Orhan Gencebay (d. 4 Ağustos, 1944; Samsun, Türkiye) Türk besteci, ses sanatçısı, şair, enstrümanist, aranjör, müzik yapımcısı, müzik direktörü ve aktördür.

Müziğe 6 yaşında, Rus konservatuvarı mezunu ve aslen Kırım göçmeni eski bir opera sanatçısı olan klasik batı müzisyeni Emin Tarakçı'dan keman ve mandolin dersleri alarak başladı. 7 yaşında bağlama ve Türk halk müziği dersleri almaya başladı. 10 yaşında ilk beste çalışması olan Kara Kaşlı Esmerdi Kim Bilir Kimi Sevdi isimli eseri yaptı. 13 yaşında Türk Sanat Müziği ve tambur eğitimi almaya başladı. Ortaokul ve lise yıllarında Samsun, Edirne ve İstanbul musiki cemiyetlerinde yaylı tambur, THM cemiyetlerinde ise bağlama çaldı. Samsun ve İstanbul'da halk evlerinin kuruculuğunu yaptı. Kendi açtığı müzik dershanelerinde öğretmenlik yaptı.

İlk profesyonel bestesi "Ruhumda Titreyen Sonsuz Bir Alevsin"i 14 yaşında yaptı. 16 yaşından itibaren jazz ve rock müziği ile ilgilenmeye başladı, batı nefesli sazlardan oluşan orkestralarda tenor saksofon çaldı. İstanbul'a gelerek, Türkiye'nin ilk konservatuarı ve eski adı Dârülelhan olan İstanbul Belediye Konservatuvarı'na girdi, bir süre icra heyetinde bulundu.

1964 yılında TRT Ankara Radyosu sınavına girdi ve yüksek başarıyla kazandı. Fakat, sınavda usulsüzlük olduğu gerekçesiyle sınav iptal edilince, müzik çalışmalarına ara vererek askerlik sebebiyle İstanbul'a gitti. Vatani görevini Heybeliada'da bahriyeli olarak sürdürdüğü yıllarda merasim bölüğü bandosunda saksafon çalmaya devam etti.

1966'da TRT İstanbul Radyosu sınavlarına girdi ve iftiharla kazandı. Aynı yıl, Türkiye çapında yapılan bağlama çalma yarışmasında Arif Sağ ve Cinuçen Tanrıkorur ile birlikte derece aldı. TRT İstanbul Radyosu'nda 10 ay bağlama sanatçılığı yaptı. Kurumun müzikal anlayışının ilerlemeye elverişli ve özgür olmadığı gerekçesiyle 1967 yılında kendi isteği ile ayrıldı.

TRT'den ayrıldıktan sonra babasının da işlerinin bozulması üzerine yeniden Samsun'a döndü. Ne var ki içindeki müzik tutkusu her geçen gün biraz daha yoğunlaşdı. Orhan Gencebay çalışmalarını bu kez İstanbul Plakçılar Çarşısın'da yoğunlaştırdı. Söz yazarı, besteci, yorumcu, bağlama sanatçısı olarak zirveye doğru uzanan bir maratona başladı. Sanatçı henüz şarkıcı olarak tanınmadan önce de birçok bestesiyle şöhret olmuştu. "Sevemedim Kara Gözlüm ", "Koca Dünya", "Sabır Taşı" adlı besteleri, besteci Orhan Gencebay'ın tanınmasına yetti.

1966'da Türkiye çapında yapılan bağlama çalma yarışmasında Arif Sağ ve Çinuçen Tanrıkorur ile birlikte derece aldı.

Arif Sağ ile birlikte 1966-1968 arası dönemde Muzaffer Akgün, Yıldız Tecan, Ahmet Sezgin, Şükran Ay, Sabahat Akkiraz, Nuri Sesigüzel gibi birçok sanatçıya bağlama çaldı. Bu dönem içinde Kızılırmak Karakoyun, Ana, Kuyu gibi Türk filmlerinin müzik direktörlüğünü yaptı. İstanbul'daki halk evlerinde Abdullah Nail Bayşu, İsmet Sıral, Burhan Tonguç, Erkin Koray, Ömer Faruk Tekbilek, Vedat Yıldırımbora, Özer Şenay, Neşet Ertaş gibi sanatçılarla sık sık bir araya gelip müzik yaparak gelecekte kendi ortaya koyacağı müziksel sentezin ilk meyvelerini verdi. Ağlıyorum Yana Yana, Gönül bağları, Yıldız Akşamdan Doğarsın, Neredesin Leylâ'm gibi türkü plakları çıkardı. Sevemedim Karagözlüm, Sabır Taşı, Koca Dünya gibi besteleri çeşitli sanatçılar tarafından okunmaya, sanat dünyasında adı besteci ve bağlama virtüözü olarak duyulmaya başlandı.

