Erzurum'un MÖ 4900 yıllarında kurulduğu tahmin edilmektedir. Doğu Anadolu bölgesinde yer alır.
Hurriler, Asurlar, Kimmerler, İskitler (Sakalar) bölgede yıllar boyu hakimiyet kuran medeniyetler olarak bilinir, bundan dolayı birçok tarihi ve arkeolojik eserlere rastlanmaktadır.
Medler tarafından kuşatılamayan bölge Persler tarafından M.Ö. 6. yüzyılda istilâ edilmiştir. M.Ö. 4. yüzyılda İran'ı mağlup eden Makedonya Kralı İskender bölgede hüküm sürmüştür.Daha sonra İskender'in ölümü üzerine önce Selokidler'in sonra ise Romalı'ların eline geçen bölge, Romalılar ile Partlar arasında büyük savaşlara sebep olmuştur. Roma İmparatorluğunun bölünmesi sebebiyle M.S. 395 yılında Erzurum, Doğu Roma' lılara (Bizanslılar'a) verilmiştir. Daha sonraki dönemde Sasaniler ve Bizanslılar tarafından yönetilmiştir. Hititler'in sınır bölgesinde olan Erzurum'un pek çok savaşlara sahne olmasının sebebi tarihi göç ve istilâ yolları üzerinde bulunmasından kaynaklanmaktadır. M.S. 422 yılında Bizanslılar Erzurum yakınlarında " Theodosiopolis" şehrini kurdular. Daha sonra Erzurum ve "Theodosiopolis" Müslüman Komutan Ömer bin Hattab'ın komutasındaki İslam Orduları tarafından 633 yılında fethedildi. Müslümanların eline geçen bölgenin nüfusu çok sürede hızla arttı ve 200 bin oldu. O dönemde dünyanın en büyük şehirleri arasında olan Erzurum daha sonra İslâm devletlerinin birbiriyle çekişip iç mücadeleye başlamaları ve sonuç itibariyle zayıf düşmeleri neticesinde Bizanslılar diğer şehirleri ve Erzurum'u geri aldılar.[7] 1048 yılında Selçuklular Pasinler meydan muharebesinde Bizanslıları mağlup ettiler. Böylece 1071 Malazgirt meydan muharebesinden 22 yıl önce Erzurum 'u; Tuğrul Bey, kardeşi Çağrı Bey ve Süleyman Şah'ın babası Şahzade Kutalmış Bey feth etmiş oldular. Bu süreçte Bizansla yapılan anlaşma üzerine Erzurum Bizans'a geri iade edildi. Selçuklu Sultanı Alparslan'a bağlı komutanlardan Ebul Kasım, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Bizans'ı mağlup ederek Erzurum 'u feth etti.
Anadolu' nun en eski yerleşim yerlerinden biri olan Erzurum , Hititler 'den Bizanslılar'a kadar pek çok millet ve devlet tarafından istilâ edildi ve hüküm sürüldü.
Erzurum, Türkler 'in Anadolu'ya ilk olarak girişi diye bilinen 1071 yılından 22-23 yıl önce, İbrahim Yınal ve Kutalmış komutanların önderliğinde Türkmenler tarafından 1048 yılında (Pasinler Savaşı) fethedilmiş ve Erzurum'a yerleşilmiştir. Anadolu 'da kurulan ilk Türk beyliği olan Saltuklu Beyliği Erzurum 'da kurulmuş ve Erzurum 'u başkent edinmiştir. Yaklaşık bin yıldır Erzurum 'da Türk - İslâm medeniyeti yaşanmakta ve yaşatılmaktadır. Tarihi süreçle Erzurumla ilgili aşağıdaki anektodlar önem arz etmektedir.
Erzurum 'un , çevresi dağlarla çevrilidir. Erzurum yüksek bir yaylanın güney batı bölümünde yer alır. Şehir merkezi Palandöken dağlarının Batı ve Güney kısım eteğinde kuruludur. Şehrin Batısı ve Kuzeyi açık, ova görünümündedir. Erzurum İl geneli ise çepeçevre dağlarla çevrilidir.
Türkiye 'nin en yüksek ve en soğuk illerinden biri olan Erzurum 'da sert kara iklimi hüküm sürmektedir.
Yüz ölçümü itibariyle Türkiye 'nin dördüncü büyük ili olma özelliğine sahip Erzurum, toplam 2.533.000 hektarlık bir yüzölçüme sahiptir.
Tarihi yapılar: Rüstem Paşa Kervansarayı, Çobandede Köprüsü, Tarihi Erzurum Evleri,
Erzurum Kalesi, Saat Kulesi,
Erzurum'da kış turizmi gelişmiştir. Şehrin en önemli turizm kaynağı Çifte Minareli Medrese ve merkeze üç kilometre uzaklıktaki Palandöken Dağı'dır.
