Sosyal ağlar, kameralar, otonom araçlar, ev robotları, akıllı haritalar hepsi bizim kişisel verilerimizi topluyor. Hatta "Sizi annenizden bile daha iyi tanırız" diyorlar. Ya bilgilerimiz bizden habersiz kullanılırsa, işlemediğimiz suçlardan sorumlu tutulursak neler olacak?
TC numaramız, adımız soyadımız, nereli olduğumuz, kan grubumuz, telefon numaramız... Bunların hepsi bizim kişisel verilerimiz. Ancak bununla sınırlı değil; nerede oturduğumuz, zevklerimiz, hangi yemeği sevdiğimiz, parmak izimiz, retinamız, sesimizin tonu, zaaflarımız, hastalıklarımız... Bunların çoğu sadece benim bilebileceğim bilgiler, başka kim bilebilir ki diyebilirsiniz. Ancak yanılıyorsunuz. Farkında olmadan sosyal ağlar ve uygulamaların erişmesine izin verdiğimiz bilgiler, kamera sistemleri, ev robotları, gülmek için yaptığımız eğlenceli testler, otonom araçlar, yol bulmak için kullandığımız haritalar hepsi bizim kişisel verilerimizi topluyor.
Gelecek tahmin bile edemeyeceğiniz donanımlarla gelmeye hazırlanıyor, hatta geldi bile. Mesela, sizin bilgilerinizle klonlanmış, tam anlamıyla size benzeyen bir robot bir cinayet işlese, kamera kayıtlarında görülen kişinin siz olmadığını nasıl ispatlayacaksınız?
Bu soruyu okurken "Çok fazla bilim kurgu filmi izlemişsin" diyerek gülebilirsiniz. Ancak birazdan sosyal hesaplarınızda vakit geçirmek için çözeceğiniz "Geçmiş hayatınızda kimdiniz?" gibi testler sizi bu filmin kahramanı yapmaya hazırlıyor olabilir, haberiniz bile yok.
Biz de Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve Robot Hukuku dersleri veren Dr. Özlem Armağan'ın kapısını çaldık...
- Attığımız her adımda kişisel bilgilerimiz toplanıyor mu?
verdiğiniz bilgiler, herhangi bir siteyi okumak için "Kabul ediyorum" dediğiniz her şey ile kişisel bilgileriniz başka bir yere gidiyor. Çok geniş bir kavram. Siz farkında olmadan alınan kamera kayıtları var. MOBESE kayıtları mesela. Otonom araç hareket ederken yer bilgilerini alan bir kamera sistemi var. Bu sistem çalışırken etrafındaki her görüntüyü kayıt ediyor. Çöp atarken bile bu kayıtlara girmiş olabilirsiniz. Bu harita sistemi her ne kadar anonimleştirilse de, o çöp atan kişi hangi evin önünde, kaçta çöp atar gibi kişiyi çözümleyen bilgileri alıyor. Bir call center'dan arayıp sizi ses tanıma sitemine kaydedebiliyorlar mesela.
- Sosyal ağlar büyük bir tehlike mi?
- Facebook sizin son 63 beğeninizden kim olduğunuzu tahmin edebilir duruma gelmiş. Bunun için Facebook hesabınızın olması da şart değil. Takip ettiğiniz siteler, okuduğunuz makaleler, izlediğiniz videolardan tespit edip "Biz sizi annenizden daha iyi tanırız" diyorlar.
- Biz bu bilgilerin silindiğini sanıyoruz, silinmiyor mu?
- En büyük endişemiz bu işte. Bu verilerin toplanması belki hukuka uygun olabilir ama toplandıktan sonra kullanılması, saklanması sorun. Bu bilgilerin belli bir zaman sonra yok edilmesi gerekiyor. Bunlar yapılırken sürece uyulup uyulmadığı, kontrol edilip edilmediği Türkiye için net değil. Bu verilerin dijital olarak tekrar türetilebilmesi de mümkün olduğu için bunların engellenmesine çalışılıyor.
- Bu bilgileri koruyabilen ülkeler var mı?
- ABD bu konuda çok iyi deniliyordu ama 2006'da birçok şirketin hatta donanmada çalışan kişilerin bilgilerinin çalındığı ortaya çıktı. 100 bin kişiden bahsediyoruz. Geçen hafta bu olaya ilişkin bilgiler mahkeme kararı ile kesinleşti. "Şu ülke çok gelişmiş bilgileri koruyabiliyor" diyemiyoruz. Dijital alanda sınırlar yok. Ukrayna'da elektrik sistemine siber saldırı yapıldı. Ama "Hacker'lar iyi niyetliydi. Üç saatten fazla elektriği kesmediler. Çünkü hastanedeki jenatörler sadece üç saat dayanabiliyordu" şeklinde yaklaşıldı bu duruma. Hacker'ın insafsızına denk geldiğinizde can kaybı da yaşanabilir başka facialar da olabilir. Kişisel verilerden öte artık ülkesel boyutta bir güvenlik açığı bu. Devlet sırlarının da korunması gerekiyor.
- Akıllı cihazlar da bizi dinliyor mu?
- El kol hareketiyle kumanda edilebilen bir televizyon markası ev içini de gözlediğini, el kol hareketi dışındaki hareketlerinizi de kaydettiğini kabul etti. Müşteri memnuniyeti çerçevesinde daha iyi şeyler yapmak için bunu yapmaları gerektiğini söyledi. Evdeki akıllı robotların da ev içini dinlediği ve tanık olarak kullanılabileceğine dair görüşler var. Güney Kore'nin hedefi her eve bir robot. Çocuk, yaşlı, ev bakımı için kullanılan bu robotların aynı zamanda ses ve görüntü kayıt özelliği olduğu için bir cinayet ya da başka bir suç işlendiğinde kayıtların dinlenebileceği söyleniyor.
