Dünyada bir ilk! Bir metre boyundaki insanların köyü...

Makhunik, İran'ın kuzeydoğusunda 1500 yıl önce kurulmuş bir köy. Afgan sınırından 75 km uzakta. 100 yıl önce burada yaşayan insanların boyu yaklaşık 1 metreydi, ortalama boydan 50 cm daha kısa. Nedeni ise oldukça ilginç… BBC yazarlarından Shervin Abdolhamidi İran'ın bir metre boyundaki insanların köyü olarak bilinen Makhunik'e gitti ve gözlemlerini yazdı. İşte Makhunik köyü hakkında ilginç bilgiler… 2005'te bölgede 25 cm uzunlukta mumyalanmış bir insan cesedi bulundu. Bunun üzerine, Makhunik'in de aralarında bulunduğu 13 köyün bir zamanlar var olan 'Cüceler Şehri'ne işaret ettiği söylentileri yayıldı. Uzmanlar mumyanın 400 yıl önce ölmüş prematüre bir bebek olduğunu açıklasa da bir zamanlar Makhunik'te yaşayan köylülerin boyunun normalden daha kısa olduğu iddiaları devam etti. Köylülerin boyunun kısa olmasındaki en büyük etkenlerden biri yetersiz beslenmeydi. Bu kurak ve ücra bölgede hayvancılık yapılamıyor, sadece turp, tahıl, arpa ve hurma benzeri bir bitki yetiştiriliyor ve beslenme sadece bunlara dayanıyordu. Köyün en ilginç özelliklerinden biri, İran mutfağında ve misafirperverliğinde önemli bir yeri olan çaya karşı küçümseme yaklaşımıydı. Makhunik köyünün tarihi mimari yapısı ve geleneksel yaşam biçimi konusunda müze çalışmaları yapan 61 yaşındaki Ahmad Rahnama, eskiden oralarda çay içmenin sadece esrar bağımlılarına özgü bir alışkanlık olduğu yönünde bir inanç olduğunu söylüyor. 20. yüzyıl ortalarında yolların yapılması ile Makhunik köylüleri de İran'ın diğer bölgelerindeki pirinç, tavuk gibi gıdalara ulaşma olanağı buldu. Makhunik köyünde yaşayan 700 kişinin çoğu bugün ortalama boya sahip olsa da, atalarının ne kadar kısa boylu olduğunu hatırlatacak birçok şey var. Eski köydeki 200 taş evin 70-80 kadarının tavanı çok alçak. Rahnama'yı takip edip bu evlerden birine eğilip girince kendimi oturma odasında buluyorum. 10-14 metrekare büyüklüğündeki bu odanın bir köşesi tahıl ambarı (kandik), bir köşesi ocak (karşak), bir kısmı da yatacak yer olarak kullanılıyor. Rahnama bu evlerin bu kadar küçük inşa edilmesinin sadece içinde yaşayan insanların kısa boylu olmasından kaynaklanmadığını söylüyor. Düzgün yol ve yük taşıyacak hayvan sıkıntısından dolayı insanlar evlerini yaptıkları taşları ve diğer malzemeleri kilometrelerce kendileri taşımak zorundaydı. Evlerin küçük olması daha az malzeme gerektirdiği gibi, ısıtması ve serinletmesi daha kolay oluyor, ayrıca çevreyle uyum halinde olduğundan işgalci güçlerin uzaktan bu yerleşim bölgesini tespit etmesini zorlaştırıyordu. Köyde yaşam bugün de kolay değil. Sınırlı yapılan tarım son yıllarda kuraklık nedeniyle daha da azaldı, gençler iş bulmak için başka yerlere gitmek zorunda kaldı. 'İş için şehre giden gençler köye para ve yiyecek gönderiyor. Kadınlar burada dokuma yapıyor, ama başka iş yok' diyor Rahnama. Yaşlılar ise devlet yardımına bağlı yaşıyor. Fakat Rahnama zorluklara rağmen köyün ilginç mimarisinin turist çekeceğinden ve yeni iş olanakları yaratacağından umutlu. 'Artık her şey eskiye göre daha iyi. Eskiden insanlar kısa ve tıknazdı, şimdi daha uzun ve zayıf' diyor. Ayrıca 2005'te bölgede boyu 25 cm uzunluğunda olan mumyalanmış bir ceset bulundu! Varyemez Amca olarak da tanınan İKEA'nın kurucusu Ingvar Kamprad, 91 yaşında hayatını kaybetti. İşte ticaret hayatına beş yaşında kibrit satarak başlayan, IKEA'yı ise henüz 17 yaşındayken kuran dahi kurtun hayat hikayesi... 49 farklı ülkede 412 mağazasıyla dünyanın en büyük zincirlerinden olan mobilya devi IKEA'yı kuran Ingvar Kamprad 1926 yılında isveç'in fakir bölgelerinden Smaland'da çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ticaret hayatına daha beş yaşındayken kibrit satarak başlayan ve Bloomberg Indeksi'ne göre 41 milyar dolarlık serveti olan Kamprad, ikinci el kıyafet giymesi veya saçlarını fiyatların ucuz olduğu ülkelerde kestirmesi gibi bir milyarder için garip denebilecek alışkanlıklarıyla dikkat çekiyordu. Tasarruf etmek ve para kazanmak için özel hayatında ve şirket yönetiminde inanılmaz yöntemler uygulayan kurt işadamı sıradışı yaşam tarzıyla da dikkat çekiyordu. Ingvar Kamprad, tasarruf etmek için saçlarını gelişmekte olan ülkelerde kestiriyordu. 