Türkiye'de emekli sayısı 16 milyona dayanmış durumda. 135 ülkenin nüfusundan daha kalabalık bir emekli ordumuz var. EYT yasası sonrası milyonlar emekli oldu olmaya devam ediyor. 40'lı yaşlarda aylık almaya başlayan yüzbinlerce emeklimiz de oldu. Aktif pasif dengesine baktığınızda durum hiç de iyi değil. Olması gereken 4 çalışana bir emekli iken biz de ancak 1.8 çalışana bir emekli durumu var. Bu da maliyetler ve bütçe anlamında tüm dengeleri bozuyor. Her yıl Ocak, Temmuz aylarında emeklilerin alacakları zamlar tartışma konusu oluyor. Tabu bu arada hem zamlarla ilgili hem maaş sistemiyle ilgili kafaları karıştıran çok sayıda kavram ortaya çıkıyor. Bu kavramlar ne anlama geliyor? İşte bu soruların cevapları…
EMEKLİ AYLIKLARI NASIL HESAPLANIYOR?
Türkiye'de emekli maaşlarını belirleyen en önemli parametre kişilerin çalışırken SGK'ya bildirilen prime esas kazançları. İlk işe giriş tarihinden son tarihe kadar tüm kazançlar hesaba katılarak emekli aylığı belirleniyor. Emekli aylıkları için üç ayrı hesap yapılıyor. 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası için ayrı ayrı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılıyor. Son dönemde aylık bağlama oranları düşse de enflasyon ve büyüme hızı da aylıklara ekleniyor. Bu üç dönem için yapılan üç ayrı hesap toplanarak emekli aylığı belirleniyor. Çalışma hayatı boyunca asgari ücretten kazancı olan ya da yüksek maaş almasına rağmen SGK'ya asgari ücretten bildirilenlerin maaşları düşük oluyor. Yine 3600 günden kısmi emekli olanların ya da 1800 günle malulen 4400 günle engelli olarak emekli olanların da aylıkları düşük oluyor. Memur emeklilerinde ise ek gösterge kademe derece gibi memurluk sırasındaki parametrelere göre emekli aylığı belirleniyor.
AYLIK BAĞLAMA ORANI NEDİR?
Emekli maaşı hesaplanırken uygulanan çarpanlardan birisi. Ortalama kazancınız bu oran ile çarpılarak emekli aylığınız belirleniyor. Daha sonra ek güncellemeler ile rakam kesinleşiyor.
KÖK MAAŞ KAVRAMI NEDİR? NEREDE KULLANILIYOR?
Kök maaş emeklilerin kazançlarına göre hesaplanan net tutarı gösteriyor. Bu maaşa yüzde 4 oranında her ay ek ödeme eklenip bankaya yatırılıyor. O yüzden bankaya yatan para değil, sizin için hesaplanan miktar emekli aylığınızı gösteriyor. Bunu e-Devlet'ten görmek mümkün. E-Devlet'te net maaş yazan bölüm sizin kök maaşınızı gösteriyor. Buna yüzde 4 ek ödeme ekleniyor, ayrıca son dönemde belirlenen taban maaşa da seyyanen ödeme ile tamamlanıyor.
TABAN MAAŞ NASIL UYGULANIYOR?
Özellikle pandemi döneminde başlayan uygulama en düşük emekli maaşı belirleme olarak gerçekleşiyor. Hükümet en düşük emekli maaşı olarak bir rakam belirliyor. Şu anda uygulanan taban maaş 10 bin TL. Kök maaşınız yani kazancınıza göre hesaplanan asıl emekli maaşınız bunun altındaysa Hazine tarafından yapılan bir sosyal ödeme ile aylık taban maaşa tamamlanıyor.
