Sıradışı bir bilinçlilik hali: "Hipnotik trans"

Fobiye, depresyona, panik atağa, şizofreniye, hemen hemen tüm psikolojik hastalığa çare olabiliyor. Hatta ameliyatlarda anestezi yerine bile geçebiliyor. Evet, sıradışı bir bilinçlilik hali diye nitelendirilen, terapi yöntemi “hipnotik trans”tan bahsediyoruz. Röportaj: Aygül GÜÇLÜ Halk arasında hipnoz diye bilinen, saat sallamayla özdeşleştirilen bu psikolojik süreç nasıl işliyor? Hipnozdan çıkamama diye bir şey var mı, yoksa bu sadece bir mit mi? Tüm bu soruların cevabını “Mutlu İnsan” Danışmanlık Hizmetlerinin uzman psikologu Tuncay Özer’den aldık. İşte hipnotik transla ilgili tüm merak ettikleriniz... Bu “özel” durum hangi koşullar altında yaşanıyor? Bunu gün içinde zaman zaman yaşamak mümkün. Mesela işten gelip, yemeğinizi yedikten sonra, üstünüze bir ağırlık çöktüğünü hissedersiniz. Hipnoz nedir? Hipnoz sağ beynin aktif olduğu, içsel ruhsal dünyamıza yolculuk yapabildiğimiz, hayal gücünün çok aktif olduğu özel bir durumdur; ancak kesinlikle bir uyku hali değildir. Uykuyla benzerlikleri vardır ama çok ilgisi yoktur. İkisinde de vücut pasiftir gözler kapalıdır, ortak yanları bunlardır. Televizyon izliyorsanız, televizyona bakarsınız ama aklınız başka yerlerdedir. Telefon çalsa, kapı çalsa duyarsınız ama o anda hem buradasınız hem de başka yerlerdesinizdir. Hipnoz hangi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor? Kullanılmayan psikolojik hastalık yok gibi. Psikotik durumlar şizofrenilerde kullanımı biraz zor ama kullananlar var. En çok normal doğumda ağrıyı kontrol etmede kullanılıyor. Doğumda ağrı gerekli bir şey, o yüzden hipnozla tam anlamıyla geçirmeyi tercih etmiyoruz. HİPNOZLA SİGARA BIRAKMA Sigaradaki nikotin, vücutta mutluluk verici endorfin hormonunun salgılanmasını sağlıyor. Sigara içilmediğinde, kişi yokluktan dolayı bir gerilim hissediyor. Psikologlar, vücudun nikotin bağımlılığını ortadan kaldırmak ve fizyolojik bağımlılığa son vermek için birden fazla yöntem kullanıyor. Nikotin gibi davranan zararsız ilaçlar, fizyolojik bağımlılığı azaltıyor. Hipnoz ile de psikolojik bağımlılık ortadan kalkabiliyor. HİPNOZLA İNGİLİZCE ÖĞRENMEK MÜMKÜN MÜ? İngilizce ile problem yaşayan insanlar, genellikle psikolojik veya zihinsel bir engelden dolayı belirli bir seviyeye geliyor ama bunu geçemiyor. İşte biz bu engeli ortadan kaldırıyoruz. Hipnozla, kişi çok aceleciyse şayet, onu biraz daha sabırlı ve sakin olmaya teşvik ediyoruz; konsantrasyon ya da kendine güven eksikliği varsa bunu gideriyoruz. Öncelikle, İngilizce öğrenme konusunda kafa karışıklığı yaşayanlara bazı kısayollar olduğunu gösteriyoruz. Kişinin dil davranışı esnasında doğal olabileceği bir zihinsel moda sokuyoruz ve o moda tutuyoruz. Hipnoz İngilizce dışında başka derslerde de uygulanabilir mi? Matematik gibi derslerde de konsantrasyon eksikliği gibi sorunlardan dolayı öğretim güçlüğü yaşanıyorsa, hipnoz uygulanabilir. Sınav kaygısı hipnozla geçer mi? Evet, hipnozla sınav kaygısından kurtulmak mümkün ancak biz önce kişinin hazır olup olmadığını bakıyoruz. Eğer kişinin hayata dair bir hedefi, hayali varsa ve çaba sarf ediyorsa, biz de yardımcı oluyoruz. Direksiyon başına geçemeyen, trafiğe çıkma korkusu olanlar hipnozla tedavi olabilir mi? Eğer insan sadece otomobilde panik yaşıyorsa, bunu ayrı şekilde ele alırız. Ancak, kişi özel hayatında da panik yaşıyorsa, bu daha farklı bir durumdur. Otomobili şehir içinde kullanıp, köprüye ve anayola çıkamayanlar var. Bu durumlarda köprünün aslında bir sembol olduğunu görüyoruz. Kontrolcü yapıda insanlar, ana yola ya da köprü gibi işlek yollara çıktıklarında kontrolü kaybedecekleri hissine kapılıyorlar. Trafiğe çıkmak hayatınızı başkalarının eline teslim etmek demek. İşte bu tarz insanlardaki kontrolcü hissi değiştirmeye çalışıyoruz. HİPNOZLA UYKU SORUNLARI ÇÖZÜLÜYOR MU? Uyku sorunlarında öncelikle fizyolojik herhangi bir sorun olup olmadığına bakılıyor. Yoksa, stresle alakalı ya da fazla düşünmekle alakalı bir uyku problemi olabilir. Bu durumda hipnozun pek etkisi olmaz. Panik, korku ya da depresyon nedeniyle uyku problemi varsa hipnoza çözülebilir. HİPNOZLA KİŞİDEKİ YANLIŞ KODLAMALARI DÜZELTİYORUZ Örneğin, ertesi günü sunumu olan biri başarısız olma korkusuyla uyuyamıyor olabilir. Başarısız olma