18 Kasım 1833'de Türkiye'nin ilk ve tek üniversitesi olarak öğrenim hayatına başlamış olan kurum, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilk Avrupa tarzı üniversite olarak kabul edilen Darülfünun'un doğrudan devamıdır. Ayrıca okulun bazı birimleri temelleri İstanbul'u fethinin ertesi günü 30 Mayıs 1453'te Fatih Sultan Mehmet'in emriyle kurulan Sahn-ı Seman medreselerine kadar dayandığından okulun kuruluşu bu tarihe kadar uzanır. Bugünkü hali 1933'te kurulmuştur.

2011 yılında, "Dünyanın en iyi 500 üniversitesi" sıralamasına Türkiye'den giren tek üniversitededir. İstanbul Üniversitesi dünyanın en iyi 500 üniversitesi arasında 2006'dan beri yer almaktadır. Üniversite, aynı zamanda Asya Pasifik bölgesinin en iyi 100 üniversitesi arasındadır. Üniversitede yaklaşık 73.000 lisansüstü, lisans ve ön lisans öğrencisi öğrenim görmektedir. Bu yükseköğretim işlemi 12000 öğretim üyesi ve öğretim elemanı tarafından gerçekleştirilmektedir.

TARİHÇE

Osmanlı dönemi

Osmanlı Devleti'nde Avrupa tarzında modern bir üniversite kurma girişimleri 1846'da başlamıştır. 1863, 1870 ve 1874'teki başarısız denemelerden sonra nihayet II. Abdülhamit'in fermanıyla 31 Ağustos 1900'de Darülfünûn-ı Şahane adı verilen ilk üniversite açılmıştır. İstanbul Üniversitesi, işte bu kurumun doğrudan devamıdır.

Cumhuriyet'in ilk yılları

Türkiye Cumhuriyeti 21 Nisan 1924 tarihli ve 493 sayılı Kanun'la İstanbul Darülfünunu'nun tüzel kişiliğini tanıdı.

Lağvedilen Fatih ve Süleymaniye Medreseleri, 7 Ekim 1925'de Darülfünun'a bağlı İlahiyat Fakültesi olarak "reorganize" edildi. (1925-26 ders yılında 284 talebesi olan bu fakülte, 1933 üniversite reformu sonucunda Yüksek İslam Enstitüsüne çevrildi, ertesi yıl sadece 20 öğrencisi kaldığından kapatıldı.)

4 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu'yla ilk ve orta öğretimi devletleştiren Cumhuriyet yönetimi, Darülfünun'un özerk statüsüne kuşku ile yaklaşmıştır.

Yönetim ile üniversiteyi karşı karşıya getiren ilk olay, 1923'te Cumhuriyet'in ilanı üzerine bir kutlama mesajı gönderilmesi teklifine, Darülfünun Talebe Birliği genel kurulunun, "üniversitenin siyasi akımların dışında kalması kanaatiyle" karşı çıkması oldu.

İkinci bir olay, harf devrimi konusunda bazı Darülfünun hocalarının çekinceler ifade etmeleri idi. Ancak bardağı taşıran damla, Atatürk'ün 1930'dan itibaren benimsediği Türk tarih ve dil tezlerine Darülfünun'un ilgi göstermemesidir. 1930 Aralığındaki Darülfünun ziyareti sırasında, "Ankara, Ege, Aka, Eti, ata, arkeos, amiral, kaptan" kelimelerinin kökeni hakkında sınadığı bazı profesörlerin kuşkucu yaklaşımları, Atatürk'ü kızdırmıştır.

1932 Türk Tarih Kongresinde, bazı profesörlerin (Mehmet Ali Ayni ve Zeki Velidi Togan gibi) açıkça, bazılarının tevil ve yumuşatma yoluyla Gazi'nin tezlerine karşı çıkmaları, Darülfünun'un sonunu getirdi. İlhan Başgöz'ün deyimiyle:

"Bu kongrede İstanbul Darülfünunundan bazı öğretmenler resmi dil ve tarih görüşlerini eleştirmek cesaretini gösterirler. Mustafa Kemal'in öz ilgi ve desteği ile yürütülen ve hükümetin kültür politikası halini alan bu iki görüşün Üniversitede destek bulamaması bir yana, bir de eleştirilmesi Ankara'da şiddetli tepki yaratır."