Türkü plâklarından sonra, 1968 yılında ilk serbest çalışmalar plâğı Sensiz Bahar Geçmiyor/Başa Gelen Çekilirmiş'i çıkardı.Bundan sonra Topkapı Plak ve İstanbul Plak'tan seri olarak plaklar çıkarmaya devam etti. 1969 yılında çıkardığı Bir Teselli Ver/Yorgun Gözler 45'liği ile Türkiye çapında ün yaptı. Bestekâr ve enstrümanist kimliğinin yanı sıra, yorumcu kimliği ile ön plana çıkmaya başladı. Ben Eski Halimle Daha Mesuttum, Hor Görme Garibi, Severek Ayrılalım, Ümit Şarkısı, Sevenler Mesut Olmaz gibi plaklara imza attı.

1972 yılında Yaşar Kekeva ile birlikte Kervan Plak şirketini kurdu, şirketin yöneticisi oldu ve kardeşi Burhan Gencebay ile birlikte çalışmalarını burada sürdürmeye başladı. Kervan Plak, Türkiye'nin ilk yerli sermayeli plak şirketiydi. Bünyesine Erkin Koray, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı, Mustafa Sağyaşar, Ahmet Özhan, Kamuran Akkor, Semiha Yankı, Samime Sanay, Neşe Karaböcek, Bedia Akartürk, Nil Burak, Ziya Taşkent, Semiramis Pekkan, Ferdi Özbeğen gibi starları alan Kervan Plak ,dönemin plak piyasasının en güçlü şirketlerinden biri oldu. Daha sonra Yaşar Kekeva Kervan Plak'tan ayrılıp kendi adını verdiği plak şirketini kurunca Kervan Plak Orhan Gencebay ve Burhan Gencebay kardeşlerin ortaklığı ile bugünlere geldi. 1978 yılında yaptığı "Yarabbim" adlı plağı yurt içinde ve dışında yaptığı satışlarla rekor kırdı.

Orhan Gencebay, bugüne kadar 36 sinema filminde başrol oynadı, 90'a yakın filmde müzik direktörlüğü yaptı. 1000'den fazla bestesi bulunan Orhan Gencebay, bunların 400'e yakınını kendisi seslendirdi.

Orhan Gencebay'ın yaptığı çalışmalara TRT denetleme kurulunca arabesk dendiyse de, Orhan Gencebay bu değerlendirmeyi "yanlıştır ve eksiktir" diyerek kabul etmedi.

Yasal olarak 60 milyon civarı plak ve kaset tirajı olan Orhan Gencebay'ın, korsan üretimlerin yasal üretimlerden 2 kat fazla olduğu düşünülürse, yasal olmayan üretimlerle birlikte 200 milyon civarı tirajı olduğu tahmin ediliyor.Bu da; dünyanın sayılı tiraj rakamlarındandır.

Orhan Gencebay'ın 1970 yılında ilk evliliğini yaptığı Beyaz Kelebekler grubunun da eski solisti olan ses sanatçısı Azize Gencebay'dan Altan (d.1970) adını verdiği bir oğlu dünyaya geldi. Daha sonra oğlunun annesinden boşanan sanatçı "Tanrı katında eşimdir" dediği Sevim Emre'yi kendine hayat arkadaşı olarak seçti. 1974 yılından bu yana birlikte olan ünlü çift beraberliklerini büyük bir uyum ve mutluluk içinde sürdürüyorlar. Oğlu Altan Gencebay halen Kervan Plak prodüktörlüğünü yürütmektedir.

Orhan Gencebay'a 1999 yılında Kültür Bakanlığı'nca Devlet Sanatçısı unvanı verildi. 2002 yılında Dışbank'ın İdeal Kart reklamında, 2010 yılında Vodafone Türkiye reklamında oynadı.

