Koronavirüs küresel ekonomiyi şu ana kadar nasıl etkiledi?
2008 KRİZİNDEN DAHA BÜYÜK BİR ETKİ OLUŞTURACAK
Aralık 2019'da Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni nesil Koronavirüs (COVİD-19), kısa süre içerisinde küresel bir pandemi haline gelerek tüm dünyayı etkilemiştir. Virüsten küresel ekonomilerde nasibini almıştır. Dünya ekonomisi 2019 yılını %2,9'luk bir büyüme ile kapamıştır. 2020 yılına %3,3'lük bir büyüme beklentisi ile giren dünya ekonomisi, COVID-2019 ile sarsılmıştır. 2008 krizinden sonra en büyük parasal genişleme sürecini geçiren dünya ekonomisi, düşük faiz ve artan borç yükü çerçevesinde ''resesyon'' kaygılarıyla uğraşırken ortaya koronavirüs çıkmıştır. Tıpkı N1H1 ve SARS gibi Çin'den kaynaklanan bu virüs, bu kez etki bakımından daha büyük bir fatura oluşturacaktı. Zira 2000'lerin başında ortaya çıkan SARS döneminde ekonomik ağırlığı %4 olan Çin ekonomisinin günümüzdeki ağırlığı 4 kat artarak %16 seviyesine gelmiştir. Dünya tedarik zincirinin en önemli halkalarından biri olan, 2,5 trilyon dolarlık ihracat, 2 trilyon dolar ithalat hacmi olan Çin'de koronavirüs salgının görülmesi ile turizm, otomotiv, taşımacılık ve perakende sektöründe şirketlerin üretim sistemlerine sekte vurmuştur. Çok uluslu şirketlerin arz noktasındaki sıkıntıları, ulaştırma modlarına dayanan taşımacılıkta hızlı azalış, küresel ticaretteki mal akışında yaşanan sorunlar küresel ekonomiyi tehdit eder hale gelmiştir.
ABD TARİHİNDE İLK KEZ 30, 10 VE 2 YILLIK TAHVİLLERİN GETİRİSİ %1'İN ALTINA DÜŞTÜ
Virüs salgını, üretimdeki iştahı etkilemiş, üretimin azalması petrol piyasasında düşük talep ve yüksek stok problemiyle kendisini göstermiştir. Mart ayı başındaki OPEC toplantısında, Suudi Arabistan ile Rusya arasında üretim kısıntısı noktasında anlaşma sağlanamayınca, petrol fiyatları 1991'deki Körfez Savaşındaki en büyük düşüşünü yaşadı. Brent petrolün varil fiyatı 23 dolar seviyesine kadar düşmüştür. Suudi Arabistan'ın petrol üretimini daha da arttırarak Rusya'ya başlatmış olduğu ''pazar savaşı'', kısa bir süre içerisinde küresel borsalara negatif yönde etki eden bir domino etkisi yaratmıştır. ABD borsaları hızlı bir şekilde düşüş yaşamış, ani düşüşleri engellemek için New York Wall Street borsasında, hisse senetlerinin alım-satımı 15 dakikalığına askıya alınmış, Standart and Poor 500 borsası (S&P 500), Dow Jones endeksinde "geçici ticaret durdurma mekanizması" çalışmıştır. ABD tarihinde ilk kez 30, 10 ve 2 yıllık tahvillerin getirisi %1'in altına düşmüştür. Avrupa'daki Stoxx Europe 600 endeksi uzun soluklu gerilemesini sürdürmüştür. S&P 500'deki şirketler 2 trilyon doların üzerinde kayıp yaşarken, dünya borsalarının genel ortalamasını gösteren MSCI World endeksindeki 1644 şirket hissesinin toplam değer kaybı 3 trilyon doları aşmıştır.
FİNANSAL PİYASALARDA PANİK
COVID-19 her bir ülkeye yayıldığında panik dalgası yaratmıştır. Panik dalgasının yarattığı satış baskısı ile küresel ölçekte yatırımcılar yönünü güvenli liman altına ve dolara çevirmiştir. Likitte kalma düşüncesi Amerikan dolarının değerini arttırmıştır.
COVİD-19 finansal piyasaların yanı sıra reel ekonomileri de sirayet etmiştir. Ekonomik aktivitenin sınırlandırılması, sosyal izolasyon süreci, üretim yapılmaması ile ürün satışı yapamayan firmaların artan maliyetleri neticesinde ''işsizlik'' olgusunu tetiklemiştir. İşsizliğin artması demek, yaşanan arz sorununa bir de talep sorunu eşlik etmesi anlamına geliyordu. Böylelikle küresel ekonomiler koşar adım ''resesyon'' riskine gitmesi muhtemel olacaktı. Tedarik zinciri ve uluslararası ticaretteki daralmaları da bu sürece eklediğimizde küresel ekonomi ''pandemik risk'' olgusundan ''finansal risk'' olgusuna geçişini perçinliyordu.
Salgın durdurulamazsa önümüzdeki dönemde dünya ekonomisini neler bekliyor?
2020 YILI İÇİN KÜRESEL RESESYON BEKLENTİSİ
Dünya Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), 2020 yılının ilk yarısında dünya ekonomisinde %2,4 oranında keskin bir düşüş beklediğini açıklamıştır. Uluslararası derecelendirme kuruluşlarından Fitch Ratings ise, 2020 yılında derin bir küresel resesyon beklediğini ifade etmiştir. Küresel ekonominin bu yıl %1,9 daralmasını öngören kuruluş, 2021 yılında dünya ekonomisinin %4,3'lük büyüme göstermesini beklemektedir. Salgının devam etmesi durumda, ABD ekonomisinin 2020 yılını %3,3, Avrupa Bölgesi'nin 2020 yılını %4,2 daralma ile kapatacağını, Çin ekonomisinin bu yılki büyümesinin ise %1,6 olacağını belirtmiştir. Türkiye ekonomisinin 2020 yılını %0,8'lik pozitif bir büyüme ile kapatacağını söylemiştir. Gelişmiş ülkeler 2020 yılını ortalama % 3,4 daralma ile geçirmesi beklenirken, gelişen piyasaların ise 2020'de % 0,7'lik pozitif bir büyüme göstermesi beklenmektedir.
Asya Kalkma Bankası, salgının 6 ay sürmesi halinde dünya ekonomisine maliyetinin yaklaşık 350 milyar dolara ulaşacağını tahmin etmektedir.
Koronavirüsün yaratacağı ekonomik krizle başa çıkmak için dünyada nasıl bir politika izleniyor? Ülkeler nasıl tedbir alıyor?
DÜNYADA EKONOMİK AKTİVİTELER MİNİMUMA İNDİ
Dünya ekonomisini tedirgin eden COVID-19 kapsamında, sokağa çıkma yasağı, sosyal kısıtlamalar, salgın tehdidi ekonomik aktiviteleri minimuma indirmiştir. Şirketlerin mümkün olduğunca evden çalışma uygulaması nedeniyle işe yerine gitmeyerek faaliyetlerine devam ediyor. Üretimdeki aksamalar ve talepteki daralmalar ekonomideki çarkların dönmesine engel teşkil etmektedir. Dünya ülkeleri, ekonomi ve istihdam piyasalarını virüs krizinde ayakta tutmak için birbirinden farklı strateji ve taktikler belirlemişlerdir. Bu kapsamda, yoksullara nakdi yardımdan milyar dolarlık mali yardım paketlerine, bağış kampanyalarına pek çok uygulama hayata geçmiştir.
Türkiye, 100 milyar TL hacminde, "Ekonomik İstikrar Kalkanı" adında bir önlem paketi açıklamıştır. Çarpan etkisi ile yaklaşık 400-500 milyar TL etki göstermesi beklenen paket kapsamında perakende, alışveriş merkezleri, otomotiv ve lojistik gibi sektörlerin muhtasar, KDV ve SGK primleri altışar ay ertelenmiştir. Firmaların nakit akışının bozulmaması için bankalara olan borçları da üç ay ertelenmiştir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, koronavirüs kriziyle mücadele için dayanışma kampanyası başlatıldığını da duyurdu. "Biz Bize Yeteriz Türkiyem" sloganıyla başlatılan kampanya ile yaklaşık 1,5 milyar TL'lik bir havuz oluşturulmuştur.
