Cumhuriyetin temellerinin atıldığı Erzurum Kongresi, 102. Yıl dönümünde bir dizi etkinliklerle kutlandı. Erzurum Valiliği tarafından organize dilen programlar, Erzurum Havuzaşı'nda bulunan Atatürk Heykeline çelenk bırakma ve protokol konuşmaları ile başladı. Havuzbaşında düzenlenen törenin ardından kent protokol, tarihi kongrenin yapıldığı Erzurum Kongre Binasına geçti. Devlet Tiyatrosu sanatçıları, hazırladıkları oyunlar o günü yeniden canlandırdı. Mustafa Kemal Atatürk'ün salona gelişi ve kararları açıklaması, delegelerin konuşmaları o günün ruhuna uygun olarak canlandırıldı. Tarihi kongre salonunda gerçekleşen tiyatro gösterisinin ardınan törene katılanlar, delege masalarında oturarak poz verdi. Kongre Binasında ki törenin ardından ise Türk Hava Kuvvetlerine ait F16 uçakları havalandı. Erzurum semalarında Kongreye Sayı uçuşu yapan savaş uçakları nefesleri kesti.
BAĞIMSIZLIK ERZURUM'DAN DÜNYAYA İLAN EDİLDİ
Mustafa Kemal Atatürk, bölgesel bir kongre yapmak için 3 Temmuz 1919'da Erzurum'a geldi. Büyük bir coşku ile kente gelen Atatürk, hemen kongre hazırlıklarına başladı. 5 Doğu ili Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van'dan gelen 62 delege katılmış olup bu iller işgal altındaki iller olmuştur. Kongreyi geçici başkan olarak Erzurum delegelerinden Hoca Raif Efendi açmış; yoklamanın ardından yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına getirilmiştir. Bölgede belirlenen delegeler ile 14 gün süren toplantılar nihayet 23 Temmuz'da sona erdi. Kongrenin son gününde Kongreye başkanlık yapan Atatürk, alınan kararları okudu. Kongrede şu kararlar alındı;
MİLLİ SINIRLAR İÇİNDE VATAN BÖLÜNMEZ BİR BÜTÜNDÜR, PARÇALANAMAZ
- Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekun kendisini savunacak ve direnecektir.
- Vatanı korumayı ve istiklali elde etmeyi İstanbul Hükümeti sağlayamadığı takdirde, bu gayeyi gerçekleştirmek için geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet üyeleri milli kongrece seçilecektir.
- Kongre toplanmamışsa bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.
- Kuvayımilliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır.
- Hıristiyan azınlıklara siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
- Manda ve himaye kabul edilemez.
- Milli Meclisin derhal toplanmasını ve hükümet işlerinin Meclis tarafından kontrol edilmesini sağlamak için çalışılacaktır.
KONGRE, TÜRK ULUSU İÇİN DÖNÜM NOKTASI OLDU
Alınan kararlar neticesine bakıldığında bölgesel olarak toplanan kongre illi bir kongre olmuştu. Sivas Kongresinin hazırlıklarının yapıldığı Erzurum Kongresi, bağımsızlık ilanıyla da dünyanın gündemine gelmiştir. Kongrenin 'Vatan bir bütündür, bölünemez' ve 'Manda ve himaye kabul edilemez' kararları Kurtuluş Mücadelesinin de fitilini ateşlemiş kararlar olarak tarihe geçti.
Kongrede, Manda ve himaye reddedilerek ilk kez ulusal bağımsızlığın koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine karar verildi. İlk kez milli sınırlardan bahsedilmiş ve Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalandığı anda Türk vatanı olan topraklarının parçalanamayacağı açıklanmıştır. İlk defa geçici bir hükümetin kurulacağından bahsedildi. Erzurum Kongresi Mustafa Kemal'in sivil olarak görev aldığı ilk yerdir.
