İBRAHİM ALTAY
ADANALI toprak ağası, Adanalı fabrikatör, Adanalı fabrikatörün oğlu gibi tiplemeleri eski Türk filmlerinden hatırlarız. Bunların yolu bir şekilde Adana pavyonlarına düşer; orada gördükleri bir şarkıcıya ya da konsomatrise âşık olurlar. Adana’nın Adana olduğu zamanlarda, kebabından bile meşhurdur pavyonları... 1940’lı yıllardan başlayarak 10 yıllar boyunca şatafatını sürdüren bu pavyonlarda Hamiyet Yüceses ve Müzeyyen Senar gibi efsaneler mikrofonsuz şarkı söylemiştir. Onların yerini almak isteyen Zeki Müren’e bu pavyonlarda delikli ‘yüz para’ atılmıştır. Ajda Pekkan ilk kez orada sahneye çıkmış ve yuhalanmıştır. Behiye Aksoy’dan Şükran Ay’a, Muazzez Ersoy’dan İbrahim Tatlıses’e, Seda Sayan’dan Sevim Tuna’ya bir kısmı bugün de meşhur olan pek çok sanatçının yolu bu pavyonlara düşmüştür...
Fotograflar: Erkan Sevenler
Fotoğrafçı arkadaşım Erkan Sevenler’le birlikte Adana’daki gece hayatını ve Adana pavyonlarının bugün ne durumda olduğunu araştırmak üzere yola çıktık. Ulaştığımız sonuçlar son derece şaşırtıcıydı. Adana’da sadece iki pavyon kalmış: Afrodit ve Maksim. Onların da müşterileri epey azalmış. Adana’da pavyonların yerini barlar, kafeler, diskolar ve gece kulüpleri almış. Hepsi birbirinden ‘rafine’ ve seçkin bu mekanların çoğu son beş yıl içerisinde açılmış. Buna rağmen hepsi de hınca hınç doluyor. Bu mekanlara giden gençleri İstanbul, Ankara, İzmir hatta Avrupa gençlerinden ayırmak mümkün değil.
Adanalı gençler suşi yiyor
Kent yoksullaşmış ama gelir dağılımındaki dengesizlik de azalmış. Şehrin son 25 yıl içerisinde gelişen ve yeni Adana denilen bölümünde orta-üst gelir grubuna mensup yeni bir kentli zümre oluşmuş. Bu zümre Adana’nın eğlence anlayışını değiştirmiş.
Meşhur İngiliz pub zinciri
North Shield, 2006’da Adana’da iki şube açmış. Bu şubelerden biri göl manzaralı Park Zirve’de, diğeri Ziya Paşa Bulvarı’nda. Her ikisi de büyük rağbet görmüş. North Shield, ‘Irish’ tarzı dekorasyonu, malt viskileri ve çok çeşitli biraları nedeniyle tercih ediliyor. Özellikle ‘ale’ tipi koyu renkli biraları Adanalılar tarafından sevilmiş.
Casara, Adana’nın en iyi ‘rock’ barı olarak gösteriliyor. Şehrin ortasında sıkışıp kalmış olan Kıpkırmızı, yemekleri ve canlı müzik nedeniyle gidilebilecek yerlerden biri.
Friends, Adana’daki barlar arasında mutfağıyla ön plana çıkıyor. Mekanın en önemli özelliği suşi bara sahip olması. İncirlik’teki Amerikan askerlerinin de ilgi gösterdiği Friends’te ‘noodle’dan ‘beef chicken’a, ‘dana tripot’tan Robespierre pizza’ya çok zengin bir mönü mevcut. Tatlıları arasında elmalı turta ve teramisu seviliyor. Friends’te Adanalı gençlerin ‘strawberry margarita’yı beğendiğini öğreniyoruz. Cuma ve cumartesi geceleri konservatuar öğrencisi bir grup sahne alıyor. Biz oradayken Bob Marley’in Get Up Stand Up şarkısını söylüyorlardı.
