Yaşam kaynağımız, enerji depomuz besinlerle gelgitli bir ilişkimiz var. Kimi zaman bir besine karşı aşırı istek duyabiliyoruz kimi zaman da canımız hiçbir şey istemiyor. Aslında bu kadar kolay dile getirdiğimiz açlık hissinin veya iştahın düzenlenmesinin altında çok kompleks bir mekanizma yatıyor.
İşin içerisine beynimizdeki sinir hücrelerimiz, hormonlarımız, yağ dokudan salgılanan faktörler gibi birçok etmen giriyor. Gelgelelim bu süper mekanizma stres, ruh hali, sosyal çevre, fiziksel aktivite, yaşam tarzı gibi dış faktörlerden kolaylıkla etkileniyor, sonucunda da kilo almak kaçınılmaz oluyor. Bu kadar karmaşık bir sistemin üstesinden gelmek, iştah kontrolünüzü sağlamak ve kiloları alt etmek için bu hafta sizlerle özel tarifler paylaşacağım.
BEYİNDEN VÜCUDA SİNYALLERLE İŞTAH KONTROLÜ
Vücudun iç dengesini sağlayan homeostastatik mekanizmalar, besin tüketimi ve iştah kontrolünde büyük önem taşır. Çünkü bu mekanizmalar sayesinde vücudun ihtiyacına göre besin alımı uyarılır ya da baskılanır. Besin alımının ve yemek yeme davranışının kontrolü beynin çeşitli bölgelerinde düzenlenir. Beynin hipotalamus bölgesinde açlık-tokluk merkezleri bulunur ve bu merkezlerde besin alımını artıran ya da azaltan sinir hücreleri yer alır. Sinir hücreleri aracılığı ile oluşturulan sinyal yolu, beyni vücudun mevcut durumu hakkında bilgilendirir. Bu bilgilere göre beyin bir geri bildirim verir, besin tüketimini tetikleyen veya engelleyen açlık-tokluk hislerini oluşturur ve vücudun enerji depolarının dengede kalmasını sağlar.
HORMONLAR DA ETKİLİ
Öğünün başlangıcı, bitimi ve öğünlerin aralıklarının kısa süreli düzenlenmesi hormonlar aracılığı ile sağlanırken, uzun süreli düzenlemeyi hormonların ve yağ dokunun sinyalleri oluşturur. Kolesistokinin, peptit YY ve grelin gibi hormonlar besin alımına başladıktan yaklaşık 20-40 dakika sonra doygunluk sağlar. Daha uzun süreli tokluk hissi için ise devreye leptin ve insülin hormonlarının yanında rezistin, adipokin gibi yağ doku sinyalleri girer. Uzun ve kısa süreli sinyaller enerji dengesini düzenlemek için birbirleri ile etkileşim halindedir. İnsülin ve leptin, bağırsak hormonlarının salınımını etkiler, ayrıca kısa süreli sinyallere karşı beynin duyarlılığını arttırır.
KOLESİSTOKİNİN ARTIR YEMEYİ AZALT
İnce bağırsak hücrelerinden salınan kolesistokinin hormonu pankreastan enzim ve bikarbonat salgısını artırır, safra kesesinin kasılmasını uyarır ve midenin boşalmasını geciktirir. Tüm bu etkilerle besin alımını azaltıcı etki oluşturur. Sağlıklı yağ asitleri, proteinler ve kalsiyum, kolesistokinin salgılanmasını artıran besin gruplarıdır. Nükleus traktus solitarius ve hipotalamus gibi beyinde besin alımını düzenleyen bölgelerde kolesistokinin hormonunun reseptörleri bulunur. Kolesistokinin salgılandıktan sonra bu reseptörlere bağlanarak iştahı azaltır.
