Dünyayı kasıp kavuran salgınlar

ABD’nin Oregon eyaletinde geçtiğimiz yıl Nisan ayında etkili olmaya başlayan ölümcül bir mantar türü, ülkede hızla yayılmıştı. Bulaştığı her dört insandan birini öldürme gücü olduğu belirtilen Cryptococcus gattii olarak bilinen mantar, sadece insanları değil, köpek, kedi, koyun ve geyik gibi çeşitli hayvanları da hedef alıyor. Ancak havadan yayılan mantar, hayvandan hayvana bulaşmıyor. İnsan ve hayvanlar mantarın bulaştığı ağaçlardan havaya karışan sporları soluyarak hastalanıyorlar. Doktorlar hastalığın semptomlarının mantara maruz kaldıktan bir iki ay sonra görülen şiddetli öksürük, ağır göğüs ağrısı, nefes kesintileri, şiddetli baş ağrıları, yüksek ateş, aşırı terleme ve kilo kaybı olarak belirtti. Uzmanlar, tedavi kapsamında henüz aşısı bulunmayan hastalığın tedavisinin birkaç yıla kadar sürebileceğini belirtirken, vücutta oluşabilecek büyük miktarda mantar yapısının alınması için ameliyat gerekebileceğini ifade etti. Duke Üniversitesi Tıp Merkezi’nde araştırmacı olan Edmond Brynes, mantarın etki alanının gün geçtikçe arttığını belirtti. Brynes, çok hızlı yayılan ve oldukça ölümcül olan mantarın, ilk belirdiği Oregon ardından bu eyaletin komşusu Washington ve California eyaletlerine yayıldığını ifade etti. Brynes, “Genelde bu tür mantar hastalıklarını organ nakli yapılan ve HIV virüsü (AIDS’e neden olan virüs) taşıyan hastalarda rastlıyoruz. Ancak şu ana kadar yaşananlar tamamen farklı” dedi. KÖKENİ BİLİNMİYOR Cryptococcus gattii olarak bilinen mantarın kökeninin, tropik iklimlerde bulunan okaliptüs ağacıyla bağlantılı olduğu biliniyor. İlk olarak 1999 yılında Vancouver Adası’nda görülen mantar, 200’ün üzerinde kişiyi etkiledi ve 9 kişinin ölümüne neden oldu. Bilim insanları, yaklaşık 11 yıl önce karşılaşılan ölümcül mantar genleriyle son mantarın genlerini karşılaştırdı. Sonuçta bugün üç eyalete yayılmakta olan mantarın eskisine benzeyen ancak daha ölümcül bir tür olduğu belirtildi. Yeni ortaya çıkan mantar, şu ana kadar bulaştığı 25 kişiden 9’unu öldürdü. DOMUZ GRİBİ Popüler olduğu yıl: 2009 A (H1N1) 2009 tipi virüsünün neden olduğu bulaşıcı (viral) bir hastalıktır. İnsanlar bu virüsle daha önce karşılaşmadıkları için hastalığa karşı bağışık değildirler. A (H1N1) 2009 virüsü domuzlar arasında görülen grip virüslerine çok benzediği gösterilmiş olduğu için “domuz gribi” olarak adlandırılmıştır. Bu yeni virüs insan, domuz ve kuş gribi virüslerinin bir karışımıdır.A(H1N1) Gribi ilk olarak Meksika ve ABD'de görülmüş, daha sonra birçok ülkeye yayılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü Bölge Ofislerine bildirilen Pandemik (H1N1) 2009 ölüm sayısı en az 15921'dir. ÇİÇEK HASTALIĞI Popüler olduğu yıl: 18. yüzyıl Her yaşta ve her cinste kişilerde görülen, irinli kabarcıklar dökerek yüzde izler bırakan, ateşli, ağır ve bulaşıcı bir hastalık olan çiçek hastalığı, 18. yüzyılda avrupa hükümdarları da dahil olmak üzere 60 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. Variola major ve Variola minor olmak üzere iki tipi vardır. İlkinde ölüm oranı, ikincisine göre daha yüksektir. 