1996-1997 yıllarında TGRT ekranlarında "Orhan Abi Halk Show" adlı programda sunuculuk yaptı. 2006 ve 2008 yıllarında Star TV ekranlarında yayınlanan "Popstar Alaturka" yarışmasında jüri üyeliği yaptı.2013 yılında Star TV ekranlarında yayınlanan Popstar 2013 yarışmasında jüri üyeliği yaptı.

Orhan Gencebay, 3 Nisan 2013 tarihinde Ak Parti Hükümeti tarafından açıklanan ve barış sürecini yönetecek olan 63 kişilik Akil insanlar listesine Karadeniz Bölgesi Temsilcisi olarak girmiştir.

Diskografi

Musalla Taşı (1968–1969 derleme)
Kaderimin Oyunu (1968–1970 derleme)
Bir Teselli Ver (1968–1972 derleme)
Batsın Bu Dünya (1971–1974 derleme)
Sarhoşun Biri (1974–1976 derleme)
Hatasız Kul Olmaz (1974–1976 derleme)
Benim Dertlerim (1978)
Yarabbim (1979)
Aşkı Ben Yaratmadım (1980)
Ben Topraktan Bir Canım (1981)
Kördüğüm (1977–1982 derleme)
Bir Damla Mutluluk (1978-82 derleme)
Leyla ile Mecnun (1983)
Dil Yarası (1984)
Beni Biraz Anlasaydın (1985)
Cennet Gözlüm (1986)
Akma Gözlerimden (1987)
Emrin Olur (1988)
Ya Evde Yoksan (1989)
Utan - Dokunma (1990)
Hasret Rüzgarı (1991)
Sen de Haklısın (1992)
Hayat Devam Ediyor (1993)
Yalnız Değilsin (1994)
Gönül Dostu (1995)
Kiralık Dünya (1996)
Orhan Gencebay Klasikleri (1998)
Cevap Ver (1999)
Orhan Gencebay Klasikleri 2 (2002)
İdeal Aşk (2002)
Yürekten Olsun (2004)
Yargısız İnfaz (2006)
Orhan Gencebay Film Müzikleri (2007)
Berhudar Ol (2010)
Orhan Gencebay ile Bir Ömür (2012)

Filmografi

1971 - Bir Teselli Ver
1972 - Sev Dedi Gözlerim
1973 - Ben Doğarken Ölmüşüm
1974 - Dertler Benim Olsun
1975 - Batsın Bu Dünya
1975 - Bir Araya Gelemeyiz
1976 - Bıktım Her Gün Ölmekten
1976 - Şoför
1977 - Hatasız Kul Olmaz
1978 - Derdim Dünyadan Büyük
1978 - Çilekeş
1979 - Aşkı Ben Mi Yarattım
1980 - Kır Gönlünün Zincirini
1980 - Yarabbim
1980 - Vazgeç Gönlüm
1980 - Ben Topraktan Bir Canım
1981 - Feryada Gücüm Yok
1982 - Kördüğüm
1982 - Bir Yudum Mutluluk
1982 - Leyla İle Mecnun
1983 - Zulüm
1983 - Kahır
1984 - Kaptan
1984 - Dil Yarası
1984 - Aşkım Günahımdır
1985 - Doruk
1987 - Cennet Gözlüm
1988 - Küçüksün Yavrum
1989 - Kan Çiçeği
1989 - Seni Arıyorum / Sensiz Yaşıyorum
1990 - Utan

Dizi

1993 - Gerçek Bir Masal
1993 - Hamuş
1993 - Bayan Perşembe
2009 - Altın Kızlar

Sinema (Film Müziği)
Kızılırmak-Karakoyun - 1967
Kozanoğlu - 1967
Ana - 1967
Kuyu - 1968
Kara Gözlüm - 1970

Tv-Şov
Orhan Abi Halk Show, sunucu, TGRT, 1996-1997
Popstar Alaturka, jüri üyesi, Star TV, 2006-2008
Popstar 2013, jüri üyesi, Star TV, 2013

Belgesel
Aynalar, Can Dündar, Show Tv, 1996
Bir Yudum İnsan, Nebil Özgentürk, Atv, 1998
İstanbul Hatırası: Köprüyü Geçmek, 2004

Reklâm filmi (oyuncu)
Dışbank, İdeal Kart, 2002
Vodafone Türkiye, 2010