korkusunun köküne iniyoruz, bu korku örneğin beceriksiz olma ve yalnız kalma ile bağdaştırılmış olabilir. İşte sorunun köküne inerek hipnozla, bu tarz yanlış kodlamaları düzeltiyoruz. Hipnotik transa kim daha uygundur? Kapalı kutu olmayan, duygularını dışa vurabilen, sosyal ortamda rahat insanlar daha uygundur. Peki hipnotik trans otizm hastalarına uygulanabilir mi? Hipnotik trans için iletişim çok önemli. Bu açıdan sosyalleşemeyen tipte danışanlar hipnozdan verim alamıyor. Hipnozdan çıkamama gibi bir durum var mı? Hipnozdan çıkamama vakasına dünyada hiç rastlanmadı. Bunlar filmlerde geçen mitler. Hipnozun uykunun ağır ya da hafif olmasıyla bir ilgisi var mı? Beyinsel faaliyetler açısından, bir insan çok düşünüyorsa, hipnoza yatkın değildir. Hissediyorsa, hipnoza daha yatkındır. İnsanlar hipnoz esnasında gerçekten ne söylenirse yapıyor mu? Hayır, böyle bir şey yok. İnsanlar hipnoz sırasında da mantıklı bulmadıkları şeyleri, yapmak istemedikleri şeyleri reddederler. Bu duruma kendi deneyimlerimden de örnek verebilirim. Bir danışanıma hipnoz esnasında giydiği galoşları, çıkınca eve gidene kadar çıkarmamasını söylemiştim. Hipnoz anında hiçbir şey söylemedi ama hipnoz bittiğinde kapıdan çıkarken galoşlarını çıkarmayı ihmal etmedi. Peki yapmak istemedikleri bir şey istediğinizde hipnozdan çıkıyorlar mı? Tabii ki, kişinin kendini rahatsız eden bir şey olduğunda hipnozdan çıkabilir. Mesela dışarıdan bir gürültü gelsin, o an hipnoz biter. Transın varlığını sürdürebilmesi için kişinin rahat olması gerekir. Ameliyat esnasında hipnozdan faydalanılıyor mu? Acıyı azatlamada, kanamanın az olması için ve daha çabuk iyileşme için hipnoz kullanılıyor. Narkoz alamayan insanlar, hipnozla ameliyat oluyor. Hatta bildiğim kadarıyla politikacı Mesut Yılmaz da bunlardan biri. Online hipnoz diye bir uygulama var mı? Evet, internet üzerinden ya da telefonla hipnoz yaptığını iddia eden insanlar var. Ancak, hipnozun yüzyüze yapılması daha sağlıklı ve daha etkindir. Hipnoz esnasında önceki hayatına döndüğünü, hatta kendi ölüm anını yeniden yaşadığını söyleyenler var. Böyle bir şey mümkün mü? İnsanlar hipnoz esnasında Mars’a bile yolculuk yaptıklarını hissedebilirler; ancak, bunlar insanın hayalinden ibarettir. Reenkarnasyona inanan insanlar da önceki hayatlarını hayal edebilirler. Katıldığınız bir televizyon programında Esra Ceyhan’ın programında uçtuğunu iddia eden Sabri Bey için hipnotik trans durumundadır demiştiniz. Bunu nasıl açıklarsınız? Hipnotik trans, duygu olarak kendini bir şeye tamamen kaptırmaktır. O programda demek istediğim, buna benzer birçok fenomenin aslında hipnotik trans olabileceği. Sabri Bey, kendini havada durduğuna inandırmıştır. Hipnoz anında insan, inandığı şeyi yapabileceğini düşünür; bu açıdan bağlantı kurmuştum. Başınızdan geçen ilginç bir hipnoz deneyimi var mı? Meslek hayatımın en ilginç deneyimi diyebileceğim bir olay, bağlı olduğum derneğin eğitimi olduğu gün gerçekleşti. Eğitime katılamayacak arkadaşım yerine benim ders vermemi istedi ancak o sırada danışanımla bir randevum vardı. Danışan hipnoza öyle hazır gelmişti ki, gelir gelmez 15 saniye içinde hipnotik transa girdi. Sonra ben yukarı çıkıp 5 saat ders anlattım ve çıktığımda hala trans halindeydi. Kişiye gözlerini açtırdığımda, kişi 15 dakika geçtiğini sanıyordu. Hipnotik transta zaman algısı değişir; buna “time distortion” denir. Kişi, 5 saatlik hipnoz sırasında, önce gevşediğini, huzur hissi geldiğini sonra bir ara karnının acıktığını, bir ara üşüdüğünü söyledi. İnsan kendi kendine hipnoz yapabilir mi? Tabii ki, ancak bu imgelem, hayal gücü ve duygusal kaynakların geniş olmasıyla bağlantılıdır. Kendi kendine hipnoz yaparak problemlerini çözmesi kendini iyi tanımasıyla ve probleminin kaynağını görebilmesiyle alakalıdır. “Inception” filminde rüyaların kontrol edildiğini görüyoruz. Bu sizce mümkün mü? İki kişinin rüyasının birbirini etkilemesi mümkün değildir. Hipnozla bir insanın rüyasına müdahale edebilirsiniz; ama bu sadece sürekli gördüğünüz kabuslardan kurtulma şeklinde olabilir. Psikolojik nedenlerden dolayı ortaya çıkan bu kabusları, hipnoz yoluyla o psikolojik nedenin ortadan kaldırılması ile yok edebilirsiniz. Ama rüya tasarımı yapmak ve kişinin istediğiniz rüyayı görmesini sağlamak mümkün değildir.