1966'da WHO'nun başlattığı kampanya sonucu tüm dünya ülkelerinde çiçek aşısı yapılarak, hastalık görünmez olmuş ve çiçek aşısı zorunlu aşı programından çıkarmıştır. TİFÜS Popüler olduğu yıllar: 1577-1812 Riketsiya bakterilerinin etken olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Türkiye'de pek fazla görülmeyen bu hastalık, akut tifüslü insanların kanını emerek infekte olan insan bitinin enfeksiyonu diğer insanlara taşımasıyla bulaşır. Afrika'nın ortası ve doğusunda, Amerika'nın ortası ve güneyi, Asya'nın soğuk bölgelerinde (dağlık) görülür. Tifüse, aşırı kalabalığın ve kötü hijyen koşullarının hakim olduğu cezaevleri ve mülteci kampları gibi yerlerde de rastlanır. Fransa imparatoru Napolyon`un 1812`deki başarısız Rusya seferinin nedeni olarak gösterilen tifüs 3 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur. Amerika'da 1577'de başlayan tifüs salgını ise 2 milyon yerliyi öldürmüştür. SITMA Sıtma, hastalık yapıcı bir grup parazit olan plazmodiumların, dişi anofel sivrisinekleriyle insanlara bulaşmasıyla yayılan ateşli bir hastalıktır. Hastalığı ilk defa bildirenler Eski Mısırlılar'dır. M.Ö. 460-370 yıllarında Hipokrat da bataklık bölgelerde, tekrarlayan ateş ve dalak büyüklüğüyle seyreden bir hastalığın mevcudiyetini fark etmiş ve dört ayrı şekilde olabileceğini bildirmiştir. 1894'te Manson, sıtmanın sivrisineklerle bulaştığını bulmuştur. Eski çağlarda kitleler halinde ölüme sebep olan sıtma, bugün de bu tehlikesini sürdürmektedir. Rusya'da I. Dünya Savaşı'ndan sonra 5 milyon sıtmalı vardı ve bunların 60 bini öldü. 1934'te Seylan'da 3 milyon sıtmalının 100 bini yaşamını yitirdi. Amerika'daki ilk salgın 1938'de Brezilya'da vuku buldu ve 100 bin hastanın 14 bini öldü. Salgın, 1942'de Nil Vadisi'ne kaydı ve Mısır'da 12.000 kişiyi öldürdü. Daha sonra Etiyopya'da 15.000 ölü bıraktı. Savaşları ve tabiî afetleri takiben Karayipler'de büyük hasar yapan salgın, 1963'te Haiti'de 75.000 kişinin ölümüne sebep oldu. ŞARBON Popüler olduğu yıllar: 1979 Şarbon(antraks) Bacillus anthracis adlı mikrop tarafından meydana getirilen bulaşıcı olan, ot ile beslenen hayvanlarda özellikle sığır, koyun ve beygirlerde ani olarak ortaya çıkan ve insanlara da geçebilen bir hastalıktır. Biyolojik silah yapımında en çok kullanılan bakterilerden biri olan Şarbon, solunum yolundan alındığında hızla ölüme yol açmaktadır. 1979 yılında, şimdiye dek bilinen en büyük akciğer (inhalasyon) şarbonu salgını eski Sovyetler Birliği sınırları içindeki Sverdlovsk şehrinde saptandı. Devlete ait bir biyolojik silah fabrikasının filtresindeki bir bozukluk nedeniyle havaya karışan şarbon sporları 79 kişide hastalığın ortaya çıkmasına ve bunların en az 68'nin ölümüne neden oldu. Gerçek hasta ve ölüm sayısının resmi olarak açıklanan bu sayıdan çok daha yüksek olduğu da iddia edildi. İSPANYOL NEZLESİ Popüler olduğu yıllar: 1918-1920 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. İspanyol Gribi(Nezlesi), 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın (o dönemde yaşayan nüfusunun %5'i) ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgın olmuştur.İspanyol Gribinin bir özelliği, zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı genç erişkinleri etkilemiş olmasıdır. Birinci Dünya Savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına almış, hatta kimi tarihçilere göre dört yıl süren savaşın sona ermesinde önemli bir etken olmuştur. ASYA GRİBİ Popüler olduğu yıllar: 1957-1958 A sınıfı grip virüsünün yol açtığı gribe Asya gribi(H2N2) denmesinin nedeni, 1957'de Çin'de başlayarak Uzakdoğu, Avustralya, Amerika ve Avrupa'ya yayılmış olmasıdır. Asya Gribi sonucu ABD'de 70 bin kişi yaşamını yitirmiştir. HONG KONG GRİBİ Popüler olduğu yıl: 1968 Asya Gribi sonrasında 1968'lerin başlarında ilk defa Hong Kong'da (H3N2) tespit edilmiştir. 33.800 ölümle bilim insanları tarafından 20. yüzyıl pandemileri arasında en hafifi olarak sayılır. En hafif olmasının nedenlerinden birincisi Hong Kong virüsünün 1957 ve 1968 yılları arasında dolaşan Asya Gribi virüsüne benzer olması ve bu virüsle gelişen enfeksiyonlar sayesinde toplumda bağışıklık gelişmesi ve benzer virüsün enfeksiyonunun daha hafif geçmesine neden olmasıdır. İkinci neden bu pandeminin de önceki iki pandemide olduğu gibi Aralık ayına kadar hız kazanamamış olması ve bu ayda okulların kapalı olması nedeniyle yayılımının kısıtlı kalmasıdır. KUŞ GRİBİ Popüler olduğu yıl: 1997 Kuş gribi tavuk, kaz, ördek gibi kanatlı hayvanlarda kitlesel ölümlere yol açan ve aslında bir hayvan hastalığının etkeni olan H5N1 virusunun insanlarda yaptığı hastalıktır. Günümüze en yakın pandemi tehditlerinden biri 1997 ve 1999 yıllarında gelişen “Kuş Gribi”dir. Hastalığın 1997'deki başlangıcında birkaç yüz kişi Hong Kong'da Kuş A/H5N1 influenza virüsü ile enfekte oldu ve 6 kişi öldü. 1999'da diğer bir yeni kuş influenza virüsü A/H9N2 Hong Kong'da iki çocuğun hastalanmasına neden oldu. Her iki virüste pandemi başlatmamasına rağmen bu virüslerin kuşlarda varlığını sürdürmesi, insanları enfekte edebilme kabiliyetlerinin olması ve influenza virüslerinin değişebilme ve insanlar arasında bulaşma yeteneklerini arttırabilmeleri ciddi bir problem olmaya halen devam etmektedir. 10 Eylül 2008 tarihine kadar doğrulanan kuş gribinden ölüm sayısı 245dir. VEBA Popüler olduğu yıllar: 1347-1351 Veba, Yersinia pestis adındaki bakteri tarafından oluşturulan enfeksiyon hastalıklarına verilen genel isimdir. Antik Çağlar'dan itibaren tanınmış bir hastalıktır. Lakabı 'Kara Ölüm'dür. Orta Çağ'da 1347-1353 arasında, Avrupa nüfusunun üçte birinin kaybedilmesinden sorumludur. (Ayrıca bu hastalık 1347-1348 yılları arasında Venedik nüfusu 130.000 iken 70.000'e düşmesine neden olmuştur.) Salgın, Ortadoğu, Hindistan ve Çin de dahil olmak üzere yaklaşık 75 milyon kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır. Çin ve Orta Asya'dan başlayan vebanın, 1347'de Kırım'da bir Ceneviz ticaret merkezini kuşatan Kıpçak ordusunun vebalı cesetleri mancınıkla kentin içine atmasıyla Avrupa'ya taşındığı iddia edilir. Günümüzde bu salgının sebepleri hâlâ araştırılmaktadır. FRENGİ Popüler olduğu yıllar: 16. yüzyıl Frengi, Treponema pallidum adı verilen bir bakterinin (mikrop) neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde, bu bakteri zaman içerisinde vücuda yayılarak birçok organda hasara neden olur. Sifilis diye de adlandırılan frengi, 16. yüzyıl da Asya ve Avrupa'yı kasıp kavurmuştur. Bilinen ilk frengi olguları 1493'te Amerika'nın keşfinden hemen sonra İspanya'da görülmüştür. Bir yıl sonra aralarında Kristof Kolomb'la yolculuğa çıkmış birkaç denizcinin de bulunduğu paralı askerlerden oluşan 40 bin kişilik bir ordu toplayan Fransa Kralı VII. Charles, Alpler'i geçerek Nali Kralı II. Ferdinando'ya savaş açtı. Napolililer savaşla birlikte kentte baş gösteren frengiye, sorumlu tuttukları düşmanlarından ötürü 'Fransız hastalığı' adını verdiler. Frengi, bugüne kadar 47 milyondan fazla insana bulaşmış, 2.2 milyondan fazla insanın ölümüne sebep olmuştur. KOLERA Popüler olduğu yıllar: 1800'ler Kolera, Vibrio cholerae isimli bakterinin neden olduğu bağırsak enfeksiyonuna bağlı olan, akut ve şiddetli ishal ile seyreden bir hastalıktır. 