Aksaray, İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 39 belediye ve 151 köyü vardır.
Tarihi:
MÖ. 7000-6000 yıllarında Neolitik devirde Anadolu medeniyetinin ilk izlerini gördüğümüz Konya yakınlarındaki Çatalhüyükte Hasandağı'na dolayısıyla Aksaray'a ait vesikalara rastlanmaktadır. Burada Hasandağı'nın lav püskürttüğünü tasvir eden bir kazıntı resme rastlanmıştır. Neolotik dönemde Aksaray ve çevresi iskan görmüştür. Kalkolitik ve eski demir devirlerinde iskan olup olmadığı bilinmemekle birlikte çevre köylerde (Böget ve Koçaş) bu döneme ait seramiklere rastlanmaktadır.
MÖ. 3000-2000 yıllarında Anadoluda Hatti kavmi yaşanmıştır. Bu dönemde Asurlu tüccarlar Mezopotamya'dan gelerek şehirlerin banliyölerinde ticaret merkezi kurmaya başlamışlardır. Hüyük, MÖ. 3000'den itibaren iskan edilmiştir. Acemhüyük'ün en parlak devirleri MÖ. 2000 yılının ilk yarısına isabet etmektedir.
Koloni döneminin sonlarına doğru, MÖ. 1700 yıllarında Kafkaslardan gelen, küçük şehir devletleri kuran ve Anadolu'da, askeri bir devlet halinde bir kavmin varlığı görülmektedir. Hint-Avrupalı olan bu kavmin Anadolu da siyasi iktidarı ele geçirerek kurduğu devlet, eski Hitit Devletidir. Aksaray'da Hititlere ait eserler bulunmamakla beraber mağlup memleketler arasında Aksaray'ın adı geçmektedir.
Orta Anadolu'da MÖ. 13yy. sonlarına kadar devam eden Hitit egemenliği MÖ. 12 yy. da batıdan (Trakya) gelen ve deniz kavimleri olarak bilinen kavimlerin en güçlüsüdür.
Yanardağ küllerinin sıkışmasından oluşan tüf tabakalarının çok kolay kazılabilme özelliği nedeniyle bölgemize çok sayıda yer altı şehri ve dik yamaçlara kaya içinde yerleşme birimleri yapılmıştır. 7 yy. sonlarından itibaren Müslüman Arapların Anadolu üzerinden İstanbul'a yaptıkları sefer nedeni ile bölgeye sığınan Hıristiyanların sayısı çok artmış, Ihlara Gelveri ve Göreme gibi yerleşim birimleri oluşmuştur.
Aksaray, 1142 tarihinde Selçuklular tarafından zapt edilmiş ve 1470 yıllarındaki Osmanlı hakimiyetine kadar İlhanlı, Danişmentli, Karamanoğulları egemenliğinde kalmıştır. 1470 yıllarında Aksaray'ı ele geçiren İshak Paşa tarafından, Fatih Sultan Mehmet'in emri ile halkın bir bölümü İstanbul'a nakledilmiştir.
Selçuklular Döneminde Aksaray
1142 yıllarında Selçuklu egemenliğine giren Aksaray'a giren II Kılınçaslan zamanında saraylar, medreseler, zaviyeler, kervansaraylar yaptırılmış, Azerbaycan ve başka yerlerden Müslüman halk, gazi, mücahit, alim, ticaret erbabı getirerek yerleştirilmiştir.
Bu yıllarda Aksaray, bir Selçuklu askeri üssü durumundadır. Kılınçaslanın babası Sultan Mesud, Danişmentlere karşı Aksaray'ı bir askeri üs olarak kullanmıştır. Ve burada bazı tesisler yaptırmıştır. II. Kılınçaslan burada bir saray yaptırarak Arkhelais adını Aksaray'a çevirmiştir. Aksaray, Selçuklu ve Karamanoğlu dönemlerinden kalan eserler yönünden oldukça zengindir.
Osmanlılar Döneminde Aksaray
1470 yılında İshak Paşa tarafından ele geçirilen Aksaray Osmanlı hakimiyetine girmiştir. İstanbul'un fethinden sonra boşalan şehrin iskanı için, Aksaray halkının büyük bir bölümü İstanbul'a nakledilmiştir. Bu şehirde bir semte de Aksaray adı bu nedenle verilmiştir.
Aksaray, Osmanlı sınırları içine alındıktan sonra Fatih adına yapılan ilk tahrirde Aksaray vilayeti olarak gösterilmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman zamanına kadar Aksaray, Karaman eyaletine bağlı bir kazadır. Kanuni devrinde Konya'ya bağlı bir sancaktır. Cumhuriyet dönemine kadar bu şekilde devam ede gelmiştir.
Cumhuriyet Döneminde Aksaray
H. 1336 M. 1920 yılında Aksaray Vilayet olmuştur. 1933 yılına kadar 13 yıl vilayetlik yaptıktan sonra vilayetliği lağvedilmiştir. 20.3.1933 tarihinde 2197 sayılı kanunun 3. maddesi ile Niğde'ye ilçe olarak bağlanmıştır.
1989 yılının 15 Haziran gününe kadar 56 yıl kaza olarak kalmış olan Aksaray, bu tarihte eski hakkı iade edilmek suretiyle tekrar vilayet olmuştur.
Tarihi ve turistik zenginlikler
Müzeler ve ören yerleri
Aksaray Müzesi
Aşıklı Höyük
Acemhöyük
Antik Nora Şehri
Manastır Vadisi
Ihlara Vadisi
Musular
Ziga Kaplıcaları
Camiler, türbeler, kiliseler
Ulu Cami (Karamanoğlu Cami-Merkez)
Eğri Minare (Kızıl Minare-Merkez)
Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba)
Kaya Cami (Güzelyurt)
Selime Sultan Türbesi (Selime Köyü)
Kilise Camii (Aziz Gregorius Kilisesi) (Güzelyurt)
Aziz Anargiros Kilisesi (Güzelyurt)
Sivişli Kilise (Güzelyurt)
Selime Katedrali (Selime)
Kale Manastırı Kilisesi (Selime)
Yüksek Kilise (Merkez)
Kızıl Kilise (Sivrihisar)
Pürenli Seki Kilisesi (Ihlara)
Kokar Kilise (Ihlara)
Eğritas Kilisesi (Ihlara)
Sümbüllü Kilise (Ihlara)
Yılanlı Kilise (Ihlara)
Saint Georges Kilisesi (Kırkdamaltı Kilisesi-Belisırma)
Bahattin Samanlığı Kilisesi (Belisırma)
Direkli Kilise (Belisırma)
Ala Kilise (Belisırma)
Karagedik Kilisesi (Belisırma)
Ziga Kaplıcaları (Güzelyurt)
Hanlar
Ağzıkarahan (Aksaray-Nevşehir yolu 15.km)
Alayhan (Aksaray-Nevşehir yolu 35.km)
Öresinhan
Sultanhanı(Türkiye'nin en büyük kervansarayıaksaray-konya yolu 42.km)
Yerköyhanı
Akhan [Aksaray-konya 18.km]
Kuş gözlem alanları
Eşmekaya Sazlığı Kuş Alanı
Sultanhanı Sazlığı Kuş Alanı