GÜNDÜZ RESTORAN, GECE DİSKO
Adana’daki restoran-bar-disko karışımı mekanların başında Lava geliyor. Hafta içerisinde restoran-bar olarak hizmet veren Lava, hafta sonlarında saat 10.30’dan sonra göz alıcı bir diskoya dönüşüyor. Masalar kaldırılıyor, ışıklar kararıyor ve DJ’ler sahne alıyor. Lava’da çalan DJ’ler arasında Suat Ateşdağlı gibi ünlü isimler de var. 26 Şubat Cumartesi gecesi gittiğimiz Lava’da adım atacak yer yoktu ve Adanalı gençler çılgınca eğleniyordu. Lava’nın yazlık barı, göl manzarası sayesinde mekana güney havası veriyor. Lava’nın müşteri profilini 22-40 yaş arası gençler oluşturuyor.
RAKI DEĞİL MOJİTO
* Adana’da gece hayatı İstanbul ve Ankara’dan daha ucuz. En pahalı yere gittiğinizde bile dudak uçuklatan rakamlarla karşılaşmıyorsunuz.
*Gece hayatına katılan Adanalılar, giyim kuşama çok önem veriyor. Arkadaşlarıyla akşam yemeğine giderken bile düğüne gider gibi süsleniyor, iki dirhem bir çekirdek oluyorlar.
*Adanalı gençlerin yeni tercihi mojito. Barlarda rakı içen kalmamış. Beyaz değil kırmızı şarap tercih ediliyor.
* Adanalı gençler fantezi ya da arabesk müzikten çok, rock müzik ya da Türkçe ve İngilizce pop dinliyor.
Efsane şehre geldi
Mersin’in ünlü Life Legend diskosu kışlık bölümünü Adana’da açmış. Seyhan Nehri kıyısında, 3 bin kişilik dev bir mekan... Life Legend sayesinde sadece Adanalılar değil, çevre illerden gelenler de Türkiye ve dünya yıldızlarıyla eğleniyor. Diskoya her cumartesi gecesi ünlü bir isim geliyor. 13 Şubat’taki Roller Sis ve 20 Şubat’taki Gülşen konserleri bu etkinliklerden son ikisi.
Biz de 27 Şubat gecesi, Adana gece hayatının renkli günlerinden birine şahit olduk. 2010’da Grammy alan David Guetta’nın vokalisti, dünyanın belli başlı ‘house-vokallerinden’ Tara McDonald, Life Legend’da sahne aldı. Önümüzdeki yıl solo albüm çıkarmayı planlayan Tara McDonald, Adanalıları kendi yazdığı yeni şarkılarla ve geçtiğimiz yıllara damgasını vuran Revolution gibi hitlerle coşturdu. Konserden sonra kendisiyle kısa bir söyleşi gerçekleştirdiğimiz McDonald, Adana’daki seyircinin, şu ana kadar karşılaştığı en ‘iyi eğlenen’ seyircilerden biri olduğunu söyledi.
Life Legend’ın işletmecisi Mustafa Karataş ise amaçlarının ‘küçük bir İstanbul, küçük bir Avrupa yaratmak’ olduğunu söylüyor ki bunu da başarmışlar. Life Legend’ın, Türkiye’nin ve Avrupa’nın büyük diskolarından eksiği yok, fazlası var. Ünlü DJ’lerin müzikleriyle eğlenen Adana gençlerinin de görüntü ve tarz olarak bu diskolarda eğlenenlerden aşağı kalır yanı yok.
TELE-BAR FURYASI
Adana’da bar adı altında faaliyet gösteren fakat asıl çalışma alanı çok farklı olan işletmeler var. Kimliğimizi gizleyerek bu mekanlardan birkaçını dolaştık.
*Adanalılar tarafından tele-bar olarak adlandırılan bu mekanlarda müşterilere eşlik eden telekızlar bulunuyor.
* Bazı barlarda telekızlar mekan sahipleri tarafından yönlendirilirken, bazılarında bağımsız olarak çalışıyorlar. Mekan sahipleri satılan içkilerden para kazanıyor.