19. yüzyılda Bengal'de görülen hastalık çeşitli ticaret yollarının bu bölgeden geçmesi sayesinde yayılmış, 1817'de Japonya'da, 1826'da Moskova'da, 1831'de Berlin'de, Paris'te ve Londra'da salgınlar yapmıştır. Sonrasında Londra'dan göçmenlerle Kanada'ya ulaşan salgınlar birçok insanın ölümüne neden olmuştur. 1892'de Hamburg'da çıkan bir salgında 17.000 kişinin hastalandığını ve yarısının öldüğü bilinmektedir.1830'larda ise Modern Avrupa'da kolera salgını yüzünden binlerce kişi öldü. CÜZZAM Cüzzam veya lepra, Hansen basili (Mycobacterium leprae) adı verilen bir mikroorganizmanın yol açtığı, çevresel sinir sistemi ve deri başta olmak üzere birçok sistem ve organı etkileyebilen, bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık eski dönemlerde miskin hastalığı olarak da adlandırılmıştır. Cüzzam hastalığının ilk kez ne zaman ortaya çıktığını kesin olarak belirlemek halen mümkün olmasa da hastalığı tanısı ile ilgili ilk yazılı kayıtlar M.Ö. 600'lü yıllara aittir. Bazı kaynaklarda cüzzam'ın Avrupa'ya Hindistan'dan Büyük İskender'in ordusunun askerleri ile, bazılarında da Roma askerleri tarafından taşındığı öne sürülür. Cüzzam Haçlı seferleri sırasında oldukça yaygın bir hal almıştır. İNGİLİZ GRİBİ Popüler olduğu yıllar:1989 İngiliz gribi bir yıl içinde 30 bin kişiyi öldürdü. AIDS Popüler olduğu yıl: 1985 AIDS, HIV virüsü nedeniyle insanlarda bağışıklık sisteminin çökmesine neden olan kan yoluyla bulan bir hastalıktır. İnsan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV), bağışıklık sistemine yavaş yavaş nüfuz ederek vücudun enfeksiyonlara karşı direncini yok eder ve bireyi çeşitli enfeksiyonlara ve rahatsızlıklara karşı korunmasız hale getirerek sonunda ölüme sebebiyet verir.[1] AIDS, HIV enfeksiyonunun son aşamasıdır ve bu süreçte ölümcül enfeksiyonlara ve kansere sıklıkla rastlanır. AIDS, 1979 yılında ABD'de, nedeni bilinmeyen ve henüz tedavisi bulunmayan, çoğunlukla ölümle sonuçlanan bir hastalık olarak ortaya çıkmı, 1981 yılında ise teşhis edilmiştir. Ortaya çıkışından 1983 yılına kadar ABD'de 1300 kişide görülen hastalık, aralarında Almanya, Fransa ve Danimarka'nın da bulunduğu 16 ülkede daha görüldü ve 1983 yılı sonunda hastalığa yakalananların sayısı 2000'i aştı.İlk AIDS vakalarından biri, 1981 Ocak ayında boğaz ve yemek borusu mantarla kaplanmış olarak çok ağır bir durumda acil servise yatırılan 31 yaşında eşcinsel bir mankendi. SARS VİRÜSÜ Popüler olduğu yıl: 2003 SARS hastaları ilk defa 2003 Şubat ayı sonlarında; Asya, Kuzey Amerika ve Avrupa’dan bildirilmiştir. SARS’ın nedeni henüz bilinmemektedir, atipik bir pnömoni (zatürree) olarak seyretmektedir. SARS aniden başlayıp, ilk olarak üst solunum yollarını sarar. Hastalık hızla ilerleyip akciğerlere iner ve akciğer yetmezliği nedeniyle ölüme yol açabilir. SARS virüsünün meteorlar yoluyla uzaydan gelmiş olabileceğini savunan araştırmacılar bile vardır.

Dünyayı kasıp kavuran salgınlar

ABD'nin Oregon eyaletinde Nisan ayında etkili olmaya başlayan ölümcül bir mantar türü, ülkede yayılıyor.