Ankara, Antep, Yozgat, Çankırı, Diyarbakır, İzmir, Bağdat, Kosova, Midilli, Selanik, Gazze, Girit, Laskiye, Halep, Tiran, Kerkük, Rakka, Süleymaniye, Priştine, Hicaz... Farklı coğrafyalardan insanlar 104 yıl önce vatan savunması için Çanakkale'deydi. Onlar kurşunlara siper oldular. Kurtuluş Savaşı'nın önsözünü de burada yazdılar. Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, savaş alanının büyük bir açık hava müzesi olması için kapsamlı bir proje başlattı. Proje kapsamında her şey elden geçiriliyor. Yıllar sonra bulunan bir haritadan 25 yeni şehitlik tespit edildi. Bunlardan dördü bu yıl ihya edilecek ve böylece 1488 vatan evladına son görev yapılacak.
İstiklal Marşı'ndaki "Bastığın yerleri toprak diye geçme tanı/ Düşün altında binlerce kefensiz yatanı" dizeleri belki de en çok Çanakkale'yi gezerken anlam kazanır. Savaş alanını dolaşırken, Çanakkale Savaşları'na dair aklınızda ne varsa, hücum eder üzerinize ve işte o an o toprağın tarihsel ağırlığını hissedersiniz. Çünkü bastığınız yerin altında neyin olduğunu bilemediğiniz topraklardır burası. Bir konserve kutusu kalıntısı, mermi ya da şarapnel parçasının ayağınıza takılması olağandır ya da gerçekten Mehmet Akif'in yazdığı gibi farkında olmadan bir şehit mezarı üzerinde duruyor olabilirsiniz...
Albayraksırtı'nı dolaşırken ağaçların arasında kalmış tarla görünümlü arazinin bir şehitlik olduğunu anlamak zor. Ama öyle, burası tespit edildiği kadarıyla, en az 1238 şehidin yattığı yer. Süngübayırı'ndaki şehit alanı için de aynı şey söz konusu. Burada da 250 Mehmetçik yatıyor. Kılıçdere 1 ve Kılıçdere 2 şehitliklerindeyse kaç askerin mezarı var tespit edilmeye çalışılıyor.
Bu yıl içinde bu dört şehitlik gün yüzüne çıkartılıp ziyarete açılacak. Aslında bu şehitlikler yeni bulunan 25 şehitliğin ihyasıyla ilgili yürütülen bir projenin parçası. Önümüzdeki günlerde yerleri tespit edilen diğer 21 şehitlik de düzenlenip ziyarete açılacak.
Peki bunca yıl sonra Çanakkale'de nasıl yeni şehit mezarlıkları keşfedildi? Anlatalım. Çanakkale Savaşları başlamadan önce Mehmet Şevki Paşa, Gelibolu Yarımadası'nın 1/25.000 ölçekli Çanakkale Tahkimat Haritası'nı çıkarır. Savaş boyunca askerlerin çok işine yarayacak askeri bir haritadır bu. Deniz ve kara savaşları sonucu İtilaf Devletleri, Çanakkale'yi geçemeyip geldikleri gibi ülkelerine geri gittikten sonra Mehmet Şevki Paşa tekrar Çanakkale'nin yolunu tutar. Savaş alanını sıcağı sıcağına gezip savaş öncesi yaptığı harita üzerine şehitlikleri, siperleri, anıtları, karargahları, işaretleyerek adeta savaşın nasıl gerçekleştiğini harita üzerinde kayıt altına alır.
