Gencecik bir kadındı Defne Joy Foster, aniden öldü. Kimse neden olduğunu henüz bilmiyor ama bir tek şüpheli var, yıllarca çektiği ve yakınları dışında kimsenin bilmediği hastalığı. Binlerce kişi astım hastası ancak çok azı ölüyor. Bu ölümlerin artmaması için işi uzmanlarına sorduk. Sizin için astım dosyasını açtık. Acı bir ölümün ardından bir daha tekrarlanmaması için astımla birlikte yaşamanın yolları dizisini uzmanlarla birlikte hazırladık.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta astım ve alerji konusunda Türkiye’de en önemli isimlerden biri. Binlerce kişide görülen bu hastalıkla ilgili ne kadar çok hatalı bilgi bulunuyormuş. İşte yaşamla ölüm arasındaki ince çizgi görülünce ortaya çıkan sorular ve Prof. Dr. Küçükusta’nın onlara verdiği yanıtlar...
* Defne Joy Foster 36 yaşındaydı ve astım krizi nedeniyle hayatını kaybettiğinden şüpheleniliyor. Astım krizi öldürür mü?
Defne’ nin ölümünde astımının iyi tedavi edilmemesinin, hatalı ilaç kullanımının, ilaç etkileşimlerinin, astım komplikasyonlarının rolü olabileceği gibi akciğer embolisi ihtimalini (hele de doğum kontrol hapı kullanıyorsa) de hesaba katmak gerekir. Pek çok olasılık birleşirse astım buna neden olabilir.
BAZEN ÖLDÜREBİLİR
* Öldürücü bir hastalık mı?
Astım hastalığı ölümle sonuçlanabilen bir hastalık ama genç insanlarda ölüm son derece enderdir. Ölüm sebepleri içinde ilk sırada nefes açısı ilaçların bilinçsizce ve aşırı dozda kullanılması gelir.
* Astım atağı ne kadar sürer, fısfısla iyileşir mi?
Ataklarının süresi hastadan hastaya ve ataktan atağa değişir. Sadece bir fıs nefes açıcı ilaçla düzelen ataklar olabileceği gibi çok ender olarak yoğun bakımda yatmayı gerektirecek kadar ağır ataklar da ortaya çıkar.
* Astım teşhisi nasıl konuluyor?
Astım teşhisi klinik bir teşhistir. Yani hastanın hikayesi ve fizik muayenesi ile astım teşhisi konulur. Astım, teşhisini kesin olarak gösteren bir laboratuvar bulgusu yoktur. Özellikle genç hastalarda tetkik istemeye bile gerek yoktur.
SPOR ÇOK YARARLI OLUR
* Astım hastaları profesyonel sporcu olabilir, dans edebilir mi?
Astım hastaları profesyonel sporcu olabilirler. Olimpiyatlarda dünya şampiyonu olmuş sporcular vardır. Bilimsel araştırmalara göre, düzenli egzersiz, herkes için olduğu gibi astımlılar için de çok yararlıdır. Önemli olan, bilinçli bir şekilde ve hastalık kontrol altına alındıktan sonra yapılmasıdır.
* Köpek astımı tetikler mi?
Hayvanlara ait alerjenler de astımı tetikler ama bunlar içinde en çok tetikleyen kedidir. Ülkemizde köpek alerjenlerine bağlı astım son derece ender rastlanan bir türdür.
KALP KRİZİNE YOL AÇAR!
* Astım krizi sırasında kalp krizi yaşanabilir mi?
Tabi ki yaşanabilir. İki sebeple... Ağır astım sırasında kanda oksijen azaldığı için özellikle koroner damar hastalığı olan hastalarda kalp krizine yol açabilir bu hastalık. İkincisi ise fazla miktarda kullanılan nefes açıcı ilaçlar da kalp krizine yol açabilir.
PANİK ATAKLA KARIŞTIRILIYOR
* Panik atakla astım krizi birbirine karıştırılır mı?
Çok karıştırılır. Bunu maalesef doktorlarda çok karıştırıyor. Ben her hafta neredeyse 3-5 tane astımı olmadığı halde panik atak geçiren ve bu yüzden inanılmaz tetkikler yapılan ve gereksiz astım ilaçları verilen hastalarla karşılaşıyorum. Panik atakta da nefes açıcı ilaçların hiçbir faydası olmadığı için hastalar nefesimiz açılmıyor diye bu ilaçları aşırı dozda kullanıyorlar. Bu da kalp üzerinde ritim bozukluğu yapabiliyor.
SEKS ASTIMI TETİKLER Mİ?
* Yapmaları yasak olan şeyler var mı?
