İşte Hıncal Uluç'un 'Kirazlı Altın Yatakları ve Esir Madenler' başlıklı yazısı;
Captured Mines-Esir Madenler, madencilikte kullanılan bir deyim. Esasen yapılan iş bu deyimin Uluslararası Madencilik Literatürü'ne girişinden çok önce başlamış. Kendi elinizdeki bir madenin değeri düşmesin diye size rakip olacak maden yataklarının işletilmesini önlüyorsunuz. Bu engelleme; bazen o madenlerin ruhsatlarını büyük vaatlerle alıp, başkalarının eline geçmesini önlemek ve daha sonra muhtelif bahanelerle madeni atıl bırakmanız şeklinde gelişiyor.
Yaratılan bahanelerin arasında en uygun olanları:
Maden yatağında yeterli rezervin veya gerekli kalitenin olmadığını iddia etmek. Bir başka yolise çeşitli siyasal, ekonomik veya teknik baskılarla maden yatağının işletilmesini önlemek oluyor.
Bu oyun Türkiye'de de çokça oynandı. Kamuoyunda bilinen en önemli örnek, dünya çapındaki zenginliğimiz boraks yataklarıyla ilgili olanıdır. Dünyanın en zengin boraks yatakları, İngiliz boraks tröstü tarafından 'boraks yoktur' gerekçesiyle yıllarca atıl tutuldu.
Daha sonra boraks olduğu kanıtlanınca siyasal baskılar sahneye çıktı. Bu yatakların zenginliğini kanıtlayan maden mühendisleri sürüldü. Bizzat İngiltere Kraliçesi bu konuda Türk Hükümeti'ne baskı yaptı. Bütün bunlar sökmeyince de ambargo uygulandı. Boraks uç ürünlerinin üretilmemesi için Etibank'a teknoloji satışı önlendi.
Benzer oyun manyezit, fosfat, kromda da oynandı. Türkiye ileri krom ürünleri üretmek için Batı'dan teknoloji alamadı.
Bu oyun dünyanın çeşitli az gelişmiş ülkelerinde asırlardır oynanıyor. Petrol ve doğalgaz en önde gelen örnekler.
Bütün bunları bilen ve yaşayan bir kişi olarak bugün Bergama'daki altın yataklarının işletilmemesi için sürdürülen direnişi de acaba böyle değerlendirmek mümkün mü?
Konu ile ilgili uzmanlar altın yataklarının siyanür ile işletilmesinde hiçbir sakıncagörmüyor. Çevre sorunlarına en çok titizlik gösteren ülkeler bu üretim metodunu artan oranlarda benimsiyor. Bugün ABD'de 170, dünyada ise 850 madende altın bu yolla üretiliyor. Paris civarında bile bu metotla işletilen bir maden var.
Türkiye'de ise taa Krezüz döneminden arta kalan ve başka metotlarla işletilemeyen pek çok altın yatağı var. Bu yatakları siyanürle işletmemek bundan sonra da işletmemek demektir.
Görüldüğü kadarıyla altını savunanlar uzmanlardır. Altına karşı çıkanlar ise bilmeyen, ancak çok bağıranlardır. Karşı çıkanların kendi uzmanlık ve görev alanları içinde çevre sorunlarına karşı ciddi bir çabaları yok. Bu durumda aklıma Esir Madenler gerçeği geldi. Acaba dünya altın tröstleri asırlardır işletilemeyen Anadolu altın madenlerini bugün de bu bahaneyle mi durduracaklar?
Demagoji yapmadan şiddete başvurmadan bilim ve aklın ışığında bu konuyu tartışmamız gerekiyor.
Yukarda okuduğunuz satırlar, bana değil, geçen ay kaybettiğimiz çok değerli dostum, çok değerli siyaset ve devlet adamı Tuğrul Erkin'e ait.. Bana yolladığı bu mektubu, 1 Temmuz 1997'de köşemde aynen yayınlamıştım. Erkin o zaman, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Genel Sekreteriydi. Başkan da CHP'li Nurettin Sözen.
