Lozan Antlaşması 100. yılında yani bugün hükmünü tamamen yitirecek mi? Bu antlaşmanın gizli maddeleri var mı? Lozan bir zafer mi, yoksa hezimet mi? Yaklaşık 100 yıldır bu konuyu tartışıyoruz. Lozan konusunda yapılan birçok eleştiri elbette gerçeklikten uzak. Ancak bilinen bir gerçek var ki Musul ve Ege Adaları konusu bu ülkeyi seven birçok insanın hala canını yakıyor. Peki o dönemin koşullarında yapılabilecek en iyi antlaşma bu muydu?
Londra ve Türkiye'de uzun yıllar bu konuda araştırmalar yapan "Belgelerle Lozan" kitabının yazarı, Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Sevtap Demirci'ye merak ettiğim tüm soruları sordum.
TÜRKİYE'NİN DOĞUM BELGESİDİR
1-HOCAM LOZAN NEDEN ÖNEMLİ?
Lozan, Türkiye'nin uluslararası alanda milli bir devlet olarak statü kazandığı bir anlaşmadır. Cumhuriyet ilan edilmeden bu antlaşma ile Türkiye devleti kabul edilmiş oldu. Batılılar 1. Dünya Savaşı sonunda imparatorluğun yıkıldığını düşünüyordu. Anadolu halkı, kazandığı savaşla Batı'nın bu planı çökertti. Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırlarına son noktayı bu antlaşma ile koyduk. Lozan mülkiyettir, ekonomik ve siyasi bağımsızlığın sağlandığı belgedir. Lozan, yeni Türkiye'nin ve Cumhuriyet'in doğum belgesidir. İslamcı,sosyalist, Kemalist, Liberal, Ülkücü veya sosyal demokrat siyasi görüşü ne olursa olsun bu ülkede yaşayan her vatandaş bu belgeye sahip çıkmalıdır.
TÜRKİYE'Yİ KURULMADAN KABUL ETTİRDİK
2-TÜRKİYE'NİN EN ÖNEMLİ KAZANIMI NEDİR?
Lozan'da iktisadi ve siyasi bağımsızlığımızı aldık. Henüz kurulmamış bir devleti dünyaya tanıttık. Bu dünyada az görülmüş bir şeydir. Sevr Anlaşmasında 433 madde dayatılmıştır. Hiçbir şekilde müzakere sözkonusu yapılmamıştır. Çünkü karşılarında yenik bir imparatorluk vardır. Ancak Türkiye Lozan'da kazanan devlet olarak masadadır ve her madde müzakere edilmiştir. Dünya savaşından sonra ayakta kalan tek antlaşma Lozan'dır. Türkiye'nin kurucu belgesi ve tapusudur.
YILLARDIR ARAŞTIRIYORUM, GİZLİ BELGE YOK
3-LOZAN'IN GİZLİ MADDELERİ VAR MI?
Hayır, Lozan'ın gizli maddeleri yok. Ben bu kadar senemi verdim, arşivlerde çalıştım, yerli ve yabancı görmediğim belge kalmadı. Sizi temin ederim ki Lozan'ın gizli maddeleri yoktur. Hadi diyelim biz arşivleri saklıyor, gizliyoruz. Fransız, İtalyan, İngiliz arşivleri açık. Orada neden göremiyoruz bu gizli maddeleri?
