Birçok insanın aklında, istihbarat dünyasıyla ilgili imajı oluşturan aslında edebiyat ve sinemada anlatılan istihbarat hikayeleridir... İstihbarat dünyasıyla ilişkide olanlar ise bu dünyanın gerçeklerinin roman ve filmlerde anlatıldığı gibi olmadığını söyler. Zannımca işin doğası gereği de böyle olması gerekir. Çünkü istihbarat dünyası, kurmaca hikayeler ve onların oluşturduğu imajlar sayesinde gerçekleri kamufle etme şansı bulur bu sayede. Peki biz gerçekleri nasıl öğreneceğiz? Genel olarak bu alana ilgi duyan gazetecilerin ya da yazarların özel çalışmasıyla gerçekler anlatılagelir. Gazeteci Ferhat Ünlü de meslek yaşamı boyunca istihbarat dünyasına ilgi duyan ve bu ilgisi sayesinde bu alanda uzmanlaşmış bir kalem. Sahi Kitap'tan çıkan 'MİT Efsanesi: İstihbaratın Gayriresmi Tarihi' kitabında hep kapalı kutu olarak bilinen MİT'in tarihini anlatıyor.
Tabii MİT'in gayrıresmi tarihi demek, bir anlamda Türkiye'nin gayrıresmi tarihi anlamına geliyor. Ünlü de böylesi bir perspektifle MİT'in tarihini araştırmış. Araştırırken de 'teşkilattan' birçok isimle görüşmüş. Yakın tarihimizde önünü arkasını bildiğimizi sandığımız birçok olayın aslında hiç de bildiğimiz gibi olmadığını kitabı satır satır okurken şaşarak öğreniyoruz.
Mesela terör örgütü PKK'nın lideri Abdullah Öcalan'a yapılan başarısız suikastlar... Ya da devlet içindeki güç odaklarının derin çekişmeleri. MİT'in şehitleri, kahramanları da var kitapta. İhanet edenlerin hikayeleri de...
Kitapta MİT'in tarihi, kimi olaylar ekseninde anlatılırken sürekli Ünlü'nün vurgu yaptığı bir durum var: İstihbari bağımsızlık. Bu durumu, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği öneme atıfta bulunarak anlatan Ünlü, bir devletin bağımsızlığının istihbari bağımsızlığı ile mümkün olacağını söylemeye getiriyor. Sonra da MİT'in de bu yöndeki gelişimini ve dönüşümünü ele alıyor. Burada da çoğu zaman askerlerin kontrolündeki MİT'in zamanla nasıl sivillere geçtiğini ve bu sivilleşmenin de MİT algısını ve işlevini nasıl değiştirdiği örnekleriyle açıklıyor. Tabii MİT deyince özellikle Türkiye'de hemen derin devlet akla gelir. Derin devletin sicili de algısı da pek olumlu değil toplumsal hafızamızda. Genel olarak devlet içi güç odaklarının birbirlerinin hamlelerini boşa çıkarmak için birtakım operasyonlar yaptığı ve bu operasyonların da yakın tarihimizin kırılma noktalarına denk gelmesi düşündürücüdür hep. Özellikle darbeler öncesi, bu operasyonlarla darbeye zemin hazırlandığı düşünülür, bu kamuoyunda da dillendirilir.
'MİT Efsanesi'nde teşkilatta çalışmış insanlarla yapılan görüşmelerde bu tür olaylara da 'kısmen' cevap veriliyor. Dolayısıyla Ferhat Ünlü MİT'in tarihini, geçmişten günümüze değişimini anlatırken, kitap yakın tarihimizin kimi olaylarının perde arkasına bakmamızı da sağlıyor.
