Türkiye'nin toplumsal tarihinde kara bir leke olarak yerini koruyan 6-7 Eylül 1955 olaylarının üzerinden 66. yıl geçti.
Rumların Kıbrıs Türklerine yönelik saldırgan tutumu ve Yunanistan'ın uzlaşmaz tavrı Türkiye'de yakından takip ediliyordu. Gerilimin etkileri ülkenin her yerinde derinden hissediliyordu.
Türkiye'de uzun süre dostça yaşayan, birbirleri ile aynı apartmanı, aynı iş yerini paylaşan, aynı kıraathanelerde, lokantalarda oturan Rumlar ile Türkler Kıbrıs'ta yaşananlar nedeniyle yavaş yavaş kutuplaşmaya başlamıştı.
Uzun süreli dostluklar yerini çekincelere ve karşılıklı tavır almalara bırakmıştı. Bazı yerlerde toplumsal baskı nedeniyle Rumlar ile Türkler dostluklarına mesafe koymak durumunda kalmıştı.
Haberler her geçen gün daha da kötüleşerek gelmeye devam ediyordu. Gerilim tırmandıkça provokatif bilgilerin de yayılımı artmıştı.
Tarihler 6 Eylül 1955'i gösterdiğinde ise uzun süredir geri sayımda olan saatli bomba adeta patlamıştı.
Öğlen saatleriydi. İstanbul Ekspress Gazetesi ikinci baskıyı yaptı. Gazetede, gerilimi toplumsal bir kaosa çevirecek şu haber yer aldı: Atatürk'ün Selanik'teki evi bombalandı...
Bu bardağı taşıran son damla olmuştu. Pimi çekilmiş bomba patlamış, gerilim, toplumsal kaosa dönmüştü.
Ülke genelinde Rumların iş yerleri, evleri, tesisleri taşlanmış, ülkeden göçe zorlayan olaylar yaşandı.
Açıklanan resmi rakamlara göre; 4.214 ev, 1.004 işyeri, 73 kilise, 1 sinagog, 2 manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel, bar ve benzeri yerlerin bulunduğu 5.317 tesis saldırıya uğradı.
Amerikan Milli Arşivi'ndeki belgelere göre de tahrip edilen işyerlerinin % 59'u Rumlara, % 17'si Ermenilere, % 12'si Musevilere ve % 10'u da Müslümanlara aitti.
MAĞDURLARA ZARARLARI KARŞILIĞINDA ÖDEME YAPILDI
10 Eylül 1955 günü Cumhurbaşkanı Celal Bayar başkanlığında kurulan komite ile 6-7 Eylül olaylarının mağdurlarına yardım eli uzatır. Bu kapsamda 1957 yılının sonuna kadar 3 bin 247 kişi ve kuruluşa toplam 6,5 milyon TL ödendi. Daha sonra, 1956 yılında Menderes hükümeti tarafından çıkarılan bir yasa ile 6-7 Eylül Olaylarının mağdurlarına ödenmek üzere 60 milyon TL'lik tazminat fonu ayrıldı. Bu fon bilirkişilere başvurup yıkılan ev ve işyerinde hasar tespit çalışmalarını yaptırmış olan mağdurlara dağıtıldı.
"BİR HAFTADA SAÇLARI BEMBEYAZ OLDU"
Türkiye Rum'u Herkül Millas, 6-7 Eylül 1955 olayları sırasında henüz 15 yaşındaydı ve 7 Eylül 1999 tarihinde Yunan To Vima gazetesinde yaşadıklarını şöyle anlatmıştı:
Dairemize girmediler çünkü Türk kapıcımız –Münire'ydi adı- "Bu apartmanda gâvur yok" deyip kalabalığı caydırmıştı. Ama babamın dükkânı bütün olarak yok oldu. Bütün kumaşlar şeritler halinde kesilmişti. Olayları izleyen günlerde babam, annemle beni yüreklendirmeye çalıştı ancak yaşadığı şok çok büyüktü, bir hafta içinde saçları bembeyaz oldu. Bir deprem gibi ekonomik yıkım geldi ve ailenin içende sıkıntı, stres ve acı yıllar boyu yerleşti.
"ÇABUK EVE GİR, KAPIYI KİLİTLE"
Mihail Vasiliadis ise, "Aslında 6-7 Eylül olayları bir anda gelişip patlak veren bir tepki değildi. Günler öncesinden evlerin kapısını boyayıp işaret bıraktılar. Saat 11.00.12.00 gibi Türk esnafı olan komşularımız patronum İstadi Alessandri'nin kulağına eğilip "Komşu bugün dükkânınızı kapatıp gidin evinize, ortalık tekin değil" diye uyarmışlar. Bunun üzerine İstadi Amca beni de eve gönderdi. Tarlabaşı'ndaki evime geldim. Apartmanımızın kapıcısı Ahmet Efendi, "Mihail, çabuk eve gir kapıyı kilitle" dedi. Ahmet Efendi olayların en sıcak anında Türk bayrağı ile "Burada gâvur yok hepsi Müslüman, gâvurlar Pera'da" diye bağırıyordu." sözleri ile kaos anlarını anlatmıştı.
Şimdi de 6-7 Eylül tarihinde yayımlanan gazetelerin manşetlerine bakalım.
İşte manşetlerde 6-7 Eylül olayları:
