Türkiye, 2011 yılından itibaren Suriye'de yaşanan iç karışıklıklar ve peşi sıra başlayan çok yönlü savaş neticesinde, tarihinin en büyük kitlesel göçünü almaya başlamıştır. Bu süreçte 2016 yılına kadar Türkiye, zaman zaman hedef ülke konumunda olurken zaman zaman da Avrupa'ya mültecilerin ulaşması noktasında geçiş ülkesi görevi görmüştür. Son durumda 27 Şubat 2020 tarihi itibari ile Türkiye'de geçici koruma altındaki Suriyeli sayısının, 3 milyon 587 bin 266 olarak kaydedilmiştir.
Yaklaşık olarak 9 yıl önce başlayan ve ne zaman biteceği bilinmeyen savaş nedeni ile Avrupa'ya 2016 yılına kadar mülteci1 akını devam etmiş, 2016 yılında ise Avrupa Birliği ile Geri Kabul Anlaşması imzalanması sonrasında "18 Mart Göçmen Mutabakatı" imzalanmıştır. Bu doğrultuda, anlaşma gereği hudut kapıları ve hudut sınırları Türkiye tarafından sıkı bir şekilde korunmuş, düzensiz göçle etkili şekilde mücadele edilmiştir. Tarihler, 28 Şubat 2020'yi gösterdiğinde ise gerçekleştirilen politika değişikliği sonucu hudut kapıları ve hudutların sıkı şekilde kontrol altında tutulmasından vazgeçilmiş, ardından Edirne'ye, Yunanistan sınırına büyük bir akın başlamıştır.
Uluslararası Mülteci Hakları Derneği olarak, 28 Şubat 2020 tarihinden itibaren olayları yakından incelemekte ve Edirne'ye gönüllüler ve avukatlardan oluşan heyetler göndererek, gelişmeleri bizzat sahada ve çok yönlü olarak takip etmekteyiz. Sınırın her iki tarafı mültecilerin geçişleri, geçiş noktaları ve diğer tüm alanlarda araştırma, gözlem ve çalışmalarımız kapsamlı olarak devam etmektedir. İlk olarak, olayların yoğun bir şekilde yaşandığı, 01.03.2020 tarihinde tarafımızca özet olarak bir gözlem raporu hazırlanmıştır. Geçen 14 günlük süre içerisinde, Edirne'den Yunanistan'a geçiş noktalarında anket çalışmaları, birebir görüşme ve gözlemlerle Yunanistan makamlarının hukuk ihlallerini belgeleyerek yeni ve kapsamlı hale getirmiş bulunmaktayız ve süreç devam ettiği takdirde sahadaki çalışmalarımıza devam edeceğimizi, belirli periyotlar dâhilinde raporlar hazırlayacağımızı siz değerli kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.
Türkiye'nin birçok bölgesinden hareket ederek Avrupa sınırına akın eden mülteciler, ağırlıklı olarak Suriye, Irak, Afganistan, Cezayir, İran, Fas, Sudan, Somali ve Türkmenistan gibi ülkelerin vatandaşlıklarına mensuptur. Yasal yollarla Avrupa'ya geçmeyi bekleyen mülteciler, Pazarkule sınır kapısına yönelirken, sınır köylerinden de geçişlerin yapıldığı ya da yapılmaya çalışıldığı bilinmektedir.
Türkiye sınırında tampon bölgede bekleyişini sürdüren mültecilere, Yunanistan tarafından gaz, sis ve ses bombası ile plastik mermi kullanılarak sert bir şekilde müdahale edilmektedir. Sınırı geçtikten sonra Türkiye tarafına geri gönderilen bazı mülteciler ile yaptığımız mülakatlarda, Yunanistan tarafına geçtiklerinde Yunan polisinin, mültecilere ait olan çanta, telefon, cüzdan, pasaport ve paralara el koyduğu ve ayrıca bazılarına da fiili şiddet uyguladıkları ifade edilmiştir. Mülteciler arasında çocuklu aileler bulunsa da, genellikle bekâr ve erkek gruplar öne çıkmaktadır. Kaçak geçiş yapmak istemedikleri için kapının resmi olarak açılmasını beklediklerini belirten mültecilerde genel kanaat, Yunanistan tarafının kapıları açacağı, yasal geçişin olacağı ve iltica sistemine dâhil olacakları yönündedir.
Görüşme yapılan mültecilerden Avrupa ülkelerinde akraba ve tanıdığı olanların, onların yanına ulaşmayı planladığı ancak özellikle Afgan mültecilerin sınırı geçmeleri halinde gitmeyi planladıkları bir rotalarının bulunmadığı gözlemlenmiştir.
Mültecilerin Avrupa tarafına gitme iradelerinin genel sebepleri, Türkiye'de mülteci statüsü edinmelerinin mümkün olmaması, yasal statü edinme hususunda karşılaştıkları zorluklar, nihayetinde vatandaşlık alamamaları ve ülkedeki mülteci sayısının fazlalığından kaynaklanan çalışma imkânlarına erişim sorunları ile ekonomik sıkıntılar şeklindedir.
Süreç içerisinde Türkiye – Yunanistan kara sınırında yaşanan göç yoğunluğu ve olgusunun gözlemlerimize dayalı tablosu aşağıda şekilde açıklanmaktadır
