Sinema yönetmen sanatıdır sözü boşuna söylenegelmiyor. İşin doğası gereği yönetmen bir filmin en üst derecede sorumlusudur. Filmin dilini, anlatımını, atmosferini o belirler. Oyuncular ise yönetmenlerin birer enstrümanlarıdır.
Fakat set bitip film salonda seyredilmeye başlayınca algı düzeyinde iş değişiyor. Oyuncular başrole geçiyor. Çünkü perdede gördüğümüz insanlar onlar. Dolayısıyla işin doğası gereği yönetmenler ve oyuncular arasında tuhaf bir ilişki vardır. Artistlik Yapma kitabı tam da bu tuhaf ilişkiyi örnekleriyle anlatıyor bize.
Kitapta isminin hakkını veren 'artistlik' örnekleri gırla. Bazen ünlü bir oyuncu bu mesela Marlon Brando olabiliyor, bazen de ünlü bir yönetmen kapris sınırlarını aşan artistlikler yapabiliyor. Aslında bu artistliklerin özünde bir iktidar mücadelesi olduğu apaçık. İster oyuncu ister yönetmen taraflardan biri biraz diplomatik davranıp bu mücadeleye girmeyi reddedince ve "Burada bir film çekiyoruz" deyip karşısındakine görev tanımını hatırlatılınca işlerin çözüldüğünü anlıyorsunuz.
Ama kitabın asıl kurcaladığı noktalar şunlar: Bir oyuncu yönetmenin kurduğu dünyaya nasıl yaratıcı katkı sağlayabilir, yönetmen bu katkıya ne kadar hazırlıklı, hazırlıklı ise oyuncuya nasıl yardımcı olmalı?
Bu soyut sorulara, somut yaşananlar üzerinden cevap arıyor kitap. O zaman da bolca 'artistlikler' çıkıyor ortaya. Bunlar da bağırma, emir verme, tersleme, alttan alma, karşılık verme şeklinde sete yansıyor.
Mesela Woody Allen. Oyuncu yönetimiyle ilgili söylediği söz şu: "İyi oyunculuk kimin daha yüksek sesle bağırdığına göre belirlenir." Yani Allen'ın bağırıp, otorite kurup oyuncudan üst düzey performans alan yönetmen kuşağından olduğunu anlıyoruz böylece.
Tamam da bu durum karşısında oyuncu cephesinde neler yaşanıyor? Kurtwood Smith'in sözlerine kulak verelim: "Bir yönetmen sürekli 'Hayır, hayır, böyle olmalı' diyorsa çok geçmeden geri çekilir ve ne yapacağınızı söylemesini beklersiniz. Ya da onunla mücadele edersiniz, ki bu sadece bolca gerilim yaratır." Yani öyle bağırıp çağırınca, oyuncuyu gerince iyi performans almak mümkün değil.
Artistlik Yapma sinemanın koridorlarında dolaşan ilginç bir kitap ama keyifli ve bir o kadarla sinemacıların kişiliğiyle ilgili türlü türlü bilgiler veren meraklısı için faydalı bir eser.
Diriliş filminde yönetmen Innaritu ile oyuncu Tom Hardy arasında gerginlik yaşandığı basına yansımıştı. Ama sonradan tatlıya bağladılar!
ARTİSTLİK YAPMA
John Badham-Craig Modderno
Çeviri: Samim Sakacı
Can Yayınları, Sinema
350 sf., 26 TL