Astımlılar için yasak olan şeyler normal insanlar için de zararlı olan şeylerdir. Bu kişiler belirli bir maddeye karşı alerjik iseler, onunla temaslarını mümkün olduğunca kesmeleri gerekir.
* Seks astımı tetikleyebilir mi?
Evet, böyle bir astım türü vardır. Sexersiz astımı diyoruz. Bu cinsel ilişki sırasında ortaya çıkan bir astım türüdür. Kadınlarda daha çok görülen sexersiz astımı cinsel ilişki sırasında sarfedilen efora bağlı olarak gelişir ve egzersize bağlı astımın bir çeşidi olarak kabul edilir. Sexersiz astımı olanlar, cinsel ilişkiden önce nefes açıcı spreylerden kullanarak bu krizlerden kurtulabilirler.
SPREYKOLİKLER’DE TANSİYON AŞIRI YÜKSELİR
1- SADECE RAHATLATIR
Bazı astımlı hastalar sadece nefes açıcı spreyler kullanarak tedavi olduklarını sanırlar. Oysa bu ilaçlar hastayı o an için rahatlatır ama hastalığın sebebi olan alerjik iltihaba hiçbir etkileri olmadığından astımın sinsi sinsi ağırlaşmasına, giderek daha fazla ilaca ihtiyaç duyulmasına ve neticede de tedaviye cevap vermeyen ağır astım krizi ve ölümlere yol açar.
Nefes açıcı doğru kullanıldığında astımlıların cankurtaran simitleridir ama aşırı dozda kullanım ciddi ritim bozuklukları, kalp-hipertansiyon krizlerine ve ölüme bile sebep olabilir.
2- AŞIRIYA KAÇAN FISFISLAR
Neredeyse her gün nefes darlığı şikayeti olduğu için astım teşhisi konan, astım spreyleri yazılan ama astım değil panik atak hastası olan kişilerle karşılaşıyorum. Bunların nefes alamıyorum paniği içinde bu tür nefes açıcı spreyleri aşırı derecede kullanmaları ölüme yol açabilir.
3- DOKTORSUZ TEDAVİLER
Astımlı hastaların şikayetleri olmasa bile hastalıklarının durumuna göre mutlaka belirli aralıklarla doktor kontrolü altında olmaları icap eder. Kontrol dışı ve özellikle de ‘kendi kafasına göre’ ilaç kullanan hastalarda ağır astım krizleri oldukça yüksektir.
4- REÇETELER HEP AYNI
Uzun etkili nefes açıcı ilaçların prospektüslerinde ‘Sadece, sprey kortizon ile kontrol altına alınamayan veya ağır astımı olduğu için tek ilaçla tedavi edilemeyen astımlılar tarafından kullanılmalıdır’ uyarısı vardır.
Ancak sadece astımlıların küçük bir grubunda kullanılması uygun olan bu ilaçlar neredeyse astım teşhisi konan hastaların tümüne sağlık kurulu raporu çıkarılarak ve uzun süre kullanılması şartıyla yazılmaktadır. Bu uzun etkili nefes açıcı ilaçların ağır astım krizleri ve ölümlere yol açabileceği bilgisi aklınızdan çıkmasın.
5- ALKOLLE BİRLEŞEN İLAÇ
Nefes açıcı ilaçların kalp ritmi ve tansiyonu ciddi şekilde etkilediğini biliyorsunuz. Bunlar kalp ritmini ve tansiyonu etkileyen ilaçlarla bir arada kullanıldıklarında çok daha tehlikeli olurlar. Fazla miktarda alkol alımı, hipertiroid gibi hastalıklarda nefes açıcı ilaçların daha da tehlikeli olmalarına sebep olur.
GENÇ ÖLÜMÜN SEBEPLERİ
Genç yaşta ani ölümlerde astım krizi de sebep olabilir ama bundan daha sık rastlanan başka hastalıklar da vardır: n Kardiyomiyopati (Kalp kası yetersizliği) n Doğuştan kalp kapağı hastalıkları n Doğuştan koroner damar anomalileri
TANSİYONA DİKKAT
* Miyokardit (Kalp kası iltihabı)
* Genetik bağ dokusu hastalıkları (Marfan ve Ehler- Danlos Sendromu)
* Mitral kapak prolapsusu
* Ani ritim bozuklukları
* Hipertansiyon krizi
* Beyin kanaması, damar tıkanıklığı veya anevrizma yırtılması gibi beyin damarı hastalıkları n Zehirlenmeler (Alkol, ilaç veya diğer maddeler)
* Epilepsi
* Akciğer embolisi (Damarı tıkanıklığı)