2016 yılında verdiği bir röportajda son olarak Vietnam'da berbere gittiğini söylemişti. Kıyafet konusunda da oldukça tutumlu olan Kamprad'ın gardrobunun büyük bir kısmını bit pazarından aldığı ucuz kıyafetler oluşturuyordu. Başka zenginler gibi özel uçaklarda seyahat etmeyen, hayatı boyunca tarifeli uçakların ekonomi sınıflarını tercih eden işadamının otomobil konusunda da oldukça mütevazı bir seçimi vardı. Kamprad, 1993 model otomobilini 20 yılı aşkın bir süredir kullanıyordu. Bu dahi adam, ticaret hayatına daha 5 yaşındayken komşularına kibrit çöpü satarak başladı. Kamprad, 10 yaşına geldiğinde Noel zamanı mahallede bisikletle dolaşarak yılbaşı dekorasyonları, balık ve kalem de satmaya başladı. 2-3 katına, müşterisini bulduğunda maliyetinin 5 misline sattığı ürünlerden inanılmaz mutlu olduğunu gizlemeyen Ingvar Kamprad, bunun hayatındaki en büyük tatmin olduğunu söylerdi. IKEA, Kamprad'ın yarattığı bir isim. Marka, kendi isim ve soyisminin, çiftliklerinin (Elmtaryd) ve köyünün (Agunnaryd) baş harflerinin birleşiminden oluşuyor. Bugün pek çok tüketim mallarının satıldığı IKEA için Kamprad, asıl talep edilen kalemleri temin etmek adına hayatında ilk kez 63 dolar kredi çektmiş. O parayla Paris'ten 500 kalem getirtmiş. Ücretsiz kahve ve kurabiye ikram ederek kalemlerin promosyonlarını yapan IKEA çok başarılı olunca Kamprad, fırsat bulduğunda bu taktiği uygulamaya devam etmiş. IKEA restoranları fikri ta o zamanlar aklına gelmiş ve bugün sadece mağazalardaki restoran ve cafelerin geliri 1.8 milyar dolar. IKEA, asıl patlamayı ise 1951 yılında girdiği mobilya işinde yaptı. Rakibi Alvesta'nın gazete ilanıyla lüks sanılan mobilyacılığa kayıtsız kalamayan Kamprad, ucuz üreticilerle anlaşarak şu an çok moda olan ilk kataloğunu bastı. 60 tane pahalı sandalye satmaktansa 600 tane ucuz sandalye satmak daha iyidir düsturuyla hareket eden Kamprad, fiyatları kırdığı için tedarikçilerden boykot yese de pes etmemiş. Ülke içerisinde kurduğu montaj fabrikasına Polonya'dan mobilya hammaddesi ithalatına başlayarak kendi üretimine başlamış. Günümüzde bilinen türden ilk IKEA mağazasının açılış tarihi ise 1953... Amerika'daki öde taşı sistemini inceleyen ve etkilenen Kamprad, 1965 yılında Stockholm merkezinin dışında 31 bin metrekarelik en büyük mağazasını açtı. Kamprad'ın kiraları düşüren, mağaza kapasitesini ve park alanlarını genişleten bu dahiyane fikriyle firması daha fazla müşteriye ulaştı. Nakliye maliyetlerini azaltmak için de birleştirilmeye hazır mobilya parçalarıyla satış yapılmaya başlandı. İçlerine kılavuz kondu ve bulmaca gibi gelen bu mobilya işini insanlar çok sevdi. Yetmedi, insanların aldıklarını taşıması için bir de araçların üstlerine monte edilen kızak fikrini geliştirip satmaya başladı. Satışlar çok kısa sürede 2 misli artış gösterdi. IKEA mağazalarındaki rafların talepten dolayı çabuk boşaldığını görünce mağazayı showroom olarak kullanmaya karar verdi ve depoyu ayırdı. İnsanlar mağazadan ürün seçip depodan yükleme başladılar. Kamprad, böylelikle taşıma işini de müşteriye yaptırarak ana giderlerinden birini paralı hâle getirdi ve ciddi tasarruf etmekle kalmadı, üstüne servet kazandı. Kamprad'ın üç öz oğlu ve bir de evlatlık kızı bulunuyor. Oğulları IKEA'da önemli pozisyonlarda görev alıyorlar. En küçük oğlu Mathis Kamprad, babası emekliliğe ayrılınca dünya genelindeki şubelerden sorumlu oldu. Hayatı ilklerle ve başarılarla dolu olan Ingvar Kamprad, önceki gün 91 yaşında hayatını kaybetti. Ikea tarafından yapılan açıklamada, 91 yaşındaki Kamprad'ın Smaland bölgesindeki evinde yaşamını yitirdiği ifade edilerek, '20. yüzyılın en büyük girişimcilerinden biriydi' denildi.