* Müşterilerin masalarına oturan telekızlar belli aralıklarla içki söylüyor. Masada söyledikleri her içkinin yanında bu kızların kollarına takılmak üzere plastik halkalar geliyor. Bu da hesabın tutulmasını kolaylaştırıyor.
*Müşterinin ısmarladığı içki 10 TL gibi makul fiyatlardayken, telekızların söylediği her içki için 30 TL ile 50 TL arasında değişen fiyatlar uygulanıyor.
*Masaya, tarafınızdan bu kızlara sunulmak üzere çiçek geliyor. Çiçeklerin fiyatları işletmenin insafına ve sizin bütçenize kalmış. Çiçeğin parasını ödemek için açtığınızda yanınızda oturan kız cüzdanınızı kontrol ediyor. Kızlar masadan kalkarken çiçekleri alıp çiçekçiye iade ediyor. Aynı çiçekler sizden sonraki müşterilere satılıyor.
* Kızlar her masaya oturuşlarında içkinin yanı sıra kendilerine bir paket sigara ısmarlatıyor. Bu sigaralar faturaya fahiş fiyatlarla yansıyor.
*Kâfi miktarda içki ısmarlamanızdan sonra size birlikte otele gitmeyi teklif ediyor ve fuhuş için pazarlık yapıyorlar.
*Eski Adana’nın merkezinde ve baraj çevresinde toplanan bu mekanların, 20 civarında olduğu iddia ediliyor. Adanalıların birçoğu bu telebarlardan şikayetçi ve bu furyanın önünün alınamamasına öfkeli.
Protokol Kaktüs’te
Adana’yla özdeşleşen markaların başında Kaktüs geliyor. Kaktüs’ün sahibi Nuri Özbakır, Adana’daki ‘yeni’ işletmecilik anlayışının en ‘eski’ temsilcisi. 30 yıl önce üniversite öğrencilerinin devam ettiği bir kafe açarak başlamış işe. Bugün hepsi farklı konseptlere sahip dört farklı mekanı var. Bunlardan en göz alıcı olanı Kaktüs Kent...
Kaktüs Kent; yüzme havuzu, tenis kortu, basketbol sahası, spa’sı, restoranı ve barı ile 9 dönüm arazi üzerine kurulmuş büyük bir kompleks... Giriş katındaki salonlar şehirdeki protokol ve iş toplantılarına ev sahipliği yapıyor. Üst kat; restoran ve bar olmak üzere iki kısma ayrılmış.
Klasik Adana mutfağıyla Fransız mutfağının karışımı yemeklerin bulunduğu restoran kısmına daha çok orta yaş ve üzeri ilgi gösteriyor. Restoranda çarşamba, cuma ve cumartesi geceleri Klasik Türk Müziği icra ediliyor. Talebe göre sıra geceleri gibi özel konsepti olan geceler düzenleniyor. Gençlerin tercihi daha çok bardan yana. Zengin bir aperitif ve içki mönüsüne sahip olan Kaktüs Kent barında salı, çarşamba, cuma ve cumartesi geceleri E-Mine ve orkestrası Türkçe pop yapıyor.
İngilizler Adana pavyonlarında rakıya alıştı
Türkiye’nin yaşayan en eski gazetecilerinden biri olan Selahattin Canka, Adanalı. Türk Sözü gazetesinde Abidin Dino’yla çalışarak başlamış mesleğe. Yıllarca Demokrat Adana gazetesinin başyazarlığını yapmış. Gazeteci olmanın yanı sıra milli bir atlet ve ünlü bir futbolcu... 1940’ların başında Adana Demirspor’u şampiyon yapan kişi. Politikayla ilgilenmiş, İsmet İnönü’nün ve Adnan Menderes’in çok yakınında olmuş. Hatta Menderes‘in ısrarıyla 1954’te belediye başkan yardımcısı seçilmiş. Kendisiyle Adana’nın gece hayatına dair görüştüğümüz 87 yaşındaki Canka, bize 40’lı yıllarda kurulan ilk pavyonları anlattı:
*Adana’daki bar-pavyon hayatı 1942’de başladı. İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Türkiye’nin harbe girmesini ve güneyde bir cephe açmasını istiyordu. Bu yüzden Adana-Ulukışla yolunu yaptırmak için yüzlerce makine gönderdi Adana’ya. Bu makineleri çal*ıştırmak için de hatırı sayılır bir İngiliz nüfus... Üç şantiye kuruldu. Gelenleri ağırlamak için sekiz tane bar açıldı. Gelen İngilizler yanlarında sadece bir ya da iki şişe viski getiriyordu. Sonrasını bulmak mümkün değil. Adamlar rakıya alıştılar. Rakıyı o kadar çok sevdiler ki bunlar her akşam barları doldurdular. Sabaha kadar rakı içiyor, kafalarını duvara vuruncaya kadar sarhoş oluyorlardı.
