikten sonra Fransıca ve İngilizce öğretmeyi planlamıştır ama sonunda babasının ders verdiği Erlangen Üniversitesi'nde matematik okumuştur. 1907'de Paul Gordan'ın danışmanlığında tezini bitirdikten sonra Erlangen Matematik Enstitüsünde maaş almadan yedi yıl çalışmıştır. O zamanlar kadınlar akademik pozisyonlardan dışlanmışlardı). 1915'de David Hilbert ve Felix Klein tarafından Göttingen Üniversitesinin dünyaca ünlü matematik araştırma merkezi olan, matematik bölümüne katılması için çağrıldı. Fakat üniversite yönetimi tarafından reddedildi ve dört yıl daha Hilbert adına ders vermeye devam etti. Ders verme hakkı 1919'da verildi, bu sayede Privatdozent (Germenik üniversitelerde, sahibinin, profesörlük makamına sahip olmaksızın bağımsız olarak ders verebileceği anlamını taşıyan unvan) unvanını alabildi.
Emmy Noether, 1933'e kadar Göttingen matematik bölümünün ileri gelen üyeleri arasındaki yerini sürdürdü; öğrencilerine zaman zaman "Noether oğlanları" denirdi. 1924'de Hollandalı matematikçi B. L. Van der Waerden öğrencisi oldu ve kısa zaman içinde Noether'in çalışmalarının önde gelen yorumcusu oldu; Noether'in çalışmaları öğrencisinin yazdığı 1931 tarihli ders kitabı, Modern Cebir'in'in ikinci cildinin temelini oluştuyordu. 1932 Zürih Uluslararası Matematik Konferansı'na katılımına kadar, cebirsel yetenekleri tüm dünyada tanınmıştı. Ertesi yıl Alman Nazi hükümeti Yahudileri üniversite pozisyonlarından çıkarttı ve Noether, Pensilvanya'daki Bryn Mawr Üniversitesinde bir pozisyona geçmek üzere Amerika Birleşik Devletlerine taşındı. 1935'de yumurtalıklarındaki kist için ameliyata girdi, iyileşme belirtilerine rağmen dört gün sonra Emmy Noether 53 yaşında öldü.
Emmy Noether'in matematik çalışmaları üç "dönem"e ayrılmıştır. İlkinde (1908-19), cebirsel değişmezler ve sayı alanlarıüzerine etkin katkılar sağlamıştır. Varyasyonlar hesabındaki diferansiyel sabitler üzerine çalışmaları, Noether teoremi, "modern fiziğin gelişmesine yol gösteren şimdiye kadar kanıtlanmış en önemli matematik teorilerisi" olarak sayılır. İkinci dönemde (1920–26), "soyut cebri değiştiren" çalışmasına başladı. Emmy Noether, Idealtheorie in Ringbereichen (Theory of Ideals in Ring Domains, 1921) isimli makalesinde değişmeli halkalarda idealler teorisini geniş kullanıma sahip kuvvetli bir araç haline getirmiştir. Artan zincir koşulunu zarifçe kullanmıştır ve bu sebeple bu koşulu sağlayan nesnelere Noetherian denir. Üçüncü döneminde (1927-1935), değişmez cebirler ve hiperkompleks sayılar hakkında başlıca işler yayınlamıştır ve grupların representation teorisi ve modüller ve idealler teorilerini birleştirmiştir. Kendi yayınlarının yanı sıra Noether fikirleri konusunda da oldukça cömertti ve başka matematikçiler tarafından yayınlanan işlerde, bu işlerin alanlarının uzaklağına rağmen defalarca referans olarak verildi.
