Rusya ile Ukrayna arasındaki kriz dünyanın gündeminde yeni ve sıcak bir pencere açtı. Bir yanda Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO ve AB üyeliği tartışmaları sürerken Rusya'nın Kırım ve Ukrayna'nın bir bölümünü işgal etmesi ilişkileri daha da gerdi. Rusya ise, bu krizin ABD'nin jeopolitik oyunları olduğunu belirtiyor. Doğu Avrupa'da yaşanan Rusya-Ukrayna krizi ve bu olaylardaki ABD etkileri hakkında merak edilen soruları Dr. Enes Bayraklı sabah.com.tr için yanıtladı.
RUSYA VE UKRAYNA ARASINDAKİ GERİLİM HANGİ SEBEPLE VE NE ZAMAN BAŞLADI?
Soğuk savaşın sona ermesinden sonra Rusya Sovyetler Birliği'nin etkin olduğu bölgelerden geri çekildi. Ortaya çıkan yeni devletler zaman içinde tedricen AB'ye ve NATO'ya girdiler. En sonunda Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO ve AB üyeliği gündeme geldi. Tabi Rusya Ukrayna'yı hem tarihi olarak Rus kültürünün neşvünema bulduğu bölge olarak görüyor hem de stratejik açıdan doğrudan kendisine sınır olan bir bölgenin NATO'ya ve AB'ye girmesini istemiyor. Dolayısıyla bu gerilim özellikle 2000'li yıllardan sonra iki ülke arasında iyice arttı. Putin'in iktidara gelmesinden sonra Rusya askeri ve ekonomik olarak güçlendikçe Ukrayna'yla arasında gerilimler başladı. Özellikle Ukrayna Rus gazının Avrupa'ya ulaştırılmasında transit bir bölge olduğu için gazın kullanımı ve fiyatı konularında yaşanan gerginlikler Ukrayna tarafından gaz transferinin durdurulması gibi meseleler etrafında sürekli bir gerginlik yaşandı. Neticesinde olaylar Rusya'nın Kırım'ı ilhakı ve vekilleri üzerinden Ukrayna'nın önemli bir bölümünü işgali ile sonuçlandı.
LAVROV, "UKRAYNA KRİZİ ABD'NİN JEOPOLİTİK OYUNLARI E AB BÜROKRASİSİNİN KÖRLÜĞÜNÜN BİR SONUCU" DEDİ
Tabi hem AB'nin hem ABD'nin destekledikleri fonlar, sivil toplum kuruluşları üzerinden Ukrayna'da bir dönüşüm sağlamak ve Ukrayna'yı Rusya'nın etki alanından kopartmak istedikleri açık ve net. Uzun dönemdir bunun için mücadele ediyorlar. Fakat, özellikle hem AB'nin hem ABD'nin Ukrayna'yı Rusya'dan kopartmaya yetecek güçte politikalar uygulayamadıklarını ve özellikle soğuk savaşın sona ermesinden hemen sonraki Rusya'nın zayıf olduğu dönemdeki tarihi fırsatı kaçırdığıını düşünüyorum. Bundan dolayı son dönemde Rusya güçlendikçe buna direnç göstermeye başladı ve Gürcistan ve Ukrayna gibi ülkelere doğrudan müdahale ederek istikrarsızlaştırdı ve bu ülkelerin NATO yada ABye girmesini imkansız hale getirdi.
PROŞENKO, "NATO VE AB'YE KATILMAYA İHTİYACIMIZ VAR" DİYOR. BUNUN UKRAYNA'YA KATKISI OLUR MU?
Ukrayna'nın bugünkü bağımsızlığını koruyabilmesi Rusya gibi bir ülkeyle, askeri ve nükleer bir güçle komşu olduğu için ancak AB'ye ve NATO'ya girerek sağlanabilir gibi gözüküyor. Zira diğer doğu Avrupa ülkeleri Bulgaristan, Romanya, Letonya, Litvanya ve Estonya hem AB'ye hem NATO'ya girdiler. Bu ülkeler bugün AB ve NATO üyesi olmasaydı büyük ihtimalle Ukrayna ile aynı durumda olacaklardı. Dolayısıyla Ukrayna için de bundan başka çare, yol gözükmüyor gibi. Ama bir tarafta da Rusya Ukrayna'yı çok zayıf bir durumda yakalamış durumda. Kırım'dan Rusya'yı askeri bir şekilde çıkartmak mümkün değil. Yine Rusya Ukrayna'nın Donbas bölgesini vekilleri üzerinden işgal etmiş durumda. Dolayısıyla Ukrayna'nın şu anki durumdan çıkışı çok zor gözüküyor. Ancak ABD ve AB'nin Rusya üzerinde aşırı bir baskı uygulaması gerekiyor. Ama diğer jeopolitik dengelerden dolayı bunu uygulamaktan imtina ettiklerini düşünüyorum. Zaten trans-Atlantik ilişkilerde çok büyük bir çatlak var. Dolayısıyla Ukrayna Batıyla Rusya arasında bir bilek güreşinin ve transatlantik ilişkilerde yaşanan gerilimin kurbanı olmuşa benziyor.
BATILI ÜLKELER RUSYA'YA YAPTIRIM UYGULUYOR. KIRIM'IN İLHAK EDİLMESİNDEN SONRA BÖLGESELE GELİŞMELER NASIL ŞEKİLLENDİ?
Kırım'ın ilhak edilmesi meselesinde Rusya'nın uyguladığı stratejiyi iyi anlamamız gerekir. Az önce bahsettik, Soğuk Savaş sona erdikten AB ve NATO Rusya'nın aleyhine genişledi. Fakat Moldova, Belarus, Gürcistan, Ukrayna, Ermenistan gibi ülkeler bu sürecin dışında kaldı. AB ve NATO bunlarla bazı ortaklıklar geliştirmeye çalıştı. Fakat özellikle Rusya'nın, Moldova'da Transdinyester, Ermenistan'da Karabağ ve Gürcistan'da Abhazya ve Osetya gibi donmuş çatışma bölgelerini kullanarak bu bölgelerde Rus askerleri konuşlandırdığını ve adeta Batı ile arasında bir tampon bölge oluşturduğunu görüyoruz. Yani Rusya buraları istikrarsızlaştırarak, buralardaki iç çatışmaları kullanarak, bölgedeki donmuş, çözülmemiş sorunları devam ettirerek ve sorunları çözmeyerek bu bölgeleri kendisine bağımlı kılmak ve Batıdan uzak tutmak istiyor. Yani aslında Putin Ukrayna'yı işgal etmek istemiyor askeri olarak ama belli bir bölgesini elinde tutarak Kırım'ı ilhak ederek, Donbas Bölgesini işgal altında tutarak Ukrayna'nın bir ayağına pranga bağlamış durumda. Bu sayede serbest kalıp Avrupa'ya katılmasını engelliyor. Haliyle şu koşullarda NATO ve AB Ukrayna'yı kabul etmeye cesaret edemez. Çünkü Ukrayna şu anda Rusya'yla bir askeri çatışmanın içinde olan, toprakları işgal altında olan bir ülke. Böylelikle Rusya Ukrayna'nın AB ve NATO'ya katılmamasını garanti altına almış oluyor.
