İstanbul depremine yönelik ciddi uyarıların yapıldığı bu günlerde, deprem dahi olmadan çöken binalar, kentin kentsel dönüşüm ihtiyacını daha da gözler önüne serdi.
İstanbul'da 600 bin konutun acilen dönüşmesi gerekiyor. İstanbul depreminde binaların ortalama yüzde 17'sinin (yaklaşık 194 bin bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin ediliyor.
Bu ortamda vatandaşlar da tedirgin. Kentsel dönüşüme karşı istekli olsalar da artan maliyetler karşısında birçok vatandaş zorlanıyor. Bir de deprem riski unutuluyor.
Peki binanın riskli olduğu nasıl anlaşılır? Hangi yöntemlerle tespit yapılır? Vatandaşın dönüşüm sürecinde hakları nelerdir? İşte kentsel dönüşüm için yol haritası...
NASIL TESPİT EDİLİR?
Binanızın riski olduğunu belirlediniz. Risk tespitine sokacaksanız, iki seçeneğiniz bulunuyor. İlkinde risk varsa süreci kentsel dönüşüme götürürken diğerinde yalnızca bilgi paylaşılıyor. Karar ise kat maliklerine bırakılıyor.
HIZLI TARAMA
Hızlı tespit olarak bilinen hızlı tarama testleri, meslek odalarına üye, belgesi olan firmalar ya da sektör dernekleri yapabiliyor.
Bu seçenekte bina inceleniyor, risk varsa malikler bilgilendiriliyor. Bu sonuçlar herhangi bir kamu kurumuna bildirilmiyor. Yani bina riskli çıkarsa hemen yıkım zorunluluğu yok.
Malikler ne yapacaklarına karar veriyor. Bu taramayı İstanbul Büyükşehir Belediyesi de ücretsiz yapıyor.
RİSKLİ YAPI TESPİTİ
6306 sayılı kanun kapsamında yapılan bu tespitlerde bina riskli çıkarsa, kentsel dönüşüm süreci yasal olarak başlıyor.
Riskli yapıların tespiti, masrafları kendilerine ait olmak üzere, öncelikle yapı malikleri veya kanuni temsilcileri tarafından, lisanslı kurum ve kuruluşlara yaptırılıyor.
Mevcutta malikler riskli yapı tespiti isteyebiliyorken geçen yıl yapılan yeni düzenleme ile Kentsel Dönüşüm Başkanlığı da tespit isteyebiliyor.
10 GÜNDE SONUÇ
Riskli yapı sonucu, Başkanlığa bildiriliyor. Başkanlık da en geç 10 günde tapu müdürlüğüne sonucu sunuyor. Tespite ilişkin tutanak yapıya asılıyor.
Maliklere e-Devlet Kapısı üzerinden bildirim yapılıyor ve muhtarlıkta 15 gün süre ile ilan ediliyor.
15 GÜNLÜK İTİRAZ HAKKI
Sonuca itiraz etmek isteyen maliklerin 15 gün hakkı bulunuyor.
Yapının riskli olduğu kesinleşirse, 90 günden fazla olmamak üzere süre verilerek ve bu süre içinde yapı tahliye edilmediği ve yıktırılmadığı takdirde, yapının idari makamlarca yıktırılacağı belirtilerek, riskli yapıların tahliyesi ve yıktırılması yapı maliklerinden isteniyor.
Risk tespiti veya yıkımlar engellenirse, kolluk kuvvetleri devreye giriyor.
GÜÇLENDİRME İMKÂNI
Binaların riskini azaltmak için güçlendirme de bir seçenek. Güçlendirme, yıkıp yeniden inşaya göre daha hızlı ve daha az maliyetli.
6306 Sayılı Kanun kapsamında riskli yapının yıktırılması yerine güçlendirilmesinin istenilmesi durumunda maliklerce, güçlendirmenin teknik olarak mümkün olduğunun tespit ettirilmesi, proje hazırlatılması ve ruhsat alınması gerekiyor.
ÖDEME GÜCÜ OLMAYANLARA OTURMA HAKKI
Kentsel dönüşümde çoğunluk sağlansa da ödeme gücü olmayanlar, bu çoğunluğa katılamıyordu.
Geçen yıl bunun için 'oturma hakkı' düzenlemesi yapıldı. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı'nca yürütülen uygulamalarda dar gelirlilerin evine kamu ortak olacak ve oturma hakkı tanınacak.
Bu hak ölümle sona erecek. Ölüm sonrası öncelikli alım hakkı mirasçılara geçecek.
KİRA YARDIMI VE FAİZSİZ DESTEK
Kentsel dönüşümün hızlanabilmesi için finansal destekler sağlanıyor.
İstanbul'da 'Yarısı Bizden' kampanyası uygulanıyor. Her bir bağımsız bölüm için 700 bin TL hibe, 700 bin TL kredi, 100 bin TL taşınma yardımı olmak üzere 1.5 milyon lira destek sağlanıyor.
Kira yardımı 2024 yılında İstanbul'da 5 bin 500 liraya, Ankara, Antalya, Bursa ve İzmir'de 4 bin 500 liraya, diğer büyükşehirlerde 3 bin 750 liraya, büyükşehir olmayan illerde 3 bin liraya yükseltildi.
Riskli yapılar için devlet destekli kredi var. Konut yapım ve konut edinme için 1 milyon 250 bin lira, işyeri yapım için 800 bin lira, işyeri edinme için 350 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira kredi imkânı sağlanıyor.
Bu kredilerde devletin desteği konut yapım ve edinmede yüzde 0.70 (ilk konut), güçlendirmede yüzde 0.50, işyeri yapım ve edinmede yüzde 0.40 seviyesinde.
