Don olayları tarımsal alanlarda bazı hava şartlarının meydana getirdiği ve tarım ürünlerine oldukça fazla zarar veren bir olay olan zirai don için uyarılar peş peşe geldi. Olumsuz hava şartları tüm tarım faaliyetlerinde engele yol açtı. Meteoroloji 13. Bölge Müdürlüğünden yapılan açıklamada, Elazığ, Malatya, Tunceli, Bingöl ve Adıyaman çevrelerinde orta yer yer zirai don olaylarına karşı dikkatli ve tedbirli olunması gerektiği belirtildi. Peki, zirai dona karşı nasıl önlem alınır?
Meteoroloji Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamaya göre, ülkede sıcaklıkların halen mevsim normalleri altında devam etmesi nedeniyle, pazar günü sabah saatlerinde İç Ege ve İç Anadolu'da hafif kuvvette, Batı Karadeniz'in iç kesimlerinde hafif, yükseklerinde orta kuvvette, İç Anadolu'nun kuzeybatısı, Doğu Karadeniz'in iç kesimleri ve Doğu Anadolu'da orta kuvvette yer yer kuvvetli zirai don tahmin ediliyor.
Yaşanabilecek olumsuzluklara karşı başta çiftçiler olmak üzere vatandaşların dikkatli ve tedbirli olması uyarısı yapıldı.
Zirai Don, tarım alanlarında meydana gelen düşük sıcaklıkların bitkilere zarar vermesine verilen isimdir. Zirai don genellikle gece veya erken sabah saatlerinde hava sıcaklığının sıfırın altına düştüğü durumlarda ortaya çıkar. Zirai don, bitkilerin büyüme sürecini etkileyerek ürün verimini azaltabilir veya tamamen mahvedebilir. Düşük sıcaklıklar, bitkilerin yapısını ve hücrelerini donarak zarar verir. Donmuş bitkilerde yapraklar, gövde, çiçekler ve meyveler hasar görebilir. Zirai donun etkileri bitkilere ve tarımsal ürünlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bazı bitkiler dona daha dayanıklıyken, bazıları daha hassastır. Donma olayının süresi ve şiddeti de bitkiler üzerindeki etkiyi belirler.
Zirai don 3 farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. Hafif don, orta kuvvette don ve kuvvetli don olmak üzere incelenmektedir. Zirai don kaç derecede olur denildiğinde;
Hafif Don: 0°C / -2.2 °C
Orta Kuvvette Don: -2.2°C / -4.4°C
Kuvvetli Don: -4.4°C ve daha düşük sıcaklıklardır.
Zirai donu yukarıdaki gibi kategorilere ayrılmaktadır.
Zirai Don Kaç Derecede Olur?
a-Yer seçimi Don riski taşıyan bölgelerde mümkün oldukça zirai faaliyetler yapılmamalıdır. Eğer tarım yapılması düşünülen bölge don tehlikesine maruz ise, farklı mevsimlerde don hadisesinin görülme ihtimali, muhtemel şiddeti ve havada dağılımı araştırılmalıdır. Bu konu ile ilgili olarak, dikkatler çok iyi bilinen don boşlukları (=frost hollows) veya don çukurlarına (=frost pockets) yöneltilmelidir. Don boşlukları herhangi bir yükseklik seviyesinde meydana gelebilir ve genellikle doğal veya yapay olarak oluşmuş şiddetli rüzgarlardan korunan ve içine soğuk hava hareketi olmayan, küçük vadiler (oluklar) veya alçak basınç merkezleridir. Bu don bölgeleri özellikle don zararlarına açıktır ve bu bölgelerde zirai faaliyet yapılmamalıdır. Bir eğim veya nehir kenarı boyunca yer alan ağaçlar, çalılar ve engebeli mera soğuk hava akışına engel olabilir ve don olukları meydana getirebilirler. Genel olarak aşağı yönde akış hızı 2 m.sec-1 değerini geçmez, ancak engebeli arazilerde soğuk hava engelleri olarak oluşabilen hava karışımları ve dalgalanmaları kırılır veya üzerinden aşılır ve hava bir nabız atışı karakterinde eğim aşağı hareket eder (Findlay, 1970). Alçak bölgelere doğru akan soğuk havanın doğal ve yapay engellerle önü kesilmelidir. Eğer bu tip engeller yoksa, don çukurları olarak tanımlanan düşük rakımlı bölgelerde, soğuk havanın çökmesiyle don hadisesi görülür ve hava olaylarına bağlı olarak birkaç gün sürebilir. Doğal engeller ağaç sıraları, çalılar, bodur ağaçlar, asma bitkileridir. Yapay engeller ise, binalar, duvarlar, tahta perdeler, yoğun çalılar, demiryolu ve otoyol duvarlarıdır. Soğuk hava, eğim yönünde aşağı doğru akarken engeller tarafından tutulur ve yönü değiştirilerek bitkilerden uzaklaştırılır. Köşeli ve eğimli doğal bir engel soğuk havanın yönünü değiştirir ve bu şekilde hassas bitkiler korunur. Sık ağaçlar ve çalılar tarafından tutulan soğuk hava akımını uzaklaştırmak için uygun doğal ortam yoksa, ağaç ve çalılar arasında eğime uygun küçük boşluklar bırakılarak soğuk havanın uzaklaştırılması gerekir. Yakın çevredeki geniş su yüzeylerinde don riski daha düşüktür ve kuzey yarımküre için güneye bakan eğimlerde dikilen çit bitkileri, kuzeye bakan eğimlerdeki çit bitkilerine göre don zararına daha az maruz kalır. Güney yarımkürede bu durumun tersi söz konusudur. Genel olarak bölgelerin iklim özelliklerine göre ürün çeşitleri ve yurdumuza uygulaması aşağıda verilmiştir:
