Fotoğraf Time'a kapak oldu ve dünyada infial yarattı. Tıpkı Fikret gibi toplama kampında tutulan bir başka Boşnak, gazeteci Admira Fazlic onun hikâyesini dünyaya duyurdu. İkili uzun yıllar üzerinde çalıştıkları kitabı "O Adam ve Fotoğraf" yayınladı.
Bosna kasabı Mladic'e müebbet hapis cezası verilmesi, Hırvat komutan Praljak'ın mahkemede zehir içerek intihar etmesi, BM'nin eski Yugoslavya Mahkemesi'nin 24 yıllık yargı maratonundan sonra kapanması... Tüm bu gelişmelerden sonra duruşmaları Lahey'de takip eden Fikret'e ulaştık. 25 yıl önce yaşadıklarını ve hayata nasıl tutunduğunu anlattı.
- Savaştan önce Yugoslavya'daki hayatınızı anlatır mısınız?
Güzel bir hayatım vardı. Annem, iki kız ve iki erkek kardeşimle yaşıyordum. Babam 86'da hayatını kaybetmişti, ondan kalan bir aile şirketimiz vardı, orada çalışıyordum. Evimize yakın taş ocağının güvenliğinden sorumluydum. Prijedor bölgesinde, Kozarac isimli bir yerde yaşıyorduk. Doğası çok güzel, dağlar, göller, nehirler... Savaş patlak verdiğinde 22 yaşındaydım. Hedeflerim, hayallerim vardı. Bir kıza âşıktım, onunla evlenmek istiyordum.
- Ama savaş çıktı... Avrupa'nın göbeğinde soykırım yaşanabileceğini hiç düşünmüş müydünüz?
Asla! İlk bomba düşene kadar kimsenin bize gelip zarar vereceğini aklımızdan bile geçirmedik. Neden yapacaklardı ki? Yanlış bir şey yapmadık, komşularımızla saygı içinde yaşadık. Kimse birbirine "Bak o Boşnak, bak bu Sırp" diye bakmıyordu. Hâlâ da insanlara öyle bakmak istemiyorum. Sadece insanları "iyi ve kötü" diye ayırıyorum.
- Savaş çıktıktan sonra 1992'de Trnopolje toplama kampına götürüldünüz...
Oraya götürülmeden önce aslında 52 gün boyunca bir başka kamp olan Keraterm'de tutuldum. Çoğunlukla Boşnak ve Hırvat erkekler tutuluyordu. Maruz kaldığım bütün işkenceleri bir kenara bırakacak olursam en kötü anım bu kamptan. Temmuz ayıydı, 23'ünü 24'üne bağlayan gece kamptaki pek çok kişiyi öldürdüler. Hepimizi katledeceklerini düşündüm. Masum insanların, komşularımın, arkadaşlarımın çığlıklarını duymak... Hâlâ bağırışlarını her gün duyar gibiyim. En kötü anım, onlar ağlarken, hayatlarının bağışlanması için yalvarırken benim hiçbir şey yapamamam, ölmekten korkmam...
- Diğer kampta ne kadar kaldınız? Askerler öldürmedikleri insanlara nasıl davranıyordu?
Trnopolje'de de 2 hafta kaldım. Sonra kaçmaya karar verdim. Sırplar sürekli bana işkence ediyordu, aklınıza gelebilecek her aletle vuruyorlardı. Hepimize aşağılayıcı isimler takıyorlardı. Bazen aramızdan birkaç kişiyi seçiyorlardı, karşılarına aile fertlerini koyuyorlardı ve birbirlerine vurmaya zorluyorlardı. Onlar vurdukça askerler kahkaha atıyordu. Mesela bir keresinde beni inek gibi ot yemeye zorladılar. Defalarca, ayaklarım kanayana kadar falakaya yatırdılar. Burnumu, dişlerimi, kaburgalarımı kırdılar...
- Peki hayatta kalabilme umudunuzu kaybettiniz mi?
Bazen hayatta kalmayı çok istiyordum. Ama bazen de tüm o işkencelere dayanamayıp "Keşke ölsem" diyordum.
'FOTOĞRAF YAYINLANINCA BENİ ÖLDÜRMEK İSTEDİLER'
- Hayatınızı değiştiren güne gelmek istiyorum. Bir gazetecinin çektiği fotoğrafınız Time'a kapak oldu. Sırp askerler dünyanın sizi konuştuğunu fark ettiklerinde ne yaptı?
Fotoğraf çekilirken tabii ki dünyada bu kadar büyük bir etki yaratacağını tahmin edemedim. Fotoğraftan haberdar olduklarını kısa süre içinde anladım çünkü kamp muhafızları adımı söyleyerek beni aramaya başladı. Eğer ortaya çıkıp, "Evet o benim" deseydim, beni hemen orada öldürürlerdi. Sesimi çıkarmadan saklandım. Gelip beni her an bulabilecekleri korkusu dayanılmazdı. Sanırım o gazeteciler hayatımızı kurtardı. Eğer o toplama kamplarını bulmasalar Allah bilir başımıza neler gelecekti.
'UZUN YILLAR O FOTOĞRAFA BAKAMADIM'
- Time'ın kapağına bakabiliyor musunuz? Onca zaman sonra ne hissediyorsunuz?
Uzun yıllar o fotoğrafa bakamadım, nefret ediyordum. Ama onunla yaşamayı öğrendim. Katledilenler, yok olan aileler, şehirler ve koca bir toplum için çok çok üzgünüm..
'ADALET HİÇBİR ZAMAN YERİNİ BULMAYACAK'
- Mladic'in duruşması için Lahey'e gittiniz. Neler hissettiniz?
Sadece o değil pek çok duruşmayı Lahey'de takip ettim. Bence orada olmak çok önemli çünkü kurtulan kurbanlar olarak hepimizin yaşananları anlatma zorunluluğu var.
- Cezalar yeterli mi?
Biliyorsunuz mahkeme Mladic'e verebileceği en yüksek cezayı verdi. Bu açıdan bakıldığında yeterli. Ama aslında hiçbir zaman yeterli olmayacak çünkü bize sadece o adam zarar vermedi. Bosna'da ve başka yerlerde hâlâ hayatını sürdüren ve adaletin karşısına çıkmamış daha pek çok Mladic'ler var. Onun ürünü olan Sırbistan Cumhuriyeti hâlâ orada. Hayatlarımızı, ailelerimizi asla geri alamayacağız...