*O zaman İstanbul’daki genelevlerde ne kadar güzel kadın varsa buradaki kadroları şişirmek için ithal edildi.
*İkinci pavyon furyası 1951’de başladı. O zaman Türk pamuğu 10 lira edecek diye bir söylenti yayıldı. O güne dek görülmemiş bir rakamdı bu. Neticede kimse pamuğunu 10 liraya satamadı ama herkes bu lafa güvenip elinde olan olmayan parayı harcamaya başladı. Seyhan Nehri’nin kenarında pavyonlar açıldı ve bu pavyon hayatı 60 ihtilaline kadar devam etti.
*60’tan sonra Adana sanayileşti ve zenginleşti. Pamuk ve susam gibi bitkiler para etti. Şehirde kurulan sekiz fabrikada 50 binden fazla kişi çalışırdı. Ekonomi çok canlıydı ve bu canlılık Adana’yı ve pavyonlarını bir cazibe merkezi haline getirdi.
Bülent Ersoy vuruldu, Ajda Pekkan yuhalandı
Adana’nın görsel belleği, gazeteci yazar Abdülkadir Kaçar’dan 70’li ve 80’li yıllara ait pavyon anılarını dinledik. Bize şunları anlattı:
*Pavyona en çok buğday ve pamuk hasadı zamanı gidilirdi. Hasadı bitiren ağalar ceplerine paralarını doldurur ve harcarlardı. Pavyonlar genellikle iki katlıydı. Aşağı katın ortasında bir sahne ve salon olurdu. Sahnenin etrafında masalar. Çevrelerinde kabinler ve üst katlarda daha hatırlı müşteriler için localar. Biz gazeteci olarak ahlak zabıtasıyla bu locaları çok dolaştık; belden aşağısı çıplak çok manzaralara şahit olduk. Hatta bazılarının fotoğrafını bile çektik ama yayınlayamadık.
*Konsomatrisler yaygınlaşmadan önce aile mekanlarıydı pavyonlar. Konsomatrisler geldikten sonra işler değişti.
*İstanbul’da, İzmir’de çalışamayan kadınlar buraya düşerlerdi. Pavyonlarda, bu yaşı geçkin kadınların tenini daha parlak göstermek için özellikle kırmızı ışık kullanılırdı.
*O zamanlar ulaşım aracı olarak fayton çok önemliydi. Akşam kişinin çalıştığı kurumun önüne fayton gelir; kişi takım elbisesini giyip o faytona biner, kırbaç şaklata şaklata pavyona giderdi. Pavyondan çıktıktan sonra da yine faytona binilir, gidilecek yere gidilirdi. O zamanlar pavyonların önünde sıra sıra faytonlar beklerdi.
*Ajda Pekkan, birkaç siyah beyaz filmde göründükten sonra ilk defa Adana’daki Kristal Palas pavyonunda sahneye çıktı. Bir şarkıya başlamış, ama unutuvermiş şarkıyı. Orkestra başka bir şarkıya geçmiş, Pekkan onu da tamamlayamamış. Bunun üzerine seyirci tarafından yuhalanmış. Sahneden kaçıp kendisini üç gün boyunca otel odasına kapatmış. Kendisiyle kapı arkasından konuşmayı başaran Hürriyet muhabirine: “Ünlü olmak için ne gerekiyorsa onu yapacağım, göreceksiniz,” demiş.