Kongreden iki ay sonra sonra, Türk tarih tezinin ateşli savunucusu, eski İstiklal Mahkemesi hakimi Dr. Reşit Galip Maarif Vekili tayin edilerek, üniversiteye çeki düzen vermekle görevlendirildi. Daha önce İsviçreli eğitimci Albert Malche ülkeye çağrılarak, Darülfünun'un aksayan yönlerini eleştiren bir rapor yazması sağlanmıştı. 1933 Temmuzunda çıkarılan 2252 sayılı yasa ile Darülfünun ve ona bağlı bütün kurumlar, kadro ve örgütüyle lağvedildi. Yerine İstanbul'da Maarif Vekâletine bağlı yeni bir üniversite kurulması öngörüldü. İstanbul Üniversitesi 1 Ağustos 1933'te yeni bir kadro ve yapıyla açıldı. 18 Kasım 1933'te Türkiye'nin "ilk ve tek" üniversitesi olarak eğitime başladı.

1946 - Günümüz

Bugün İstanbul Üniversitesi 6 Eylül 1981 tarihli 2547 sayılı (YÖK)Yüksek Öğrenim Kanunu hükümlerine tabi olarak çalışmakta olduğundan özerkliğini önemli ölçüde yitirmiştir.

Amblem

İstanbul Üniversitesi'nin simgesi olan "yılanlı amblem" 1243 tarihli Selçuklu Şifa Yurdu motiflerinden Prof. Süheyl Ünver tarafından ilham alınarak tasarlanmıştır.

Yerleşkeleri
- Avcılar
- Bahçeköy
- Beyazıt
- Vezneciler
- Cerrahpaşa
- Çapa
- Bakırköy
- Şişli (Mecidiyeköy)
- Kadıköy
- Büyükçekmece
- Silivri

AKADEMİK BİRİMLER

Fakülteler
- Hukuk Fakültesi
- Siyasal Bilgiler Fakültesi
- İstanbul Tıp Fakültesi
- Edebiyat Fakültesi
- Fen Fakültesi
- İktisat Fakültesi
- İletişim Fakültesi
- Orman Fakültesi
- Eczacılık Fakültesi
- Diş Hekimliği Fakültesi
- Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
- İşletme Fakültesi
- Veteriner Fakültesi
- Mühendislik Fakültesi
- Su Ürünleri Fakültesi
- İlahiyat Fakültesi
- Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi
- Sağlık Bilimleri Fakültesi
- Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi
- Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi

Bölümler
- Beden Eğitimi ve Spor Bölümü
- Enformatik Bölümü
- Güzel Sanatlar Bölümü
- Türk Dili Bölümü
- Yabancı Diller Bölümü

Yüksek Okullar
- Adalet Meslek Yüksekokulu
- Bakırköy Sağlık Yüksekokulu
- Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu
- Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu
- Devlet Konservatuarı
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu
- Ormancılık Meslek Yüksekokulu
- Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
- Sapanca Su Ürünleri Meslek Yüksekokulu
- Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu
- Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu
- Ulaştırma ve Lojistik Yüksekokulu
- Veteriner Fakültesi Meslek Yüksekokulu

Enstitüler
- Adli Tıp Enstitüsü
- Akciğer Hastalıkları ve Tüberküloz Enstitüsü
- Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü
- Çocuk Sağlığı Enstitüsü
- Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü
- Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü
- Fen Bilimleri Enstitüsü
- İşletme İktisadı Enstitüsü
- Kardiyoloji Enstitüsü
- Nörolojik Bilimler Enstitüsü
- Onkoloji Enstitüsü
- Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Sosyal Bilimler Enstitüsü

Araştırma merkezleri
- Bankacılık Araştırma Merkezi
- Bilgisayar Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Biyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Gözlemevi Araştırma ve Uygulama Merkezi
- İleri Analizler Laboratuvarı
- İnsan Hakları Hukuku Araştırma ve Uygulama Merkezi
- İstanbul Üniversitesi Dil Merkezi
- Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Münasebetler Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi